خبرگزاری مهر – گروه استان ها: قلعه سموران که از دوران قبل از اسلام بر فراز ارتفاعات عنبرآباد در جنوب کرمان خود نمایی می کرده سال ها فراموش شده بود قلعه سموران که به قلعه سرخ هم شهرت یافته است بر روی کوهی از سنگ مرمر قرمز قرار گرفته است. کوهی که حالا پایه هایش از هر زمان دیگر سست تر شده و در حال تبدیل شدن به سنگ های معدنی است.
سنگهای قیمتی کوه، موجب شده طی سالهای اخیر این قلعه مورد توجه معدنکاران قرار گیرد، واقع شدن قلعه بر قله کوه و استفاده از سنگ قرمز در ساخت قلعه موجب شده قلعه از نظر باستانشناسان مورد توجه ویژه قرار گیرد اما متاسفانه تا یک دهه قبل میراث فرهنگی هیچ اقدامی برای ثبت ملی این بنا انجام نداده بود و در نهایت بعد از اینکه معدنکاران شروع به کند و کاو در اطراف این کوه کردند میراث فرهنگی نیز اقدام به ثبت فوری این اثر کرد و عرصه و حریم قلعه مشخص شد.
این قلعه که شامل برج‌های دیده‌بانی، آثار حکاکی شده در سنگ ها، گورهای تاریخی، یک کوره پخت آجر و قطعات پرشمار سفال بدون لعاب و لعاب‌دار ساده و منقوش و ساختارهای معماری باقیمانده از دور سلجوقی است، سرنوشتی نامعلوم دارد
قلعه سموران از سنگهای مرمر متمایل به قرمز ساخته شده و در فاصله ۳ کیلومتری شمال‌غربی روستای رودفرق و در ۶۰ کیلومتری شرق شهر عنبرآباد بر بلندای کوهی احداث شده است. چاه نسبتاً عمیق قلعه با گذشت صده‌های متمادی و آسیب‌های فراوان هنوز عمق خود را حفظ کرده و طریقه سنگ چینی کناره‌های آن بسیار جالب توجه می‌باشد.
این قلعه که شامل برج‌های دیده‌بانی، آثار حکاکی شده در سنگ ها، گورهای تاریخی، یک کوره پخت آجر و قطعات پرشمار سفال بدون لعاب و لعاب‌دار ساده و منقوش و ساختارهای معماری باقیمانده از دور سلجوقی است، سرنوشتی نامعلوم دارد.
گفته می شود که ساختمان این قلعه به قبل از اسلام تعلق دارد، اما در اوایل دوران اسلامی بازسازی شده است و در دوران حکومت سلجوقیان قلعه مشهوری بوده است. این قلعه به علت استحکام و موقعیت طبیعی منطقه شباهت زیادی به قلاع اسماعیلیه دارد.
حالا این قلعه بعد از گذر از پیچ و خم های تاریخی به یکی از گذرگاه های پر خطر عمرش رسیده است، فعال شدن یک معدن سنگ مرمر قرمز در نزدیکی این قلعه دوست داران میراث فرهنگی را نگران آینده این قلعه کرده است.
احداث جاده در دامنه کوه
سالار سالاری فر یکی از افرادی است که از زمان شروع به کار معدن در مجاور این قلعه تاریخی فعالیتهای گسترده ای را برای حفاظت از قلعه آغاز کرد.
وی در گفتگو با مهر اظهارداشت: قلعه سموران از نمادهای فرهنگی و تمدن مردم بومی منطقه است و نگهداری و حفاظت از این قلعه از مهمترین درخواست های مردم بومی محسوب می شود.
این قلعه از سرمایه های دائمی مردم است و نباید به معدنکاران اجازه داد سنگهای اطراف این قلعه را برداشت کنند
وی افزود: من به عنوان یکی از اهالی روستاهای نزدیک به قلعه خواستار جلوگیری از تخریب و صدمه به این قلعه هستم.
سالاری فر گفت: معدنکاران هر از چند گاهی به عرصه قلعه نزدیک و اقداماتشان را انجام می دهند.
