به گزارش خبرنگار مهر؛ نشر کیان افراز به تازگی کتاب «سفرنامه ابن فطومه» اثر نجیب محفوظ» شاعر و نویسنده مصری را روانه بازار کتاب کرده است. این اثر که با ترجمه جواد اصغری منتشر شده است در زمره آثاری است که از ادبیات صوفیانه ایرانی تاثیر پذیرفته است.
اگرچه منقدان ادبی محفوظ را « صوفی ریالیست» نام گذاری کرده‌اند، اما به واقع او داستان تخیلی «سفرنامه ابن فطومه» را با زبانی رمزآلود و هنرمندانه و با درونمایه‌از صوفیانه نوشته، به گونه ای که خواننده احساس می‌کند که زبان ادبی پررمز و راز آن را، از منظومه «منطق الطیر» عطار الهام گرفته است.
جواد اصغری مترجم این اثر درباره این کتاب در یادداشتی برای خبرگزاری مهر عنوان داشته است: نجیب محفوظ، در ایران نسبت به دیگر نویسندگان عرب شناخته شده‌تر است. شاید این به دلیل شهرت کلی او در سراسر جهان داستان و شاید هم به دلیل جایزۀ نوبلی باشد که در سال 1985 از آن خود کرد. در هر حال این نویسنده هم مانند بسیاری از داستان نویسان دیگر دنیا که آثارشان به فارسی ترجمه شده در ایران به درستی شناخته نشده است چون ترجمه آثار او تابع یک نظم منطقی نبوده و جدای از آن مهمترین آثارش از دید مترجمان پوشیده مانده است. اگر بخواهیم نگاه درستی از نجیب محفوظ به دست آوریم ابتدا باید سه‌گانه او و سپس رمان «بچه‌های محله ما» را خوانده باشیم. اما ترجمۀ این سه‌گانه به دلیل حجم زیاد، وجود بن مایه‌های فرهنگی مصر در آن و پیچیدگی‌های تعبیری، کار ساده‌ای نیست و ترجمۀ «بچه‌های محله ما» نیز به دلیل محتوای ایدئولوژیکش شاید به سرانجام مطلوبی نرسد. سه‌گانه قاهره، به نجیب محفوظ لقب «تولستوی عرب» داد و روندی که با «بچه‌های محله ما» شروع شد و رمانهای دیگری چون «حماسه فرودستان» و «شبهای هزار شب» و مجموعه «حکایت‌های محله ما» را از پی داشت او را به کافکا مانند ساخت.
وی در ادامه این یادداشت می‌افزاید: اگر بخواهیم در یک جمله نجیب محفوظ را به خوانندۀ ایرانی معرفی کنیم باید بگوییم «محفوظ بیشتر متفکر است تا روایتگر». مطالعات، رشته تحصیلی (فلسفه) و عادات نویسندگی او گواه همین مطلب است. گاه بین خلق دو اثر او چند سال فاصله افتاده و مشغولیت او در این فاصلۀ زمانی فقط مطالعه و تفکر بوده است. اندیشه‌ورزی در حوزه دین، سیاست، طبقات جوامع، استعمار، نظریه‌های اجتماعی و روانشناسی، خلقت بشر، آیندۀ انسان، پایان جهان و حتی موضوعاتی چون داروینیسم و تکامل، موضوعاتی است که به روشنی در رمانهای محفوظ دیده میشود. از آن بالاتر، موضع‌گیری این رمان‌نویس در قبال این مسائل فکری، فلسفی و متافیزیکی هر خوانندهای را به فکر فرو می‌برد. این اندیشه‌ورزی محفوظ حتی در اثر کلاسیک او یعنی «سه‌گانه قاهره» نیز بسیار بارز و برجسته است. محفوظ از این جهت بیش آنکه متعلق به جریان داستان‌نویسی در جهان عرب باشد به جریان داستان‌نویسی جهان تعلق دارد و او را نمی‌توان با هیچ نویسنده عربی مقایسه کرد.
اصغری افزوده است: اما رمان «سفرنامه ابن فطومه» در واقع معارضه‌ای برای «سفرنامه ابن بطوطه» است. ابن بطوطه معروف شرح سفر خود را در مکان به نگارش در آورده است اما محفوظ – که بسیار متعهد به خلق یک سنت ادبی جدید بر مبنای فرهنگ دیرین عربی است – اکنون در این رمان سفر خود را در «زمان» پیش می‌گیرد. او در این رمان به ادوار مختلف تاریخ فرهنگ و تمدن بشر سفر می‌کند و جستجوی انسان از یک آرمان یا آرمانشهر را به نمایش می‌کشد که ممکن است هرگز به آن دست نیابد. البته خوانندگان این اثر ممکن است این نقد را هم به رمان پیش رو داشته باشند که این اثر چندان پرورانده نشده و در حدّ یک طرح داستانی باقی مانده است. ممکن است این نظر تا حدی درست هم باشد. اما این اثر چنان جذابیتی در حوزه فلسفه تاریخ یا داستان‌های فلسفی دارد که ارزش ترجمه و خواندن و معرفی کردن را دارد.
به گفته این مترجم از ویژگی‌های این اثر داستانی، نگاه ناقدانۀ نویسنده به اوضاع فرهنگی – اجتماعی جهان اسلام است. محفوظ آنچه در جهان اسلام به ویژه کشور مصر میبیند به صراحت به زبان میآورد و تعارض‌ها و تناقض‌های رفتاری افراد ظاهراً متدین کشور خود را به نمایش می‌کشد، بنابراین در مواردی که او نام «سرزمین اسلام» را میآورد در واقع رویکردی انتقادی به مردم و حاکمیت کشور خود دارد. از طرفی انتقاد او از شیوه‌های حاکمیت سوسیالیستی نشانه روشنی برای عدول او از نگارش‌های سوسیالیستی است که در نخستین آثارش نمودار است.
نظر شما