«کوچ» سرنوشت غم انگیز یک بحران/ رانش زمین کابوس مردم کالپوش شد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - محمد حسین عابدی: به روستاهای جنگ زده مریوان شبیه است آن هم در زمستان ۶۶ خانه‌های خالی شده گل و لای که بعضاً راه رفتن را دشوار می‌سازد، سرمای هوا، برف‌های نیمه آب شده روی تپه‌ها و پشته‌ها، سوز سرد که گونه‌ها را گُل می‌اندازد، خانه‌هایی که ترک خورده‌اند، جاده‌ای که چون فرشی نخ نما تارش از پودش جداست، اینجا زمین زیر پایت نفس می‌کشد به سان موجودی زنده که سال‌ها خفته و امروز بیدار شده است.

یکی دو تا نیستند، خانه‌های یک منطقه همگی دارند یکی پس از دیگری سر به زمین می‌گذارند، رانش آخرین چیزی بود که کلکسیون بلایای طبیعی مردم کالپوش را در سال جدید تکمیل می‌کرد، همین هفته پیش بود که بارش برف شدید و کولاک سبب مسدود شدن چهار روزه راه‌ها، قطع برق و آب و حتی تلفن‌ها و گاز شده بود.

برف پیش از رانش

همین چهار روز پیش بود که تیرهای برق یکی پس از دیگری سر به زمین می‌گذاشتند تا بگویند دیگر تاب ماندن ندارند در این شرایط جوی حالا اما پس از خداحافظی به طوفان و برف، نوبت سلام به رانش زمین است. هیولای خفته کم کم از خواب زمستانی بیدار شده است.

برخی نمی‌خواهند باور کنند خانه‌ای که با قرض و وام و خون دل ساخته‌اند باید به دست تقدیر رهایش کنند و بروند صحنه عجیب اما نه رانش زمین بلکه صورت‌های بهت زده کالپوشی ها است و سوال بزرگ که چه باید کرد! کسی نمی‌داند همه هاج و واج همدیگر را نگاه می‌کنند برخی نمی‌خواهند باور کنند خانه‌ای که با قرض و وام و خون دل ساخته‌اند باید به دست تقدیر رهایش کنند و بروند، چقدر سخت است دل کندن، مدام باید پشت سر را نگاه کنی تا خانه کم کم کوچک شود و محو...

برخی کارشناسان اما معتقد هستند ماجرا به حدود سال‌های نه‌چندان دور باز می‌گردد، ساخت یک سد در کالپوش برای جلوگیری از هدر رفت آب و یک شائبه بزرگ آن هم انتقال آب به میامی و شاهرود! همین جمله کافی بود تا مردمی که خود را در این سد سهیم می‌دانستند نارضایتی خود را بیان کنند و این بار کوتاه آمدن دولت و در نظر گرفتن سهم آب برای مردم کالپوش اما دیگر دیر شده بود چاه‌های مجاز و غیر مجاز از منازل و اراضی کشاورزی سر در آورده بودند، سد سبب کاهش دبی رودخانه‌ها شده بود و نگرانی مردم برای خشکسالی آن هم در بخشی که همیشه به پرآبی شهره است.

کاهش آب‌های زیرزمینی عامل رانش

محمدرضا نیک مرام کارشناس منابع طبیعی به خبرنگار مهر، می‌گوید: ای جا د سد، کاهش دبی آب و در نتیجه کاهش ورودی آب به منابع آبی کالپوش سبب شد تا عمق آب‌های زیر زمینی افزایش یابد این افزایش در عمق آب‌ها سبب شد تا مردم چاه‌های بیشتری حفر کنند و در نتیجه زمین مانند پنیرهای سوئیسی که در انیمیشن‌ها نشان می‌دهد سوراخ سوراخ شود این حفاری‌ها خاک را سست کرد.

وی که بازنشسته منابع طبیعی است، معتقد است: مدیریت نادرست طی سال‌های اخیر در استان سمنان و همچنین تغییر مکرر استانداران، معاونان استاندار، فرمانداری، بخشداری و … سبب شد تا اطلاعات درستی به مردم کالپوش داده نشود، ابتدا مردم فکر می‌کردند این سد برای خودشان است سپس شایعه شد این آب برای مردم میامی و شاهرود است سپس اعلام شد خیر اینگونه نیست و آب برای مردم کالپوش اختصاص می‌یابد و سپس مابقی آن به میامی منتقل می‌شود و امروز هم که اصلاً به کل منکر ارتباط داشتن سد با رانش زمین می‌شوند. اینها مسائلی هستند که ریشه‌های اصلی مکافات مردم را شکل می‌دهند.

