ثبت جهانی هگمتانه منتفی شد/ضربه بی تدبیری بر پیکر تمدن ۳۰۰۰ ساله

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: بنای شهر همدان را که به نام‌های اکباتان، هگمتانه، آنادانا و همدانا معروف است به دیاآکو پادشاه ماد نسبت می‌دهند چراکه بر اساس تاریخ شهر همدان، در زمان فرمانروایی بخت النصر ویران شد و بعدها داریوش بزرگ آن را مرمت کرد.

همدان پایتخت و اقامتگاه تابستانی شاهان اشکانی

در زمان اشکانیان که تیسفون پایتخت کشور بود همدان پایتخت و اقامتگاه تابستانی شاهان اشکانی شد و بعد از اشکانیان، ساسانیان نیز قصرهای تابستانی خود را در این شهر بنا کردند.

خرابه‌های باروی قلعه اشکانی بر فراز تپه مصلی و مجسمه شیر سنگی به عنوان یکی از دروازه‌های همدان از آثار این دوره است اما در همدان مراکز تاریخی و باستانی بی شماری وجود دارد که شاخص ترین آن کاخ هگمتانه است.

کاخ هگمتانه که محل خزانه پادشاهان هخامنشی بوده در دل شهر همدان قرار گرفته و بنا به روایت‌های تاریخی در قرن هشتم قبل از میلاد ساخته شده و طبق اسناد موجود این کاخ در دوران اقتدار نظام نظام سیاسی مادها و پس از تشکیل دولت مرکزی و تسخیر آشور، در سال ۶۱۴ قبل از میلاد توسط کیاکسار مادی و با همدستی نابو پولاسار بابلی بنا شده است.

طبق کاوش‌های باستان‌شناسی؛ هگمتانه دربرگیرنده آثار تاریخی دوره ماد، هخامنشی و اشکانی است و معماری و طرح و نقشه منظم این شهر حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب‌رسانی در شهر است که در نوع خود اثری ارزشمند و مهم به شمار می‌آید.

ثبت جهانی تپه هگمتانه همچنان بی سرانجام

این اثر به دلیل بافت تاریخی منحصربه‌فرد خود کاندیدای ثبت جهانی است و سال هاست که موضوع پیگیری ثبت جهانی این اثر تاریخی در جلسات متعدد بیان می‌شود اما هنوز راه به جایی نرسیده است.

کمی به عقب می‌رویم و سابقه تلاش‌ها برای به ثمر رساندن ثبت جهانی هگمتانه را ورق می زنیم؛ تپه باستانی هگمتانه با وسعت حدود ۴۰ هکتار در دل بافت قدیمی شهر همدان و در حدفاصل خیابان‌های اکباتان، شهدا و بلوار هگمتانه واقع‌شده و با توجه به اشارات تاریخی و برداشت‌های اولیه محققان علوم تاریخ و باستان‌شناسی، به‌عنوان «هگمتانه باستانی» و دربرگیرنده کاخ‌ها و آثار دوره ماد و هخامنشی معرفی‌شده است.

عملیات آزادسازی این اثر مهم باستانی از خانه‌های مسکونی و تجاری که در حریم آن واقع‌شده بود از حدود سال ۱۳۴۷ آغاز و تا سال ۱۳۵۳ حدود ۱۵ هکتار آن به‌عنوان فاز اول خریداری و تملک و کاوش‌های باستان‌شناسی از سال ۱۳۶۲ توسط کارشناسان مجرب سازمان میراث فرهنگی آغاز شد.

تپه هگمتانه در طول سالیان اخیر بارها مورد حفاری باستان شناسان داخلی و خارجی قرار گرفته و در طول حفاری‌های انجام‌شده آثار ارزشمند و بی‌نظیری همچون لوح زرین، کوزه شکسته، بشقاب نقره‌ای و پایه ستون سنگی یافت شده که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آن‌ها است.

