شهردای تهران باید «مساله محوری» را جایگزین «پروژه محوری» کند

به گزارش خبرنگار مهر، بهاره آروین در میزگرد نقد و ارزیابی «گزارش تحویل و تحول شهرداری تهران» درباره چرایی تهیه این گزارش گفت: سه پاسخ می توان به این سوال داد. پاسخ اول که احتمالا  فرض افکار عمومی و به خصوص نیروی رقیب هم هست، این است که این گزارش با هدف افشای تخلفات گذشته تهیه شده است. 

به گفته او پاسخ دومی که می توان به این سوال داد این است که این گزارش تهیه شده تا کندی روند تغییرات مورد انتظار در آینده را توجیه کند. یعنی اگر در آینده روند تغییرات به گونه ای بود که به نتایج موردانتظار افکار عمومی منجر نشد، توجیه شود که چرا تغییرات با سرعت مورد انتظار رخ نمی‌دهد.

آروین درباره هدف سوم که به نظرش هدف اصلی تهیه و انتشار گزارش است، گفت: من فکر می کنم هدف اصلی از انتشار این گزارش این است که مشخص شود از «کجا آغاز می کنیم». اگر پاسخ ما به سوال چرایی تهیه این گزارش این پاسخ باشد، به جای اینکه بار مسئولیت به دوش مدیریت گذشته انداخته شود، این بار بر دوش مدیریت آینده قرار داده می شود. وقتی شهرداری خیلی شفاف اعلام می کند که از کجا آغاز کرده است، همان نقطه مبنای عملش در آینده در نظر گرفته می شود.

به اعتقاد این عضو شورای شهر، کارکرد واقعی و اهمیتی که این گزارش می تواند برای مردم داشته باشد، همین است. چون گزارش منتشر شده کاملا عدد و رقم دارد و شفاف و قابل استناد است.

انتشار گزارش بار مسئولیت سنگینی را بر دوش شهرداری گذاشته است

او با بیان اینکه به گفته شهردار تهران درصد خطای این گزارش در اعلام آمار و ارقام بیش از ۵ درصد نیست، گفت: شهرداری تهران با تهیه این گزارش بار مسئولیت سنگینی را بر عهده گرفته است. جسارتی که مدیریت جدید شهری به خرج داد که متعهد شود که از کجا آغاز کرده، مهم است و این موضوع نباید در دعواهای سیاسی گم شود. با این سندی که منتشر شده است مدیریت شهری رسما نقطه آغاز فعالیت های خود را اعلام کرده است. بنابراین عملکردش در آینده قابل ارزیابی خواهد بود.

این عضو شورای شهر گفت: بیشتر اوقات از شفافیت، یک برداشت دوگانه وجود دارد. برداشت اول این است که شفافیت برای زدن رقیب است، این درصورتی است که افشای اطلاعات به صورت موردی باشد که معمولا در دعواهای سیاسی این گونه عمل می شود اما وقتی افشاگری موردی نیست بلکه شفافیت سیستماتیک می شود  یعنی یک سندی منتشر می شود و وضعیت تشریح می شود. داستان فرق می کند. اتفاقا شفافیت سیستماتیک برای آنکه شفافیت ایجاد می کند مساله ساز می شود نه برای نیروی رقیب اش. یعنی با این نوع شفافیت عملا تعهدی بر گردنش گذاشته می شود چون نقطه آغاز را مشخص می کند.  

آروین با بیان اینکه پروژه محوری ویژگی اصلی مدیریت گذشته شهری بود، گفت: مدیریت گذشته همه چیز را در قالب پروژه ای که به سرانجام برسد، دیده است. ولی اینکه این پروژه ها در حل  مسائل شهر تهران چقدر کارآمدی لازم را داشته، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.

به گفته او در گزارشی که شهرداری تهران تهیه کرده است، مساله محوری لحاظ شده و تلاش شده است که با نمودار و آمار نشان داده شود که وضعیت مسائل و مشکلات شهر تهران چگونه است.

به گفته این عضو شورای شهر، چیزی که می تواند مدیریت جدید را از مدیریت گذشته جدا کند این است که رویکرد پروژه محوری به رویکرد مساله محوری تغییر کند.

