به گزارش خبرگزاری مهر، برنامه رادیویی «از پارسی تا فارسی» با گفتگو با غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی از آنتن رادیو گفتگو پخش شد.
حداد عادل در این‌برنامه گفت: نه‌تنها در سالروز مرگ و ولادت استاد شهریار، بلکه در تمامی دوران سال باید از این شاعر بزرگ ایرانی سخن به میان آورد. شعر شهریار در میان شاعران معاصر، بیش از سایرین، مردمی و بر سر زبان هاست. مردم شعر شهریار را حفظ کرده و می‌خوانند و بنده ضمن مقایسه او با بهار و پروین، می‌بینم هیچ‌کدام از این دو استاد دیگر به اندازه شهریار اجتماعی نشدند.
وی زبان نرم و نزدیک به فهم عامه مردم را اصلی ترین دلیلِ این ادعا دانست و افزود: زبان غزل شهریار نیز در میان غزل سرایان نرم و به زبان سایر مردم نزدیک است. از طرفی برخی اشعار او همچون "علی ای همای رحمت"، با عقاید مردم سازگار و در حقیقت حرف دل مردم را زده است. ۶۵ سال پیش شعر شهریار را در هیئتی مذهبی در جنوب شهر شنیدم. شب‌های رمضان در خانه یکی از اهالی محل مراسمی برگزار می‌شد و شب‌های مقارن با ضربت خوردن و شهادت حضرت علی(ع)، مداحِ جلسه شعر «علی ای همای رحمت» را خواند و بنده نخستین بار بود که این شعر را می‌شنیدم.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه، شهریار را نمادی از رابطه آذری‌زبان‌ها با زبان فارسی توصیف کرد و گفت: اهمیت شهریار در این‌است که زبان مادری او آذری بود و تا این‌حد به فارسی مسلط است که اشعار ماندگار دارد و این نشان از پیوند مردم آذربایجان با زبان فارسی است. شهریار در عین اینکه یک آذربایجانی غیور بود و حیدربابا را در اوج زیبایی سرود، هیچ رقابت فرساینده‌ای در وجودش بین ترکی و فارسی وجود نداشت.
حداد عادل در بخش دیگری از سخنانش در این‌برنامه رادیویی، با اشاره به تفاوت‌های ماهوی شعر و نثر امروز گفت: وقتی کلام رنگ و بوی هنر می‌گیرد، شعر و ادبیات خلق می‌شود؛ درست همانند فرق میان گچ‌کاری و گچ‌بُری... این دو صنف و دو حوزه متفاوت است. کچ‌کار دیوار را گچ‌اندود می‌کند اما گچ‌بر با همین مواد، اثری هنری خلق می‌کند. وقتی زبان فارسی جامه هنر بر تن می‌کند، نقطه سرآغاز ادبیات و شعر شروع می‌شود. مردم ایران زمین از دیرباز هنرمند بودند؛ چنانچه گفته‌اند هنر نزد ایرانیان است و بس... اگرچه نوعی مبالغه در این مطلب نهفته است اما ایرانیان به واقع درک عمومی از هنر و ادبیات داشتند. هنر در قدیم معنایی وسیع‌تر از هنر امروز داشت و ایرانیان با وجود این طبع هنری، در زبان و کلام نیز این ذوق را نمایان ساخته‌اند و آن را در مانوس بودن با شعر نشان داده‌اند. گویی که نشانه فرهیختگی در ایران دانستن شعر بوده و هست و در این میان کمتر دانشمند و فیلسوف و فقیهی را در تاریخ می‌شناسیم که شعر نگفته باشد. خواجه نصیرالدین طوسی با وجود اینکه ریاضی‌دان بود، شعر گفته است ولی شعر تنها به طبقات ممتاز جامعه محدود نبود؛ بلکه عامه مردم و حتی آنان که توان خواندن و نوشتن نداشتند، با شعر انس می‌گرفتند.