اتفاقاتی که در سال‌های ۹۵ و ۹۶ رقم خورد راه را بر ثبت جهانی هگمتانه را بست ازجمله ویژگی‌های شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر است که در بین آثار باستانی به‌دست‌آمده کم‌سابقه بوده و مجموعه بی‌نظیر و جذابی را در دل شهر همدان به وجود آورده و همین ویژگی‌ها سبب شده کاندیدای ثبت جهانی اثر در استان همدان باشد اما اتفاقاتی که در سال‌های ۹۵ و ۹۶ رقم خورد راه را بر ثبت جهانی هگمتانه بست به طوری که در اظهار نظر اخیر رئیس سازمان میراث فرهنگی این موضوع منتفی اعلام شده است.

مردادماه سال ۹۵ یک پارک‌سوار در ضلع شرقی هگمتانه ایجاد شد و به بهانه آنچه نظم دهی در شهر عنوان شد اولین سد در را ثبت جهانی هگمتانه ایجاد و مسیر جهانی‌شدن آن را مسدود کرد.

تعرض به حریم شهر هگمتانه؛ تمدن ۳۰۰۰ ساله جهانی‌شدن را انتظار می‌کشد

همان سال پرونده این تپه تاریخی برای بررسی به شورا ارسال‌شده اما حرف‌وحدیث‌ها حکایت از بازگشت پرونده و عدم جهانی‌شدن این اثر تاریخی داشت.

طبق اظهار نظر مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان و خبری که خبرگزاری مهر منتشر کرده است شهرداری همدان بدون هماهنگی نسبت به ساخت‌وساز و پارک‌سوار در این منطقه اقدام کرده که همین اقدام ثبت جهانی هگمتانه را تحت تأثیر قرار داده است.

آبان ماه سال ۱۳۹۶ نیز یک بار دیگر آزادسازی حریم تپه باستانی هگمتانه به دغدغه فرهنگ دوستان و اهالی میراث فرهنگی و کارشناسان این حوزه تبدیل شد چراکه در طرح‌ریزی تبدیل شش رینگ تاریخی همدان با مرکزیت میدان امام (ره) به پیاده راه و ادامه آن تا نزدیکی محوطه تاریخی هگمتانه، به دلیل مستقر بودن آهن‌فروشان در خیابان اکباتان، مشکلاتی برای این افراد به وجود آمد و دسترسی به بازار آهنگران برای کسبه محدود شد و کسبه این بازار به دلیل نداشتن مسیر ماشین‌رو به استانداری و فرمانداری معترض شدند.

پس از آنکه آهنگرها و حلبی‌سازهای بازار قدیمی همدان به دلیل نداشتن مسیرِ ماشین‌رو، به استانداری و فرمانداری معترض شدند استانداری با آن‌ها همراهی و یک مسیر از داخل سایتِ تاریخی هگمتانه برای عبور آن‌ها باز کرد.

مسیر انتخاب‌شده بخشی از عرصه ۴۰ هکتاری هگمتانه بود و جالب‌تر اینکه در این بخش از محوطه تاریخی هگمتانه هنوز مطالعات باستان‌شناسی انجام‌نشده است.

پس از این اتفاق و عبور ماشین‌هایی با بار سنگین از روی بخشی از تپه هگمتانه که هنوز کاوش نشده بود بارها موضوع رسانه‌ای شد اما مسئولان و دست اندرکاران میراث فرهنگی و شهرداری همدان به تصمیم خود ادامه دادند تا در نهایت حرفشان به کرسی نشست و از همان تاریخ تا امروز محوطه تپه هگمتانه علاوه بر اینکه آسفالت شد به مسیر عبور خودروها نیز تبدیل شده است.

حریم تپه هگمتانه معبر خودروها شده است

از آبان ماه سال ۹۶ به بعد هر از چندگاهی جلساتی با محوریت پیگیری‌ها برای ثبت جهانی هگمتانه تشکیل شد و هر بار بر عزم انجام این اقدام تاکید شد اما به یکباره صبح روز چهارشنبه ۶ تیرماه سال ۹۷ به منظور تعبیه سه منبع آب در تپه هگمتانه، با لودر به جان این تپه افتادند تا گودالی حداقل به عمق سه متر و مساحت ۳۰ متر مربع در نزدیکی دو کلیسای مستقر در این تپه حفر کنند.