ترک خانه سخت است

به هر روی رانش زمین امروز ماجرای جدیدی برای مردم کالپوش ایجاد کرده است، محمد رضا کریمی از ساکنان حسین آباد می‌گوید: یک‌سال است که بحران رانش زمین بارها به مسئولان بیان شده اما جدی گرفته نمی‌شود به ما می‌گویند که مشکل از خاک است اگر خاک مشکل بوده چرا پس از ایجاد سد این مشکل پیش آمد چرا ۳۰ سال است رانش زمینی را شاهد نبوده‌ایم؟

من هنوز دارم قسط خانه‌ام را می‌دهم ۱۲ قسط دیگر مانده و فروردین سال دیگر تازه خانه به نامم می‌شود اما باید ترکش کنم وی می‌گوید: مسئولان با ما صادق نیستند چرا اگر در جریان رانش بودند زودتر به ما نگفتند که در این مناطق خانه نسازیم نهایت کاری که بنیاد مسکن کرده این است که در سال ۹۷ منطقه را مشخص کرده و نگذاشته مردم در آن خانه بسازند! آن هم وقتی که کار از کار گذشته است.

این ساکن روستای حسین آباد می‌افزاید: بدبخت شدیم، تمام خانه و زندگی‌مان رفت، من هنوز دارم قسط خانه‌ام را می‌دهم ۱۲ قسط دیگر مانده و فروردین سال دیگر تازه خانه به نامم می‌شود اما باید ترکش کنم و بروم در مکان‌هایی که برایمان تدارک دیده‌اند، این مسئولان چطور قرار است جوابگوی خسارات ما باشند؟ چرا برای ما بیمه را عنوان نکردند چرا بارها از بیمه سخن گفتیم و مدام بازدید بازرس بیمه را عقب انداختند؟ من معتقد هستم برای اینکه ساختمان‌های ما با ریسک بالا بودند مسئولان برای بیمه امروز و فردا کردند.

ضرورت بیمه منازل اطلاع رسانی نشده است

یکی دیگر از اهالی کالپوش با بیان اینکه مصیبتی بالاتر از ترک خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنی نیست می‌گوید: بدبخت شدیم اما مسئولان بعد از ماه‌ها تازه به این نتیجه رسیده‌اند که به کالپوش بیایند و ببینند وضعیت چیست. چطور وقتی نماینده ما وقتی فرماندار ما وقتی بخشدار و دهیار ما فریاد می‌زدند نمی‌آمدند؟ بروید از استاندار سمنان بپرسید آیا می‌داند اولین ترک در زمین‌های کالپوش کی دیده شد؟ اگر دانست من حاضرم تمام خانه و زندگی ام را به آتش بکشم.

این اهل روستای حسین آباد می‌گوید: مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان چند بار به کالپوش سفر کرده است؟ اگر همین برف یا رانش زمین در عید اتفاق نمی‌افتاد آیا می‌دانست کالپوش کجای نقشه جغرافیای استان است؟

وی تصریح کرد: کالپوش در همین یک هفته اخیر بر سر زبان‌ها افتاد، قبل از آن کسی حتی نمی‌دانست این روستا با بحران روبرو است بحرانی خفته که یکباره بیدار شد و خانه‌های مردم را با رانش روبرو کرد. شاید اگر برف چند روز منتهی به سال تحویل رخ نمی‌داد هنوز هم حرفی از بحران در منطقه به میان نمی‌آمد چرا که مسئولان استانداری سمنان به شدت از به کار بردن کلمه بحران درباره این روستا اجتناب می‌کردند که این امر شکایت بسیاری مردم را در پی داشت.

حضور مسئولان در کالپوش

در نهایت معاون استاندار سمنان، معاون سیاسی و امنیتی استاندار و استاندار سمنان به ترتیب دو، سه و هفت روز پس از وقوع حادثه به کالپوش سفر کردند در ادامه ماحصل این سفرها را به طور خلاصه می‌خوانید:

رانش زمین در بخش کالپوش میامی ۱۱۲ واحد مسکونی را در معرض خطر قرار داده است استاندار سمنان به عنوان آخرین مسئولی که در جمع مردم کالپوش حضور یافت بابیان اینکه در پی رانش زمین در بخش کالپوش میامی ۱۱۲ واحد مسکونی این منطقه در معرض خطر هستند، گفت: در این مدت ۵۳ خانه تخلیه شد و مابقی نیز باید به سرعت خالی شود.

