فقه اسلام را اگر خوب عرضه کنیم اهل انصاف در برابر آن زانو می زنند

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطح عالی و خارج حوزه علمیه، در درس خارج فقه سیاست خود که به صورت لایو آپارات برگزار شد، گفت: نظام دموکراسی در رابطه با قوه قضائیه با بن‌بست عجیبی روبروست؛ زیرا قوه قضائیه برترین قوا در هر نظامی است که بالاترین مرجعیت را دارد و همه مردم هم نیازمند این مرجعیت قضایی هستند.

وی با طرح این سؤال که در نظام دموکراسی، انتخاب رئیس قوه قضائیه چگونه باید انتخاب شود؟ زیرا فلسفه قوه قضائیه متقوم به علم و عدل است و قاضی و رئیس این قوه باید این دو ویژگی را داشته باشد تصریح کرد: اگر قاضی عالم نباشد چگونه می‌تواند حکم به عدل کند و اگر علم به عدل داشته باشد، ولی به آن عمل نکند، یعنی عادلانه قضاوت نکند، باز هم قضاوت او قضاوت نخواهد بود و البته در اینجا این سؤال هم مطرح است که قاضی را چه کسی باید انتخاب کند؟

اراکی بیان کرد: کسانی که می‌گویند مردم باید رئیس قوه قضائیه و قضات را انتخاب کنند، این درست نیست زیرا عامه مردم تحت تاثیر محورهای قدرت و ثروت و رسانه‌ها هستند و اساساً توان علمی برای احراز صلاحیت علم و عدل برای قاضی ندارند؛ مردم سعی می‌کنند کسانی انتخاب کنند که همفکر قوه مجریه و مقننه و ... باشد و نه عادل، لذا انتخاب مردم نمی‌تواند در بسیاری از موارد درست باشد.اگر انتخاب قاضی بر عهده مجلس و مجریه باشد که البته در نظامات دموکراسی دنیا این مسئله وجود دارد، وضع بدتر است، زیرا قاضی قصد دارد تخلفات قوای مجریه و مقننه را بررسی کند، ولی چگونه ممکن است که وقتی این دو قوه بخواهند رئیس قوه را انتخاب کنند، او بتواند تخلفات قوا را بررسی کند.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: قوه قضائیه، قوه برتر است و بناست حکمش حتی بر عامه مردم و قوای دیگر نافذ باشد؛ یعنی اگر قاضی حکمی کرده و این حکم برای طرفین تخاصم، الزام‌آور نباشد، قضاوتی شکل نگرفته و نافذ نیست؛ قضاوت متقوم به فصل خصومت است و هر دو طرف باید نتیجه داوری را بپذیرند.

اصول متمایزکننده قضاوت اسلامی از غیر اسلامی

وی با بیان اینکه در نظام سیاسی اسلام چند اصل وجود دارد که باعث تمایز با نظام دموکراسی می‌شود، افزود: در اسلام، قضاوت، حق ذاتی خداوند است؛ «وَاللَّهُ یَقْضِی بِالْحَقِّ وَالَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لَا یَقْضُونَ بِشَیْءٍ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ؛ و خداست که به حق داوری می‌‏کند و کسانی را که در برابر او می‏‌خوانند [عاجزند و] به چیزی داوری نمی‌کنند در حقیقت ‏خداست که خود شنوای بیناست(غافر/۲۰).

استاد سطح عالی حوزه با بیان اینکه طبق منطق قرآن، خدا احکم الحاکمین است و او حق دارد بالاترین مرجع قضایی باشد، اظهار کرد: علم و عدل برای خدا ذاتی است، پس حق این کار را هم دارد؛ بنابراین خداوند کسانی را انتخاب می‌کند که هم علم و عدل داشته و هم ضمانت اجرای عدل را داشته باشند؛ خدا انبیاء و ائمه(ع) را انتخاب فرموده که واجد این دو ویژگی هستند. قرآن فرموده است: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» و «اللَّهُ الَّذِی أَنْزَلَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ وَالْمِیزَانَ ...».