این پژوهشگر گفت: به‌خاطر دارم خانمی در منزل پدری نزد پدربزرگ و مادربزرگم کمک می‌کرد؛ زنی ۶۰ ساله بود. کنار دست او می‌نشستم. سواد خواندن و نوشتن نداشت. روزی جوراب خود را وصله و زیر لب زمزمه می‌کرد. این بیت را از او در خاطر دارم که می‌خواند: «اگر در خواب می دیدم غم روز جدایی را/به دل هرگز نمی‌کردم خیال آشنایی را» پس عامه مردم این‌گونه با شعر انس داشتند. جای تاسف است اگر ما به تحصیل کرده‌های دانشگاهی بربخوریم و از آنان بخواهیم یک بیت شعر بخوانند و حتی یک بیت نیز در حافظه نداشته باشند. اگر این پدیده ادامه یابد، زنگ خطری برای فرهنگ و هویت ایرانی است و تصور می‌کنم کسانی که قصد اصلاحات در شیوه‌های آموزش و پرورش دارند، قدری باید در ملامتِ آموزش مبتنی بر حافظه حد و اندازه نگه دارند.
وی با اشاره به موسیقی و ضرب آهنگ اوزان شعری گفت: یکی از راه‌های جلب توجه کودکان به زبان استفاده از شعر است و حفظ شعر آن ها را به هیجان می‌آورد.
رئیس بنیاد سعدی در ادامه با اشاره به ماهیت زبانی شعر حافظ گفت: حافظ چنان ترکیبات خوش تراشی ایجاد می‌کند که امروز وارد زبان فارسی شده است و از آن برای انتقال معانی و احساس استفاده می‌کنیم. همان‌طور که رهبری امسال در دیدار رمضانی خود با شاعران فرمودند شعر معجزه آفرینش است، به‌واقع معلوم نیست شاعر چگونه به این توانایی دست پیدا می‌کند و درون او چه اتفاقی می‌افتد که از کلماتی که هر یک در فرهنگ لغت موجود است، نوعی شور و هیجان و درک و لذت و تعالی پدید می‌آورد. هرچه انس ما با شعر فارسی بیشتر باشد نثر فارسی نیز بهتر و سخن گفتن ما دلنشین و فصیح‌تر خواهد بود و می‌توان معانی ظریف و لطیف را به کمک ابزارهای شاعرانه که در ذهن ذخیره کرده‌ایم، در کلام خود ارتقا دهیم.
حداد عادل همچنین به مقوله ادب و زبان فارسی در زیر مجموعه فرهنگستان اشاره کرد و گفت: این فرهنگستان به ایران محدود نشده و ادبیات را در کنار زبان دارد و ما هم به زبان توجه داریم که موضوعی بالنده در دانش زبان‌شناسی است و زمانی که فرهنگستان اول تاسیس شد زبان‌شناسی در ایران تاسیس شده بود. شاید بسیاری از مردم وظیفه اصلی فرهنگستان را نمی‌شناسند و شوخی‌هایی که به فرهنگستان نسبت می‌دهند اصلا ریشه‌ای ندارد. اگر روزی از ما سوال کنند تعریفی از ریال ارائه دهید و یا اینکه قوت ریال چقدر است و ده‌ها مسئله دیگر که درباره پول وجود دارد باید از طریق نهادی بنام بانک مرکزی این سوالات را مدیریت کنیم؛ لذا دستگاهی نیز باید وجود داشته باشد که مرجع تصمیم‌گیر و برنامه‌ریز برای زبان باشد تا بداند زبان دچار چه آسیب‌هایی است و چگونه باید آن را تغذیه و تقویت کرد.
جلد سوم فرهنگ ۳۵جلدی چاپ می‌شود
وی همچنین گفت: در سی سال گذشته که بنده توفیق داشتم از نخستین جلسه تشکیل فرهنگستان، عضو پیوسته آن بودم و در ۹۵ درصد جلسات آن توفیق حضور داشتم، تاکید دارم از چند جهت، کاری ماندگار و اساسی برای زبان فارسی انجام داده‌ایم که یکی از آن‌ها تالیف یک فرهنگ جامع برای زبان فارسی است. از ماه‌های اول تاسیس فرهنگستان این تالیفات از برنامه‌های اصلی ما بود و این بذری که کاشتیم، امروز میوه داده است؛ همچنین طرحی داریم تا یک فرهنگ ۳۵ جلدی با قطع رحلی و متشکل از ۳۰هزار صفحه، برای زبان فارسی تاسیس شود و نزدیک ۲۵ سال در تالیف آن سرمایه گذاری و نیروی انسانی تربیت کرده‌ایم و تاکنون دو جلد از این فرهنگ تالیف و روانه بازار شده و جلد سوم آن نیز در سال جاری به چاپ می‌رسد.
نظر شما