لودرها به جان تپه هگمتانه افتادند

سال ۹۷ نیز با برگزاری جلسات متعدد از سوی نمایندگان مردم همدان در مجلس شورای اسلامی و استاندار همدان و سایر مسئولان دخیل در امر ثبت جهانی هگمتانه سپری و هر بار بر پیگیری‌ها و قرار گرفتن در آستانه نتیجه گیری اقدامات تاکید شد و این روال امسال نیز ادامه داشت تا جایی که فروردین ماه امسال استاندار همدان در جلسه‌ای از تشکیل ستاد پیگیری ثبت جهانی «تپه هگمتانه» در همدان خبر داد.

تشکیل ستاد پیگیری ثبت جهانی «تپه هگمتانه» در همدان!

امیدها برای رفع مشکلات و ثبت جهانی تپه هگمتانه رنگ گرفته بود تا جایی که استاندار همدان در نشست مشترک شورای اداری استان و اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا که تیرماه امسال با حضور معاون رئیس جمهور برگزارشد عنوان کرد: به دنبال ثبت اماکن تاریخی بی بدیل استان هستیم و کمیته‌ای برای ثبت جهانی هگمتانه و تپه نوشیجان تشکیل شده است.

برگزاری جلسات متعدد چندین ساعته در استان همدان و تهران برای پیگیری به نتیجه رساندن ثبت جهانی هگمتانه ادامه داشت تا اینکه روز گذشته در نشست نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی و رئیس سازمان میراث فرهنگی همدان آب پاکی روی دست مدیران استان ریخته شد و ثبت جهانی تپه هگمتانه منتفی اعلام شد.

نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی در این نشست با اشاره به ظرفیت‌های حوزه میراث فرهنگی استان گفت: همدان با داشتن بیش از ۱۸۰۰ اثر هنوز یک اثر ثبت جهانی ندارد.

امیر خجسته خطاب به مونسان گفت: سال‌هاست رؤسای سازمان میراث فرهنگی کشور از ثبت جهانی هگمتانه صحبت می‌کنند اما در عمل چنین چیزی نیست.

امکان ثبت جهانی هگمتانه وجود ندارد

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در پاسخ به نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس گفت: تا مشکل معارضان هگمتانه رفع نشود، امکان ثبت جهانی ندارد.

علی‌اصغر مونسان افزود: پرونده ثبت جهانی هگمتانه را تهیه کرده‌ایم اما باید شهرداری و استانداری مشکل آن را حل کنند.

آهن فروشان باید از عرصه این اثر تاریخی جمع آوری شوند و آسفالتی که سال گذشته در عرصه و درون تپه ریخته شده کنده شود وی با بیان اینکه آهن فروشان باید از عرصه این اثر تاریخی جمع آوری شوند و آسفالتی که سال گذشته در عرصه و درون تپه ریخته شده کنده شود، گفت: مشاغل مزاحم و ناهمگون باید از این محوطه انتقال داده شود چراکه با وجود این همه معارض هگمتانه ثبت جهانی نمی‌شود.

مونسان با بیان اینکه ایران هر سال می‌تواند یک پرونده ثبت جهانی به کمیته داوری بفرستد و این پرونده باید ۱۰۰ درصد کامل باشد، گفت: اگر امروز پرونده هگمتانه را بفرستیم با وجود معارض برگشت خواهد خورد و ما شانس خود را از دست خواهیم داد.

وی خطاب به نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی افزود: همه مسئولان استان و نمایندگان باید تلاش کنند این مشکلات حل و فصل شود.

بارها عنوان شده اجرای پروژه‌های شهری بدون انجام مطالعات لازم نه‌تنها هیچ عایدی برای شهر ندارد بلکه گاهی چنان ضربه‌ای بر پیکره آن وارد می‌کند که تا سال‌ها قابل جبران نخواهد بود کمااینکه این موضوع در حال حاضر برای تپه باستانی هگمتانه صادق است که امتیاز ثبت جهانی شدن را به واسطه اشتباه در چند تصمیم گیری از سوی مسئولان و اجرای اشتباه طرح‌ها از آن گرفت.