به گزارش خبرنگار مهر، «دکتر اسماعیل شمس» عضو هیئت علمی مرکز دائرە المعارف بزرگ اسلامی و رئیس بخش کردشناسی این مرکز در یادداشتی که آن را در اختیار خبرنگار مهر قرار داده است، ضمن اشاره به مشکلاتی که مدتی است مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی با آن دست به گریبان شده است، ریشه این مشکلات را بحران اقتصادی عنوان کرده است.
متن کامل یادداشت دکتر شمس به این شرح است:
این روزها سخن از مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی و آینده آن، نَقل هر محفل و مجلس است. به سهم خودم از اینکه مشکلات مرکز به دغدغه بیشر رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی و شماری از اهل قلم و دلسوزان فرهنگ در عرصه عمومی تبدیل شده است، بسی خرسندم؛ اما ای کاش به قول مولانا اهل قلم اسرار مرکز را از درون آن می‌جستند و از ظن خود یار این نهاد فرهنگی نمی‌شدند.
بەعنوان کسی که در ۱۰ سال گذشته با دائره المعارف بزرگ اسلامی همکاری نزدیک داشته‌ام، بر این نکتە تاکید می‌کنم که مرکز دائره المعارف گرفتار مشکلاتی است؛ اما ریشه این مشکلات بیش از هر چیز، اقتصادی است. متأسفانه مرکز به رغم داشتن برخی منابع محدود برای کسب درآمد، مانند دیگر نهادهای فرهنگی این کشور همواره به کمک‌های دولتی وابسته بوده است.
از چند سال گذشته که کمک‌های تخصیص یافته دولت در چارچوب جدول ۱۷ به این نهاد مهم فرهنگی کاهش یافت، مرکز دائره المعارف گرفتار مشکلات عدیده‌ای شد. متأسفانه همکاران این مرکز که بخشی از شریف‌ترین و نجیب‌ترین و فرهیخته‌ترین قشرهای فرهنگی این جامعه‌اند، به شدت درگیر مشکلات اقتصادی و معیشتی شدند. مدیریت مرکز در ده‌ها نامه و مصاحبه از دولت و فرهنگ دوستان درخواست کمک کرد؛ اما دست دولت تنگ بود و کمکی که کرد، کفاف هزینه‌ها را نداد. جامعه فرهنگی کشور هم از جهت اقتصادی چنان نحیف بود که نتوانست کمکی کند و متأسفانه مدیریت و همکاران فرهنگی مرکز تنها ماندند و روز به روز هم تنهاتر شدند. کار به جایی رسید که آنان در پایان سال گذشته به سبب تأخیر در تخصیص بودجه توسط دولت هنوز ۷ ماه حقوق خود را دریافت نکرده بودند و تا به امروز هم با وجود وصول بخشی از کمک دولت و گرفتن وام توسط مدیریت مرکز هنوز ۳ ماه حقوق، عیدی و پاداش و حق التألیف یکساله خود را از مرکز، طلبکار هستند.
نگارنده منکر وجود مشکلات اداری در مرکز نیست و مجموعه مدیریتی مرکز مانند هر انسان دیگری جایز الخطا بوده و هستند؛ اما این گلایه جدی را از برخی دلسوزان اهل قلم دارد که چرا در این روزها به جای برجسته کردن برخی اختلافات و دل نگران کردن جامعه فرهنگی کشور، مشکل اصلی را برجسته نمی‌کنند؟
همگان کاظم موسوی بجنوردی را می‌شناسند و می‌دانند که او از سیاست کنار کشید و با ابتکار شخصی و کمک گرفتن از اساتید بزرگ کشور و جذب کمک‌های دولتی و غیردولتی یکی از بزرگترین مراکز فرهنگی ایران و جهان را تٲسیس کرد. او می‌توانست مانند کسانی دیگر شخصیت و سرمایه و وقت خود را صرف امور دیگری کند؛ اما همه اعتبار شخصی و خانوادگی خود را برای دائره‌المعارفی گذاشت که طبق اساسنامه‌اش متعلق به مردم و فرهنگ این سرزمین است. هم او بود که بسیاری از بزرگان فرهنگ کشور را که پس از انقلاب فرهنگی، مغضوب واقع شدند دعوت به کار کرد و همواره حمایت نمود.
