خبرگزاری مهر – گروه استان ها: ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، روستای صخره ای میمند، کویر لوت، قنات های جوپار و بم از جمله آثاری هستند که پیش از این در استان کرمان ثبت جهانی شده اند اما درحالی آثار بسیاری در کرمان کاندید ثبت جهانی هستند که خبرها از ثبت ششمین آثار استان در فهرست آثار جهانی حکایت دارد.
حالا کرمان در کنار چهار اثر تاریخی و یک اثر طبیعی یک اثر صنایع دستی ثبت جهانی را نیز در کارنامه خود می بیند.
قالی کرمان برای همه شناخته شده است اما گلیم شریکی پیچ یکی از خاص ترین صنایع دستی دست باف در کشور محسوب می شود، شهرستان سیرجان قطب تولید این گلیم محسوب می شود گلیمی که بافت و نقشش با زندگی مردم گره خورده است. در این میان مهمترین مرکز تولید این گلیم که حالا جایگاه قابل توجهی در مارکت صنایع دستی جهان پیدا کرده است روستایی است به نام دارستان.
دارستان روستایی است که از هر کوچه و برزنش صدای دارهای بافت گلیم می آید، زنان و دختران این روستا از کودکی برای بافت این گلیم آموزش می بینند و مردانش از طفولیت دنبال یاد گرفتن فن رنگ رزی و تولید کرک و نخ برای تولید تار و پود گلیم هستنددارستان روستایی است که از هر کوچه و برزنش صدای دارهای بافت گلیم می آید، زنان و دختران این روستا از کودکی برای بافت این گلیم آموزش می بینند و مردانش از طفولیت دنبال یاد گرفتن فن رنگ رزی و تولید کرک و نخ برای تولید تار و پود گلیم هستند.
یک قطعه کوچک این گلیم در حال حاضر با قیمت قابل توجهی به فروش می رود. حالا نام دارستان جهانی شده است و زنان و دخترکان این روستای کوچک به خود می بالند که با سرنگشت دستانشان نام روستا را در سطح جهان مطرح کرده اند و برخود می بالند که دیگر چارچوب خانه های روستایی نام این صنعت را محصور نکرده اند بلکه حالا باید منتظر بود با بازاریابی مناسب شاهد عرضه این صنایع دستی در مناطق مختلف جهان باشیم.
این گلیم هر چند با مرکزیت دارستان تولید می شود اما عملا از سال ۵۴ اقداماتی برای توسعه بافت این گلیم آغاز شد و نخستین کارگاه گلیم شریکی پیچ تاسیس شد.
به این گلیم به این دلیل شریکی پیچ گفته می شود که برای بافت گلیم چندین نفر به صورت مشترک فعالیت می کنند.
این گلیم شباهت بسیاری به فرش دارد و هر چند سایر گلیم ها بر محور پود شکل می گیرند اما در این نوع بافته تارها نقش محوری را دارند و نخ خامه را تارها به هم متصل می کنند.
وقتی گلیم بافی با زندگی مردم گره می خورد
هم اکنون با توجه به بازار خوبی که این گلیم دارد بیش از ۱۷ هزار نفر به تولید این محصول اشتغال دارند که نسبت به یک دهه قبل شاهد رشد هفت برابری هستیم و در کنار پسته می توان گفت که این نوع گلیم مهمترین کالاهای صادراتی و ارزآور برای شهرستان سیرجان است.
دار این نوع گلیم نشسته است و کرک و نخ با استفاده از پشم دامهایی که در مراتع شهرستان سیرجان پرورش می یابند تامین می شوند و رنگ گلیم نیز کاملا طبیعی و از گیاهان محلی که در کوههای اطراف می رویند تامین می شود.
طرح ها و نقش گلیم کاملا محلی ست و سینه به سینه به هنرمندان معاصر منتقل شده است.
رنگهایی که از گیاهان کوهی تولید می شود
آنچه که منجر به موفقیت این گلیم در بازار شده است تولید بر اساس نیاز بازار است بطوریکه از این محصول کیف، تابلو، رویه مبل و صندلی و انواع کالاهای مورد نیاز ساخته می شود.
یکی از کارهای مردان دارستان کار در کارگاههای رنگ رزی است و میتوان نقش این گلیم را در نحوه زندگی مردم منطقه به خوبی مشاهده کرد و یکی از نکاتی که در بازدید بازرس یونسکو دیده شد این بود که کودکان خردسان تا زن کهنسال ۱۱۰ ساله به کار بافت این گلیم مشغول بودند.
مردان دارستانی در فصول مختلف به کوههای اطراف می روند و گیاهان رنگی را جمع اوری می کنند؛ قرمز لاکی(روناس ، خشخاش، گیلاس و قرمزدانه) رنگ آبی (نیل و پوست بادمجان) رنگ زرد(زعفران، زردچوبه و پوست انار) رنگ نارنجی (نخ رنگ روناسی را در جوشانده پوست انار می زنند) رنگ سبز تیره (برگ گردو، زرد+نیل) رنگ قهوه ای(طبیعی، تنباکو، پوست گردو، برگ بنه) رنگ مشکی(طبیی، پوست گردو) به دست می آید.
دیگ های رنگی روی آتش گذاشته می شوند و نخ هایی که از قبل از پشم دام ها ریسیده شده است در این دیگها رنگ می گیرند و در نهایت با سرانگشتان بافندگان به نقش و نگارهایی تبدیل می شوند که اکنون شهره جهانی شده اند
دیگ های رنگی روی آتش گذاشته می شوند و نخ هایی که از قبل از پشم دام ها ریسیده شده است در این دیگها رنگ می گیرند و در نهایت با سرانگشتان بافندگان به نقش و نگارهایی تبدیل می شوند که اکنون شهره جهانی شده اند.
