سهم نیم درصدی پژوهش از تولید ناخالص/ بودجه پژوهشی درجا زد

به گزارش مهر - گروه دانش و فناوری، زهرا ساختمانیان، در پایان برنامه پنجم توسعه قرار بود سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی به ۳ درصد رشد یابد اما پس از پایان اجرای این برنامه این سهم تنها به حدود نیم درصد رسید و اکنون در آستانه برنامه ششم نیز نمی توان امیدی به رشد این سهم داشت.

براساس اسناد بالادستی کشور قرار بود ایران در سال ۱۴۰۴ به مرجعیت علمی در منطقه و جهان دست یابد اما با روند بودجه ای که برای پژوهش و فناوری طی سال های اخیر در نظر گرفته شده است دستیابی به این مهم با اما و اگرهایی مواجه است.

مقام معظم رهبری بر موضوع پژوهش و فناوری و کاربردی سازی آنها تاکید فراوانی دارند و بارها در دیدار با دانشگاهیان و جامعه علمی کشور این دغدغه را بیان کرده اند اما حرکت در این مسیر به دلیل کمبودهای مالی با کندی مواجه شده است.

این درحالی است که کارشناسان این حوزه معتقدند هنوز توجه به پژوهش به یک فرهنگ و باور جدی در کشور تبدیل نشده و همین امر موجب می شود که صحبت در خصوص این موضوع در حد شعار باقی بماند.

امیدی به افزایش سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی نیست

وزیر علوم نیز امیدی به افزایش سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی نه در سال جاری که تنها یک ماه از آن باقی مانده و نه حتی در سال آینده ندارد.

منصور غلامی در گفتگو با مهر گفت: متاسفانه رقم خوبی در مجموع از درآمدهای کشور برای بودجه های پژوهشی دیده نشده، علیرغم اینکه در قانون برنامه پیش بینی شده بود که حداقل در سال ۹۶ این بودجه پژوهشی به یک درصد برسد.

وی افزود: با این برنامه ای که من می بینم در سال ۹۷ نیز بعید است رقم بیشتری در اختیار پژوهش قرار گیرد.

سهم پژوهش از تولید ناخالص کشورها چقدر است؟

کشورهای مختلف به دلیل اینکه پژوهش و فناوری را یکی از مهم ترین اولویت های توسعه می دانند به دنبال افزایش سهم پژوهش از تولید ناخالص خود هستند به نحوی که براساس آمارهای موجود کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و سوئد بیش از ۳ درصد از تولید ناخالص خود را به پژوهش و تحقیقات اختصاص می دهند.

همچنین کشورهایی مانند چین، آلمان و آمریکا نیز بیش از ۲ درصد از تولید ناخالص خود را به پژوهش و فناوری اختصاص می دهند.

میزان سهم پژوهش از تولید ناخالص در کشورهایی مانند مالزی، ترکیه و روسیه نیز بیش از یک درصد است.

سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی از سال گذشته تا سال آینده

اهداف مختلفی برای حوزه پژوهش و فناوری کشور در قالب برنامه های بلند مدت و میان مدت ترسیم شده اما فاصله زیادی تا عملیاتی سازی این برنامه ها وجود دارد بنابراین دولت و مجلس باید آستین همت را بالا بزنند و در این حوزه حساسیت و واقع بینی بیشتری داشته باشند تا در افق ۱۴۰۴ به اهداف علمی و فناورانه دست یابیم.

وحید احمدی رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره سهم پژوهش از بودجه گفت: در سال ۹۵ بودجه کل پژوهشی کشور ۷ هزار و ۶۸۰ میلیارد تومان بود که براین اساس سهم اعتبارات تحقیقاتی کشور از تولید ناخالص ملی ۵۶ دهم درصد بوده است.

وی افزود: در سال ۹۶ نیز بودجه کل پژوهشی کشور ۹ هزار و ۱۸۰ میلیارد تومان بود که نسبت به سال ۹۵، ۱۹.۶ درصد رشد داشت که براین اساس سهم اعتبارات تحقیقاتی کشور از تولید ناخالص ملی حدود ۶۱ دهم درصد می شود.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تاکید کرد: البته باید دید که تا پایان سال چه میزان از این بودجه محقق خواهد شد.

احمدی عنوان کرد: در لایحه بودجه سال ۹۷ نیز میزان بودجه کل پژوهشی کشور ۱۰ هزار و ۵۶ میلیارد تومان است که رشد ۱۴.۹ درصدی نسبت به سال گذشته دارد.

متاسفانه با روندی که در پیش گرفته شده نمی توان انتظار تغییری در تحقق یک یا سه درصد از سهم تولید ناخالص ملی به امر پژوهش داشته باشیموی گفت: با این میزان بودجه نیز نمی توان انتظار داشت که سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی از نیم درصد بیشتر شود.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور اضافه کرد: در سال ۹۷ از ۱۰ هزار میلیارد تومان بودجه ۵۳.۳ درصد سهم تحقیقات، ۲۴.۳ درصد سهم وزارت علوم، ۶ تا ۷ درصد سهم آموزش دکتری تخصصی و ۱۱.۱ درصد سهم شرکت های دولتی و ۱.۳ درصد مربوط به فعالیت های متفرقه است.

احمدی عنوان کرد: متاسفانه با روندی که در پیش گرفته شده نمی توان انتظار تغییری در تحقق یک تا سه درصد از سهم تولید ناخالص ملی به امر پژوهش باشیم.

