کتاب «کانت و فرهنگ جهانی» منتشر می‌شود

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «کانت و فرهنگ جهانی» نوشته دکتر زهره سعیدی به زودی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر می‌شود، نویسنده در این اثر به تشریح آراء کانت در مورد فرهنگ، الزامات، ویژگی‌ها و انواع آن می‌پردازد و لازمه تببین فرهنگ و مظاهر آن را، ابتدا طبیعتی می‌داند که سازگار با فرهنگ باشد. یعنی طبیعت باید به‌گونه‌ای اندیشیده شود که بتواند آزاد از نظام ضروری علیت، در خدمت فرهنگ لحاظ گردد. به همین دلیل به‌غایت در طبیعت توجه می‌کند که منظور از آن، فراروی از جهان مکانیکی و تجربۀ حسی و پذیرش جهانی عقلانی است که بستر مناسب ارتقای فرهنگ است. بر همین مبنا نویسنده در این اثر به نقل از کانت اعلام می‌دارد که غایت نهایی بودن انسان را نمی‌توان در طبیعت جستجو کرد. طبیعت بستری را برای انسان فراهم می‌کند تا بتواند غایتی نهایی باشد که این غایت مربوط به «پرورش انسان» است.

سعیدی در این کتاب به تقسیم‌بندی فرهنگ از منظر کانت می‌پردازد و تصریح می‌کند کانت دو نوع فرهنگ را از هم متمایز کرده که معطوف به سعادت و فضیلت انسان است. نوع اول آن، ناظر به جنبۀ درونی انسان یا فضیلت است که می‌توان از آن به فرهنگ درونی تعبیر کرد. فرهنگی که مانع انحراف آدمی از هدف غایی خود،‌ یعنی انسانیت، می‌شود و سرکشی طبیعت آدمی را خنثی می‌کند. نوع دیگر، تعلیم یا فرهنگ مهارت است که ناظر به جنبۀ بیرونی فرهنگ یا سعادت است که می‌توان از آن به فرهنگ بیرونی تعبیر کرد. این بخش از فرهنگ نیز موجب رشد و گسترش استعدادها و توانایی‌های انسان شده و فضایی مطلوب مهیا می‌کند تا بستر مناسبی برای رشد اخلاقی و ارتقای انسانیت باشد.

در این اثر با الهام از اندیشه‌های کانت تشکیل جامعۀ مدنی امری دوسویه دانسته شده که بستر ظهور فرهنگ و از سوی دیگر بستر نزاع، ستیزه و تعارض را فراهم می‌کند که عبور از همین نزاع و ستیزه به رشد و گسترش فرهنگ منجر شده و موجودیت فرهنگی انسان را بر موجودیت طبیعی او تفوق می‌دهد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در این اثر پس از تشریح مبسوط آراء کانت تلاش می‌کند تا به طرح تربیتی موردنظر کانت برسد، طرحی که ارتقای همه‌جانبۀ انسان را مد نظر قرار می‌دهد و ناظر بر شکوفایی تمام استعدادهای اوست. چنین طرحی کمال مطلوب در امر تعلیم و تربیت دانسته شده است. از نظر کانت رشد عقل اخلاقی، غایت محوری و اصلی نظام آموزشی است، به‌نحوی که تمام اهداف دیگر باید در چارچوب این هدف نهایی رشد کنند.

نویسنده در پایان با استنتاج از آراء کانت اعلام می‌دارد که ابزار سترگی که آدمی برای رسیدن به غایت مطلوب خود در اختیار دارد، نظام آموزشی است که مهم‌ترین و محوری‌ترین وظیفۀ آن ارتقای انسانیت است. چراکه بنا به گفتۀ کانت، از طریق نظام آموزشی و بر اساس طرحی مطابق با غایت نهایی انسان، می‌توان بشر را به سمت غایت نهایی‌اش سوق داد و عقل اخلاقی را در او نهادینه ساخت. بنابراین نظام آموزشی با محوریت‌قراردادن ایدۀ انسانیت، موجب ارتقای فرهنگ اخلاقی و گسترش آن در جوامع خواهد شد و راه آدمی را به‌سوی جهانی عقلانی، صلح‌محور و عاری از خشونت خواهد گشود.