علیرضا آشناگر ضمن بیان اینکه باید فکر اساسی برای مردم و خانه‌های آن‌ها کرد، افزود: در این وضعیت فعلی وزارت نیرو صریح اعلام کرد که نشستی از سد وجود ندارد اما مردم نیز سوالاتی دارند که باید به آن‌ها پاسخ داده شود و مطالعات زمین‌شناختی در منطقه صورت گیرد.

آشناگر بابیان اینکه وضعیت اسکان مردم در بخش کالپوش می‌بایست به سرعت مشخص شود، تصریح کرد: اسکان موقت می‌تواند به صورت کانکس یا اجاره‌ای باشد و یا اینکه در محلی قرار گیرد که مرد دچار مشکلات بعدی نشوند.

علت رانش بررسی شود

فرماندار میامی نیز با بیان اینکه مردم کالپوش معتقد هستند سد باعث رانش زمین است، گفت: یک تیم کارشناسی متخصص باید امکان رانش و ریزش سد کالپوش را بررسی کند.

احمد ملایری با بیان اینکه مردم بخش کالپوش و به‌ویژه حسین‌آباد درخواست دارند تا بخشی از آب سد کالپوش برای این روستا تخصیص یابد، ابراز کرد: از سوی دیگر باید گفت اهالی منطقه معتقدند رانش زمین ناشی از نشت آب از سد کالپوش است. از استاندار سمنان می‌خواهیم با اعزام تیم کارشناسی و متخصص موضوع سد کالپوش را تعیین تکلیف کرده و نگرانی مردم را پایان دهد.

معاون اداره کل مدیریت بحران استانداری سمنان ضمن اشاره به رانش زمین در کالپوش، گفت: ایجاد منطقه ممنوعه ساخت و ساز در کالپوش مصوب شد.

علی خداداد با بیان اینکه ۱۲ اسفند ۹۷، استاندار سمنان در جلسه‌ای با ریاست سازمان مدیریت بحران کشور، مسائل و مباحث مربوط به منطقه کالپوش را مطرح و در این خصوص بحث و بررسی کردند، گفت: اسکان ساکنان منازلی که در معرض خطر هستند و یا براثر رانش زمین منازل آن‌ها تخریب شده مهم‌ترین اولویت شورای مدیریت بحران استان است‌.

خداداد بیان کرد: از سوی دیگر باید گفت طبق مصوبه شورای مدیریت بحران از ساخت و ساز در مناطق در معرض خطر و رانش زمین کالپوش جلوگیری شده و اقدامات لازم برای تعیین مکان جایگزین به منظور ساخت و ساز صورت گرفته است.

رانش با سد ارتباط ندارد

حیدریان مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه بارندگی‌های اخیر مشکلی برای سدهای استان ایجاد نکرده است، گفت: رانش زمین ارتباطی با سد در حوزه حسین‌آباد کالپوش ندارد.

رانش زمین که الان در منطقه شاهد آن هستیم ارتباطی با سد ندارد و این به خاک رسی منطقه مربوط می‌شود وی ابراز داشت: قبل از سال نو مشاور و طراح سد کالپوش در جلسه ستاد مدیریت بحران حاضر شد و پایداری سد را اعلام کرد اما به این امر بسنده نکرده و از تیم تخصصی برای بازدید از محل دعوت به عمل آمد.

حیدریان ضمن بیان اینکه از مشاور و طراح سد کالپوش میامی درخواست شد تا طی نوروز پایش مستمر داشته باشد، اضافه کرد: رانش زمین که الان در منطقه شاهد آن هستیم ارتباطی با سد ندارد و این به خاک رسی منطقه مربوط می‌شود که حتی در نقاط دورتر از سد نیز قابل مشاهده است که البته سازمان زمین‌شناسی مطالعاتی را نیز در دستور کار خود دارد.

در نهایت باید گفت بیش از ۴۰ خانه در کالپوش با بحران ریزش و رانش روبرو است که عمده آن‌ها تخلیه شده‌اند اما سوالات زیادی هنوز در کالپوش وجود دارد که جواب‌هایشان مشخص نیست نخست اینکه چرا رانش زمین تنها پس از ایجاد سد در منطقه به وقوع پیوست چرا ۵۰ سال است در این منطقه رانش به این شکل دیده نمی‌شد؟ تکلیف خانه‌ها و سرنوشت مردم کالپوش چه می‌شود؟ کوچ اجباری تا چه زمان ادامه دارد؟ آیا شش ماه دیگر هنوز مردم در مکان‌های اسکان موقت زندگی می‌کنند و چون زلزله زدگان استان کرمانشاه رها می‌شوند؟