حذف جدول ۱۴ لطمه به بودجه پژوهشی کشور

وی با اشاره به حذف جدول ۱۴ از لایحه بودجه سال ۹۶ از سوی مجلس گفت: با اجرای این جدول امید وجود داشت که سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی به یک درصد برسد اما محقق نشد.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور گفت: برای سال ۹۷ نیز این جدول اصلا در لایحه بودجه نیامد این درحالی است که مجلس و دولت می توانستند به جای حذف این جدول به دنبال راهکار اجرایی برای آن باشند.

احمدی خاطرنشان کرد: اکنون در حوزه پژوهش و فناوری نگرانی جدی وجود دارد چراکه سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی تنها در حدود نیم درصد متوقف شده است.

وی تاکید کرد: ما باید بازنگری جدی در نظام بودجه ریزی و منابع مربوط به امر پژوهش و فناوری داشته باشیم.

رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور گفت: اگر می خواهیم در عرصه های رقابت علمی و پژوهشی حضور جدی داشته باشیم با رویکرد فعلی نمی توانیم به ماموریت ها و اهداف دست یابیم.

احمدی عنوان کرد: بودجه ریزی در حوزه پژوهش و فناوری کشور نیازمند بازنگری اساسی است تا بتوان شاهد حضور بخش خصوصی و بخش های دولتی باشیم.

توجه به پژوهش در حد شعار

پژوهش و فناوری موضوعاتی هستند که هرساله درخصوص آنها در محافل علمی و آموزشی صحبت های زیادی صورت می گیرد و مسئولان نیز معتقدند که بدون وجود این دو عنصر نمی توان به توسعه و پیشرفت دست یافت اما زمانی که پای عمل پیش می آید پژوهش تنها به مانند عنصری نمادین است که در پایین ترین سهم از اختصاص بودجه قرار می گیرد.

سیدحسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت نیز تاکید دارد توجه به پژوهش در حد شعار در کشور باقی مانده است.

وی گفت: وزارت بهداشت در حد توان محدود خود به حوزه پژوهش کمک کرده اما نگاه به پژوهش و رشد علمی در کشور، در حد انتظار نیست.

وزیر بهداشت اظهار داشت: در حوزه پژوهش و فناوری، بیشتر از آنچه عمل می کنیم، شعار می دهیم. ما در شعار دادن به نوعی استاد هستیم.

پژوهش را باور کنیم!

محمدکافی رئیس دانشگاه فردوسی مشهد نیز معتقد است باید باور توجه به امر پژوهش و فناوری در کشور ایجاد شود تا بتوانیم انتظار دستیابی به اهداف برنامه های کلان کشور را داشته باشیم.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: ما هنوز به این باور نرسیده ایم که قرار است جامعه ای دانش بنیان داشته باشیم و علم و فناوری در همه ابعاد زندگی ما وجود داشته باشد.

مادامی که توجه به پژوهش به صورت واقعی محقق نشود نمی توان انتظار داشت تا به اهداف برنامه های کلان کشور در این حوزه برسیمرئیس دانشگاه فردوسی مشهد اظهار داشت: نیازمند یک اراده ملی هستیم تا بتوانیم جایگاه علم و فناوری را ارتقا دهیم.

کافی خاطرنشان کرد: تا زمانی که یک اراده و باور ملی برای توجه به امر پژوهش و فناوری ایجاد نشود و برای رفع مشکلات مالی از بودجه های پژوهشی کاسته شود، نمی توان انتظار داشت که پژوهش و تحقیقات در کشور رشد یابد.

وی گفت: مادامی که توجه به پژوهش به صورت واقعی محقق نشود نمی توان انتظار داشت تا به اهداف برنامه های کلان رسید.

پژوهش قوت لازم در لایحه بودجه ۹۷ را ندارد

محمدجواد ساداتی نژاد عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفتگو با مهر نیز درخصوص لایحه بودجه سال ۹۷ گفت: به طور کلی حوزه پژوهش آنطور که باید قوت لازم را در این لایحه نداشته و ندارد.

وی افزود: تغییراتی در بودجه صورت گرفت که امیدوار هستیم وقتی بودجه اصلاح می شود حوزه علم و فناوری و دانشگاهها که دچار مشکل هستند وضعیت بهتری پیدا کنند.

عواملی مانند عدم اختصاص درآمدهای دولت به امر پژوهش، نبود بودجه ریزی مناسب برای پژوهش و فناوری، حذف جدول ۱۴ از لایحه بودجه، نگاه شعاری به پژوهش و نبود اراده ملی برای توجه به امر پژوهش و فناوری موجب شده سهم این حوزه از تولید ناخالص ملی طی سال های اخیر رشدی نداشته باشد و این چالش ها بستری را فراهم کرده تا این سهم تنها به نیم درصد برسد.

این سهم ناچیز برای پژوهش در حالی است که رسیدن به اقتصاد دانش بنیان و تجاری سازی فناوری اهداف اصلی کشور در سالهای اخیر به شمار می آیند و بسیاری از مسئولان در سخنرانیهای خود بارها به آن تأکید کرده اند. ناگفته پیدا است که لازمه رسیدن به این اهداف توجه و سرمایه گذاری بیشتر بر روی زیرساختهای فناوری و پژوهش است.