نتیجه همکاری و تعامل کاظم بجنوردی با این اساتید فرهیخته و همکاران فرهنگی مرکز بنای کتابخانه‌ای یک میلیون جلدی و تدوین ده‌ها پروژه فرهنگی بی‌نظیر شد که در میان آنها دائره المعارف بزرگ اسلامی شهره خاص و عام است. تاکنون ۲۳ جلد از این دائره المعارف به زبان فارسی، ۶ جلد به زبان انگلیسی و ۹ جلد به زبان عربی ترجمه و چاپ شده است و برای نخستین بار قرائتی ایرانی از تاریخ و فرهنگ اسلام و ایران بە جهانیان شناسانده شده است.
آنچه که امروز برای مرکز پیش آمده است، بیش از هر چیز نتیجه مشکلات اقتصادی است که خود حاصل کم‌توجهی دولت به این نهاد فرهنگی، عدم تخصیص حدود ۴۰ درصد بودجە مصوب سال قبل به مرکز و اعلام حذف بودجه آن برای سال ۱۳۹۷ از جدول ۱۷ است. در روایات مختلف آمده است که «لا معاش له من لا معاد له» و «کاد الفقر أن یکون کفرا». افکار عمومی باید بداند که فشار مشکلات اقتصادی وارده بر مدیریت و همکاران فرهنگی مرکز و فراموش شدن و تنها ماندن آنان در طول چند سال گذشته چنان سنگین و طاقت‌فرسا بوده که در وصف این قلم نمی‌گنجد.
بسیار طبیعی است که در این شرایط سخت و سنگین ممکن است گاه سخنی بر زبان آید یا نوشته‌ای بر قلم رود که حتی مطابق میل گوینده و نویسنده آن نباشد. برداشت من این است که مدیریت و همه استادان و پژوهشگران فرهیخته مرکز، این نهاد فرهنگی را مانند فرزند خود می‌دانند و با وجود برخی دغدغه‌های گاه به حقی که درباره شیوه کار آنان وجود دارد، در مقام مقایسه با نهادهای مشابه، عملکرد و حاصل کارشان در مجموع قابل دفاع و در خور ستایش است.
موفقیت مرکز در همه این سال‌ها نتیجه همکاری مدیریت و استادان و پژوهشگران دلسوز مرکز بوده است و این همکاری ضامن تداوم موفقیت‌های آن در آینده نیز خواهد بود. مدیریت مرکز هم به رغم مشکلات مالی موجود و به احترام زحمات اهل فرهنگ مرکز، تعدیل نیرو را کنسل و همه همکاران را در اول اردیبهشت بهسر کار برگردانده است.
در خاتمه به عنوان پژوهشگری کوچک که تنها افتخارم شاگردی در محضر استادان بزرگ مرکز است، از دغدغه‌های اهل فرهنگ، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در قبال مرکز دائره المعارف صمیمانه تشکر می‌نمایم و رجای واثق دارم که در شرایط کنونی به جای برجسته کردن اختلافات و مشکلات حاشیه‌ای که سبب بهره بردن فرصت طلبان و بدخواهان فرهنگ این کشور خواهد شد، همه با هم تلاش نماییم تا سوءتفاهم‌های موجود رفع گردد و خانواده بزرگ مرکز دائره المعارف همچون گذشته، بی‌حاشیه و در آرامش، به خدمات فرهنگی خود ادامه دهد.
از همه دوستداران دائره المعارف هم می‌خواهم به هر شکلی که می‌توانند به مسئولان کشور و دلسوزان عرصه فرهنگ بقبولانند که خدمت دائره المعارف به فرهنگ ایران و اسلام بسی ارزشمندتر از ۶ میلیارد تومان بودجه مورد نیاز برای فعالیت سالانه آن است. در شرایطی که برخی کشورهای همسایه بودجه‌های کلانی را صرف فرهنگ می‌کنند، این انتظار وجود دارد که ایران بیشتر از آنها به این عرصه توجه کند و از دائره المعارف که از معدود نهادهایی است که سالهاست کار اصیل فرهنگی می‌نماید و از سرمایه بزرگ علمی و پشتوانه منابع تحقیق، خوشنامی و شهرت جهانی برخوردار است، پشتیبانی کند. در حال حاضر، بزرگترین خدمت اصحاب رسانه و اهل قلم به دائره المعارف تمرکز بر علت العلل مشکلات کنونی مرکز؛ یعنی بحران اقتصادی و نبود بودجه کافی است. به یقین با رفع این مشکل، بقیه مشکلات و ابهامات موجود هم در فضایی آرام، شفاف و فرهنگی حل خواهند شد.
نظر شما