وی با بیان اینکه قرآن به کتاب و میزان اصرار دارد و این اصرار حتی در فرمایش شریف پیامبر یعنی «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» هم وجود دارد، اظهار کرد: کتاب الله در کنار میزان نام برده شده است؛ در نظام سیاسی اسلام، از نظر منطقی برای عادلانه و عالمانه بودن قضاوت، تضمین وجود دارد، زیرا انبیاء و ائمه هم علم و هم عدل دارند.

اراکی بیان کرد: در دوره غیبت کبری که حکومت‌های اضطراری تشکیل می‌شود، فقیه باید علم به عدل داشته و عادل باشد و تضمین عدل هم که همان ملکه راسخه عدل است، داشته باشد.

استاد سطح عالی حوزه با اشاره به ضمانت خداوند برای اجرای عدل از سوی منتخبان خود برای مردم بیان کرد: خداوند بالاترین ناظر است و فرموده که ما با قدرت، اعمال نظارت می‌کنیم؛ در مورد پیامبر که حبیب خدا و زبده و عصاره عالم آفرینش است، در آیات ۴۴ تا ۴۶ سوره حاقه فرموده است که«وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِیلِ ﴿۴۴﴾؛ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْیَمِینِ ﴿۴۵﴾؛ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِینَ؛ یعنی اگر او یک سر سوزن از فرمان ما تخلف کند رگ قلبش را پاره می‌کردیم.

اراکی اضافه کرد: در آیات سوره مبارکه انعام هم سلسله حکومت انبیاء بیان شده و فرموده است که «وَفَوْقَ کُلِّ ذِی عِلْمٍ عَلِیمٌ» فرموده که ما به نوح و ابراهیم و ذریه ابراهیم(ع) حکومت بخشیدیم و تهدید فرموده که اگر آنان شرک بورزند و ذره‌ای از اطاعت خدا خارج شوند، همه نیکی آنان حبط شده و به آنان هرچه داده‌ایم، گرفته می‌شود.

قاطعیت نظام قضایی اسلام

استاد سطح عالی حوزه علمیه اظهار کرد: چنین قاطعیتی در نظام سیاسی اسلام در نظام قضا وجود دارد، زیرا قاضی برتر، خداست و قاضیانی انتخاب می‌کند که علم و عدل آنان تضمین شده و ضمانت شده است، لذا سیستم قضایی اسلام در فرایندی کاملاً منطقی شکل می‌گیرد و مانند نظام دموکراسی دارای بن‌بست نیست.

اراکی بیان کرد: غیر از این سیستم اسلامی، هیچ راه دیگری برای ضمانت علم و عدل در قوه قضائیه وجود ندارد، لذا خدا در برابر نظام دموکراسی که نمی‌تواند سیستم منطقی و توجیه‌پذیر ارائه دهد، سیستم قضائی ارائه کرده که کاملاً منطقی است.

وی با بیان اینکه اگر همین فقه ما امروز به خوبی برای فقها تبیین شود، آنان در برابر ما حرفی برای گفتن ندارند، افزود: بنده مدتی که در لندن بودم؛ دو گروه به بنده مراجعه کردند که در مورد اختلافشان، قضاوت کنیم آن هم در مسئله‌ای بسیار پیچیده؛ بنده بعد از دو سال که بررسی کردم حکمی را صادر کردم؛ یکی از این دوطرف حکم بنده را نپذیرفت و به دادگاه عالی انگلیس مراجعه کرد تا اینکه حکم نهایی آن دادگاه مصادف با حضور بنده در قم شد، ولی دوبار مرا فراخواندند که در مورد این حکم توضیح بدهم و مبانی آن را بیان کنم.

وی افزود: بعد از چندسال که قضات آن دادگاه روی این پرونده کار کردند، به همان حکمی رسیدند که ما رسیدیم و وقتی بنده هم مبانی فقهی خودمان را برای حکمی که داده بودم، گفتم و آنها در برابر حکم فقه ما حرفی برای گفتن نداشتند.

اراکی تصریح کرد: ما گنجینه بزرگی به نام فقه اسلام داریم که اگر خوب استنباط، عرضه و تبیین و علمی و روشن مطرح کنیم، در این صورت عالمان و اهل انصاف در برابر آن زانو خواهند زد.