غلامرضا فرخی معاون صنایع دستی میراث فرهنگی استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: با ثبت سیرجان در نهایت پس از مدتها پیگیری موافقت شد.
وی افزود: این موفقیت در واقع سه پروسه داشت یکی بحث تاییده پرونده و مورد ارزیابی قرار گرفت و بعد توسط ارزیابان جهانی مورد تائید قرار گرفت.
وی گفت: حدود ۱۷ هزار نفر در ۴۰ نقش کار بافت را برعهده دارد و در واقع جوامع محلی کاملا در این پروسه دخیل هستند.
وی افزود: نخ و رنگ و تمام پروسه ها بومی است و درآمد سالانه ۵۰ میلیارد تومان را برای مردم منطقه دارد.
وی میزان تولید را ۵۰ هزار متر مرکبع دانست که ۲۰ درصد داخلی و ۸۰ درصد به کشورهای مختلف صادر می شود.
مشکلات گلیم بافان دامان اثر ثبت جهانی را گرفته است
علی شعبان پور یکی از بافندگان گلیم شریکی پیچ در سیرجان است که ثبت جهانی این اثر را گامی در راستای معرفی بهتر گلیم در سطح بازارهای جهانی می داند و می گوید: با این وجود این گلیم در بازارهای جهانی ناشناخته نیست و برخی از بافندگان گلیم ۱۰۰ درصد محصول سالانه را به کشورهای مختلف صادر می کنند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر هزاران نفر در شهرستان با توجه به صرفه اقتصادی در استان در این زمینه مشغول به کار هستند اما گرانی مواد اولیه گلیم موجب شده مردم با مشکلاتی جدی مواجه شوند.
ثبت جهانی این گلیم هر چند به زودی با جشنی گرامی داشته می شود اما سوال ما این است که مسئولان برای حمایت از بافندگان، بیمه، تسهیلات و جلوگیری از تعطیلی کارگاههای خانگی چه کرده اند و چه برنامه ای دارندوی تصریح کرد: ثبت جهانی این گلیم هر چند به زودی با جشنی گرامی داشته می شود اما سوال ما این است که مسئولان برای حمایت از بافندگان، بیمه، تسهیلات و جلوگیری از تعطیلی کارگاههای خانگی چه کرده اند و چه برنامه ای دارند.
وی ادامه داد: عملا در سال گذشته به دلیل گرانی مواد اولیه برخی از بافندگان دست از کار کشیده اند.
وی یکی دیگر از مشکلات را ثابت بودن قیمت فروش گلیم در مقابل افزایش مواد اولیه دانست و افزود: امیدوارم به گونه ای برنامه ریزی شود که درنهایت گلیک سیرجان مانند قالی کرمان قربانی دلالها و سیاستهای اشتباه و گاه دخالتهای بی جا نشود و این صنعت پر سود با حمایتهای مسئولان بارور شود و محدود نشود.
وی حراست از طرح های و نقش های گلیم شریکی پیچ را در این مسیر بسیار مهم دانست و افزود: نباید فقط به برگزاری یک جشن و تفخر به ثبت جهانی گلیم اکتفا کرد.
راههای شناخت گلیم شریکی پیچ با کیفیت و اصیل هم یکی از دغدغه های مشتریان است که در این زمینه یکی از فعالان این عرصه راهکارهایی را مقابل مشتریان این گلیم قرار داده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم.
نقوش ظریف و پرکار
در نگاه اول معمولا گلیم های شیرکی پیچ دارای نقوشی پُر و ریز هستند. گلیم های شیرکی پیچ دارای جزییات زیادی هستند و بیشتر شان از طرح های تلفیقی برای جزئیات استفاده می کنند. بافت گلیم سوزنی ریز و یکنواخت است و در پشت آن می توان گره ها را مشاهده کرد. گلیم شیرکی پیچ برخلاف دیگر گلیم ها پودنما نیست و در پشت آن می توان تمام پود ها را دید.
وزن و تراکم
هنگامی که گلیم را در دست می گیرید وزن آن برخلاف جاجیم یا دیگر گلیم ها، تقریبا مانند قالی زیاد است. این نوع گلیم تنها گلیمی در جهان است که به صورت متقارن و گره دار بافته می شود. گلیم شیرکی پیچ بر خلاف جاجیم یا مثلا گلیم شاهسون دو رو نیست و بیشتر به عنوان زیرانداز استفاده می شود. در حالی که آن هایی که دو رو هستند معمولا از بافتی سبک تر برخوردارند تا از آن ها بتوانند به عنوان رو انداز و یا کیف و … نیز استفاده کنند.
جنس و رنگ
تمام گلیم های شیرکی پیچ از پشم مرغوب تولید می شوند. بعضا مشاهده می شود آن ها از جنس کُرک می باشند. گفتنی است به نرم ترین قسمت پشم گوسفند که پشم زیر گردن و بغل آن است کُرک گفته می شود. که لطافت زیادتری دارد.
گلیم شریکی پیچ ششمین اثر ثبت جهانی کرمان است این در حالی است که به نظر می رسد استان هنوز نتوانسته از داشته های جهانی اش برای خلق ثروت به خوبی استفاده کند، عدم وجود زیر ساخت های مناسب گردشگری، عدم معرفی مناسب پتانسیل ها و جذب سرمایه گذار از جمله مهمترین مشکلات آزار دهنده در این زمینه است.
نظر شما