خاطرات خسروشاهی درباره تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «خاطرات مستند سید هادی خسروشاهی درباره تاریخ ­نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد» شامل دو گفتگوی تاریخی مشروح با استاد سیدهادی خسروشاهی درباره مسائل تاریخ معاصر و نیز کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ است که اطلاعات وسیع و مستندی را در این رابطه ارائه می ­کند و یک پیوست هم در پایان کتاب، موضوع کودتای ۲۸ مرداد و نقش دیگران را در آن روشن ‌تر می­‌سازد.

گفتگوی اول در سال ۱۳۶۸ توسط فضلای حوزه علمیه قم و تحریریه فصل­نامه «حوزه» انجام شده است که در شماره های ۴۲ تا ۴۷ در همان سال منتشر شده است. در این گفتگو با عنوان «چگونه تاریخ انقلاب را بنویسیم؟» نکات مهم و ارزشمندی درباره تاریخ ­نگاری بیان شده است. گفتگوی دوم در مرداد ۱۳۹۴ درباره کودتای ۲۸ مرداد و مواضع آیت ­الله کاشانی و عملکرد و نقش دکتر مصدق در آن، انجام یافت که در دو شماره از روزنامه «جوان» منتشر شد و اکنون تکمیل شده این بحث، به اضافه متن کامل و ویرایش شده گفتگو به همراه اسناد و عکس ­هایی جالب در اختیار مخاطبان قرار می­ گیرد. بعضی از این اسناد و تصاویر برای نخستین بار منتشر می ­شود. بخش آخر کتاب یعنی پیوست هم اشاره کوتاهی به حوادث ۲۸ مرداد دارد و پرسش­ های دکتر صادق زیباکلام را در این خصوص به نقد می ­کشد.

مقدمه ناشر درباره چاپ کتاب

در مقدمه مرکز بررسی ­های اسلامی قم درباره این کتاب آمده است: «دلیل اصلی چاپ و نشر این رساله که پس از اشاره اجمالی به مسأله تاریخ ­نگاری معاصر، عمدتاً مسأله نهضت ملی ایران و حوادث ۲۸ مرداد را بررسی می­ کند، آن است که امسال (۱۳۹۵) با نزدیک شدن روز ۲۸ مرداد، دوستان ملی ­گرا یک­بار دیگر و طبق عادت دیرینه در شماره ­های ویژه جراید و مجلات، که در واقع آن­ها را باید «مصدقی ­نامه» نامید، اغلب به طور یک­ جانبه به داوری نشسته و مدعی شده ­اند که گویا پایه­ گذار و همه­ کاره نهضت ملی ایران، ملی ­گرایان و شخص آقای دکتر مصدق بوده است و هیچ نقش سازنده و یا تأثیرگذاری برای دیگران، به ویژه آیت­الله کاشانی و فدائیان اسلام قائل نشده­ اند که در واقع تحریف علنی و عملی مسائل تاریخ معاصر است.»(ص۸)

انتقاد استاد خسروشاهی از تحریف تاریخ در نهضت ملی شدن صنعت نفت

استاد خسروشاهی در بخش اول کتاب، گریزهایی به تاریخ ­نگاری کودتای ۲۸ مرداد می ­پردازد و می ­نویسد: «وقتی انسان می­بیند که در یک کتاب چندصد صفحه­ای، که گویا درباره «ملی­ شدن صنعت نفت» است، حتی در مراحل مقدماتی آن، هیچ نامی از نقش «فدائیان اسلام» نیست و یا بعد، در حوادث سی تیر و اسقاط دولت قوام ­السلطنه، حتی نامی از آیت ­الله کاشانی به میان نمی­ آید، به خوبی درمی ­یابد که نویسنده کتاب، دچار کج ­اندیشی و دارای عُقده روانی است وگرنه چگونه می­ توان نقش مثبت افراد و سازمان­ها را نادیده گرفت؟ (صص ۲۱ و ۲۲)

در بخش دیگری از این گفتگو، استاد خسروشاهی به انکار برخی مورخان معاصر و ملی­ گرا و توده­ ای در نقش مثبت و سازنده آیت­ الله کاشانی و فدائیان اسلام در ملی شدن صنعت نفت می ­پردازد و ضمن انتقاد از برخی کتاب­های تاریخی در این زمینه ـ مانند «جنبش ملی شدن صنعت نفت» سرهنگ غلامرضا نجاتی و کتاب «گذشته، چراغ راه آینده» تألیف گروه جامی (با گرایشات چپ­گرایانه) ـ می ­نویسد: «طبق اسناد سرّی وزارت خارج انگلیس، ایشان (آیت ­الله کاشانی) به دستور امپریالیسم، توسط ملی­ گراها و در روزنامه های وابسته به آنان، به شدیدترین و ناجوانمردانه ترین وجهی، مورد حمله و هجوم و اتهام قرار گرفت و از صحنه سیاسی ایران خارج شد. علاوه بر روزنامه ­های آن زمان و کتاب­هایی که جبهه­ ملی و حزب توده، علیه آیت ­الله کاشانی منتشر ساختند، هم ­اکنون هم، نویسندگان چپ و راست، ایشان را با نشر دروغ ­های گوناگون، از جمله شرکت در توطئه موهوم قتل! دکتر مصدق، همراهی با دربار و غیره، متهم می­ کنند. (ص ۲۳)

از سویی دیگر استاد خسروشاهی به ارزش دادن گزارش ­های دشمنان و نشر آن­ها در میان نسل جوان بدون هیچ توضیح یا حاشیه یا انتقادی بر آن­ها، که شاهد آن حوادث تاریخی نبوده­اند را خیانتی به تاریخ می ­داند؛ چرا که معتقد است برخی از آن اسناد و گزارش­های دشمنان، از اساس جعلی و ساختگی است و برای اهداف و مقاصد خاص آن­ها تنظیم و منتشر شده است.