نگاه بخشی در مدیریت شهری کارآمد نیست

او با بیان اینکه برای ایجاد تغییرات در شهر تهران نباید نگاه جزیی و بخشی داشته باشیم، گفت: اگر به فرض هدف گذاری صرفا کاهش بدهی های شهرداری تهران باشد، ممکن است انجام یک سری کارهای اصولی و بنیادی که با کیفیت زندگی مردم گره خورده است، نادیده گرفته شود و اگر عکس این هم اتفاق بیفتد یعنی شهرداری بی توجه به بدهی ها و درآمدها اقداماتی را در سطح شهر انجام دهد باز هم با مشکلات پیچیده ای مواجه خواهد شد بنابراین مدیریت شهری باید برای انجام هر کاری نگاهی کل نگرانه و همه جانبه داشته باشد.

آروین گفت: باید بررسی کنیم و ببینیم با توجه به شاخص هایی که در گزارش آمده چه نوع مدیریتی باید اعمال شود که وضعیت شهر بهبود پیدا کند. یعنی مدیریت جدید باید چه تحولی را ایجاد کند که نتیجه اش به بهبود وضعیت شهر منجر می شود.  

او گفت: به نظر من به جای تمرکز بر روی شهرداری باید بر روی شهر تمرکز کرد. چون وقتی به سند برنامه دوم توسعه شهرداری نگاه می کنیم متوجه می شویم که گزارش عملکرد به گزارش واحدهای اجرایی که ما چه کرده ایم، تقلیل پیدا کرده است. حالا اگر از آنها بپرسید که این کاری که شما کرده اید چه کمکی به تحقق چشم انداز و هدف برنامه کرده است؟ آیا به آن اهداف رسیده اید؟ پاسخی به این سوالات موجود نیست. دستگاه ها اعلام می کنند که من با این شاخص ها کارهایم را انجام داده ام و مثلا ۷۰ درصد آن را محقق کرده ام. اما وقتی به اهداف برنامه رجوع می کنید می بینید که حتی ۱۰ درصد اهداف هم محقق نشده و اوضاع از سال اول برنامه هم اگر بدتر نشده باشد بهتر هم نشده است.

آروین گفت: در حوزه هوشمندسازی شهر که یکی از حوزه های فعالیت من در شورا است، بررسی دقیق تری را بر روی گزارش عملکرد برنامه دوم در کمیته شفایت و شهر هوشمند انجام دادیم و به این نتیجه رسیدیم که مساله اصلی در این گزارش نوع تعریف‌ شاخص‌های گزارش عملکرد است که در برخی مواقع، وقتی شاخص را با هدف مقایسه می‌کردیم، ماجرا خنده‌دار می‌شد. مثلا امکان تغییر پسورد به عنوان یک خدمت الکترونیک تعریف شده بود که در راستای الکترونیک کردن فرایندها انجام شده بود. مثال دیگر اینکه امکان ثبت نام در سایت، خدمت دیگری تعریف شده بود در حالی که به جز ثبت نام در سایت بقیه فرایندها الکترونیکی نبودند. در چنین شرایطی چنین خدمتی چه باری از دوش مردم برخواهد داشت؟ وقتی فرد مجبور است باز هم برای انجام کارهایش به دفاتر خدمات الکترونیکی مراجعه کند به غیر از این است که لزوم ثبت نام در سایت قبل از مراجعه فقط کار او را یک مرحله دشوارتر کرده است؟ باید الکترونیک شدن فرایندها واقعا شاخص سازی شود نه اینکه بر اساس اینکه سازمان مجری چه نوع خدمات الکترونیکی ارائه می‌دهد، شاخص سازی انجام شود.

شاخص سازی درست و دقیق در مدیریت شهری بسیار مهم است

آروین با بیان اینکه تعریف شاخص ها بسیار مهم است، گفت: وقتی شما می خواهید از کلیات شروع کنید و به جزییات برسید. اینکه شاخص را چه چیزی تعریف کنید خیلی مهم است. اینکه چه تعریفی از بدهی ها ارائه می شود، می تواند باعث تفاوت های چند هزار میلیاردی شود. بنابراین خیلی مهم است که بگویید چگونه حساب کرده اید که به این اعداد رسیده اید.