وی بیان کرد: این قلعه از سرمایه های دائمی مردم است و نباید به معدنکاران اجازه داد سنگهای اطراف این قلعه را برداشت کنند، چطور با کوچک کردن حریم قلعه اجازه داده می شود سنگهای اطراف قلعه برداشت شود و با احداث جاده در دامنه قلعه بنا در معرض تهدید قرار گیرد؟
وی گفت: قلعه بر روی کوه احداث شده و نوع معماری به گونه ای است که در واقع این کوه جزیی از قلعه محسوب می شود و هر گونه حفاری در این کوه موجب صدمه به قلعه می شود.
وی ادامه داد: در واقع تخریب کوه و اطراف قلعه از قبل از ثبت اضطراری میراث فرهنگی آغاز شده و حالا باید فکری برای رفع مشکلات شود.
وی بیان کرد: این مجموعه متشکل از دو قلعه کوچک و بزرگ است که قلعه کوچک تخریب شده و حالا قلعه بزرگ در معرض تخریب قرار دارد.
تغییرات عجیب در حریم و عرصه اثر ثبت ملی
اما آنچه که این روزها برحاشیه های این حفاریها و برداشت سنگ در اطراف قلعه افزوده است اول احداث جاده در دامنه کوه و در نزدیکی دیواره های قلعه است و دیگری تغییر حریم قلعه است که به نظر می رسد پس از ثبت اضطراری مجددا بازنگری شده و کاهش یافته است.
برداشت های گاه و بیگاه و تغییر عرصه و حریم این اثر تاریخی در حالی روی داده است که هنوز مشخص نیست چرا به صورت جدی جلوی تخریب این اثر گرفته نمی شود.
از سوی دیگر به دلیل اینکه راه دسترسی به عرصه این اثر تاریخی از محوطه معدنی می گذرد راه دسترسی به قلعه نیز مسدود شده است و راه دسترسی مناسبی برای گردشگران برای رسیدن به این قلعه وجود ندارد.
نگرانیها وقتی بیشتر می شود که بدانیم راهی که برای دسترسی به معدن ایجاد شده است از کنار دیوارهای قلعه می گذرد و عبور و مرور ماشینهای سنگین و برداشت خاک از زیر دیواره ها می تواند عاملی مهم در راستای ریزش دیوارهای قلعه ای باشد که سال ها توانسته از مخاطرات گوناگون بگذرد و در آخرین پیچ گرفتار شده است.
کوچک شدن حریم و عرصه این قلعه که از آن به عنوان اصلاح حریم نام برده می شود سوالی است که هنوز جواب مناسبی جز اصلاح حریم برای آن پیدا نشده است
کوچک شدن حریم و عرصه این قلعه که از آن به عنوان اصلاح حریم نام برده می شود سوالی است که هنوز جواب مناسبی جز اصلاح حریم برای آن پیدا نشده است.
اینکه اصطلاح اصلاح عرصه هیچ جایی در لغت نامه بناهای تاریخی ندارد از یک سو و بهره برداری از حریم اولیه ای که تعیین شده است سوالهای بی جوابی است که هنوز در ذهن مردم منطقه و فعالان میراث فرهنگی وجود دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: عرصه و حریم قلعه کاملا مشخص است و در حفظ و نگهداری از قلعه هیچ تردیدی نداریم و یگان حفاظت نیز در منطقه حضور دارد و بازدیدها به صورت مستمر ادامه دارد.
محمود وفایی تصریح کرد: ما اجازه هیچ گونه ورودی به حریم و عرصه قلعه را در عملیات معدنکاری نمی دهیم.
وفایی ادامه داد: ما اصلاحاتی در خصوص حریم بنا انجام داده ایم و مسلما هر گونه معدنکاری باید با رعایت قوانین میراث فرهنگی انجام شود.
وی بیان کرد: از همه دستگاههای صنعتی و معدنی می خواهیم قبل از عقد قرارداد با پیمانکاران پیوست میراث فرهنگی را جدی بگیرند و از میراث در راستای قرار نگرفتن در حریمهای تاریخی مشورت کنند تا دچار چنین مشکلاتی نشویم.
حالا دوستداران میراث فرهنگی در انتظار آینده مبهم این قلعه نشسته اند و امید دارند ادامه کار معدن موجب تخریب قلعه نشود.
۱۸:۱۰ - ۱۳۹۶/۰۹/۱۲
نظر شما