تاریخ ­نگاری هیچ­گاه بی­ طرف نمی ­تواند باشد

استاد خسروشاهی درباره مسأله «موضع­ گیری یا بی­ طرفی مورخان» می­نویسد: «تاریخ ­نگاری هیچ­گاه بی­ طرف نمی ­تواند باشد و هر مورخی، بنا به ساخت و بافت وجودی خود، دارای موضعی درباره حوادث گوناگون است و این امر، حتی علی­رغم ادعاهای بی­ طرفانه بودن مؤلف، در لابه­لای سطور همه کتاب­های تاریخ دیده می ­شود و مورخان با به ­کارگیری ذهنیت­ها و یا برداشت­های خود در عمل نشان می­ دهند که بی­ طرف نبوده­ اند.»(ص۳۲)

 استاد خسروشاهی در پاسخ به سئوالی درباره تاریخ ­نویسی غربی ­ها یا شرقی ­ها درباره مسائل جامعه ما می­ گوید: «از این نوع تاریخ ­نگاری، سابقه خوبی سراغ نداریم و اگر نام آن را «تاریخ­نگاری استعماری» بگذاریم، زیاد از حقیقت دور نرفته ­ایم. داوری یک خارجی درباره تاریخ معاصر ما، به دلایل زیادی مشکوک و غیرقابل قبول و حتی فاقد ارزش تاریخی خواهد بود و نمونه ­های فراوان آن در رابطه با تاریخ و حوادث انقلاب اسلامی ایران، این ادعاها را کاملاً ثابت می ­کند.»(ص۳۵)

تحلیل استاد خسروشاهی از علت موفقیت کودتای ۲۸ مرداد

استاد خسروشاهی در تحلیل علت موفقیت کودتای ۲۸ مرداد و سقوط دولت دکتر مصدق می ­نویسد: «از نظر من، به عنوان یک کارشناس و محقق تاریخ معاصر، خود آقای مصدق ­السلطنه، پیشاپیش با عملکردهای انحصارطلبانه خود، زمینه پیروزی کودتا را فراهم کرده بود. در دوران حکومت این آقایان، در آن زمان شخصیت­ ها، گروه ­ها، حرکت ­ها و سازمان­ های اسلامی به وجود آورنده­ نهضت، یکی پس از دیگری زندانی، متهم، سرکوب و منزوی شده بودند. به طور طبیعی هر نهضتی که پایگاه توده ­ای خود را از دست بدهد، دیگر «استحضار به پشتیبانی مردم!» سودی نمی ­تواند داشته باشد.» (ص ۴۴)

استاد خسروشاهی در این کتاب به علل و عوامل موفقیت کودتای ننگین ۲۸ مرداد، نقش آمریکا و انگلیس در آن، عملکرد ضعیف دولت مصدق و آماده بودن بستر کودتا، نقش زاهدی و علی امینی و... در این خصوص می ­پردازد و مواضع آیت ­الله کاشانی و شهید نواب صفوی را در خصوص کودتا تبیین می­ کند.

مشخصات کتاب

کتاب «خاطرات مستند سید هادی خسروشاهی درباره تاریخ ­نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد» در ۱۶۰ صفحه، قطع رقعی، تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۸۰۰۰ تومان منتشر شده است. تاکنون خاطرات مستند خسروشاهی درباره شخصیت ها و جریانات زیر منتشر شده است: علامه طباطبایی، آیت الله طالقانی، امام موسی صدر، آیت الله مشکینی، شهید نواب صفوی، استاد سید جلال الدین آشتیانی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، دکتر ابراهیم یزدی، محمدعلی جمال زاده، احمد بن بلا (الجزایر)، دکتر حسن ترابی (سودان)، روژه گارودی (فرانسه)، نشریات مخفی حوزه علمیه قم، مشروطه مشروعه و علمای تبریز، تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، طرح مرکز فرهنگی اسلامی اروپا، حزب خلق مسلمان. به زودی خاطرات مستند ایشان درباره امام خمینی، مقام معظم رهبری، شهید مطهری، شهید بهشتی، شیخ آقابزرگ تهرانی و محمدحسنین هیکل (مصر) و سه مجموعه مفصل و ارزشمند «خاطرات درباره شخصیت های علما و بزرگان حوزه»، «خاطرات درباره شخصیت های فرهنگی و سیاسی داخلی»، «خاطرات درباره شخصیت های بین المللی و نهضت جهانی اسلام» منتشر می شود.

برای تهیه مجموعه آثار و خاطرات مستند استاد خسروشاهی می ‌توانید در قم به کلبه شروق واقع در ابتدای خیابان صفاییه و در تهران به فروشگاه کتاب موسسه اطلاعات واقع در خیابان انقلاب روبروی دانشگاه تهران مراجعه نمایید و یا با مرکز پخش کتب در قم به شماره تلفن ۳۷۸۳۸۱۴۴ (۰۲۵) یا سایت مرکز بررسی ‌های اسلامی (www.iscq.ir) یا سایت پاتوق کتاب فردا (www.bookroom.ir) تماس بگیرید.