 او برای توضیح مثال دیگری از متروی تهران آورد و گفت: در گزارش ۱۲ ساله شهرداری که مدیریت قبلی آن را تهیه کرده بود، طول تونل متروی تهران حدود ۳۰۰ کیلومتر عنوان شده بود در حالی که در گزارش تحویل و تحول شهرداری تهران طول مترو ۲۰۵ کیلومتر تعیین شده بود. مدیریت قبلی ملاک و معیار را طول تونل مترو در نظر گرفته بود فارغ از اینکه این تونل به بهره برداری رسیده یا خیر. بنابر این حتی تونل هایی که نیازمند آن بودند که هزاران میلیارد تومان هم برایش هزینه شود تا به بهره برداری برسد در محاسبات خود لحاظ کرده بود در حالی که مدیریت جدید فقط طول تونل هایی را محاسبه کرده  که به بهره برداری رسیده است.

نباید در دام اعداد و ارقام گرفتار شویم

او با بیان اینکه نباید در دام اعداد و ارقام گرفتار شویم ادامه داد: مثال دیگری که در این زمینه می توان عنوان کرد، میزان درآمدهای پایدار شهرداری است. از زبان مسئولین مختلف در مدیریت قبلی و جدید شهرداری تهران میزان این درآمدها متغیر و از ۲۱ درصد تا ۳۲ درصد اعلام می‌شود. چون تعریف درآمد پایدار مشخص نیست و شاخص و متر و معیار دقیقی برای آن تعیین نشده است، رقم اعلام شده می تواند این قدر متفاوت باشد. تفاوت در تعریف شاخص ها عامل اصلی است که این مشکل را ایجاد کرده است.

این عضو شورای شهر ادامه داد: با این نوع نگاه  می بینیم که  چطور سازمان های اجرایی از هدف اصلی دور می شوند و مساله مهم برایشان این می شود که شاخص هایی را تعریف کنند که با بیان آمار و ارقام بالاتر عملکردشان مثبت ارزیابی شود. به همین دلیل است که باید مساله محوری، جایگزین پروژه محوری شود.

آروین با تاکید بر اینکه شورای شهر و شهرداری تهران باید مساله محوری را جایگزین پروژه محوری کند، گفت: شورای شهر باید حواسش باشد که در دام گزارش عملکرد سازمان های اجرایی نیفتد. اگر هر کسی در جایگاه سازمان های اجرایی قرار گیرد ممکن است پس از مدتی برای اینکه بخواهد عملکرد خود را مثبت جلوه دهد، شروع به این نوع شاخص سازی‌ها کند. در چنین وضعیتی است که نهادهای مدنی، احزاب، رسانه ها و حوزه عمومی باید حواس شان باشد و نگذارند که این اتفاق بیفتد و شاخص اصلی را میزان حل شدن مسائل شهر قرار دهند نه تعداد پروژه‌های انجام شده شهرداری.

تعریف دقیق شاخص ها لازمه شفافیت است

آروین با بیان اینکه لازمه شفافیت این است که شاخص ها دقیق تعریف شوند، گفت: روایی یا اعتبار شاخص ها را معمولا متخصصان هر حوزه ای می توانند مشخص کنند. متخصصان حوزه شهری هستند که می توانند بگویند چه متر و معیار و شاخصی باید به عنوان شاخص حل مسائل مختلف شهر تعیین شود.

او ادامه داد: نقد اصلی که به مدیریت گذشته وجود داشت این بود که مدام پروژه افتتاح می کرد اما نمی گفت که با این پروژه کیفیت زندگی مردم چقدر بهبود پیدا کرده و چقدر مسایل شهر تهران حل شده است؟ باید حواس مان باشد که در دوره جدید در این مسایل دقیق شویم.

آروین گفت: ما به کارشناسان، متخصصان و نیروهای متفکری در حوزه شهری نیاز داریم که گزارش فعلی را مبنا قرار دهند و بگویند که مدیریت شهری گذشته روی چه پایه هایی ایستاده بود که نتیجه اش وضعیتی است که در این گزارش تشریح شده است و مدیریت جدید شهری  باید چه ساز و کارهایی را در پیش بگیرد که نتیجه اش بعد از ۴ سال بهبود وضعیت فعلی باشد.

به گفته او برای چنین کاری نیاز است که شهر در کلیت آن دیده شود و ماموریت های شهرداری به شکلی در هم تنیده و مرتبط با یکدیگر تصویر شود و از نگاه بخشی و موردی به مسائل خودداری شود.