فرهنگ و رسانه در کشوری که ۲۲ زبان محلی را به رسمیت می‌شناسد

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: وابستگی فرهنگی ایران در بمبئی

نام محلی هندوستان بر اساس یک افسانه اساطیری بهارات (Land of Bharat) است. این سرزمین کوه‌های رفیع و رودخانه‌های بزرگ با جلگه‌های پهناور و فلات‌های عظیم دارد و در منطقه جنوب آسیا با وسعتی معادل ۳۲۸۷۲۶۳ کیلومتر مربع واقع شده است. این کشور از نظر وسعت ششمین در جهان است و به صورت طبیعی به شکل شبه قاره‌ای است که از شمال به بلندترین رشته کوه‌های جهان هیمالیا و از جنوب به اقیانوس هند منتهی می‌شود. طول مرزهای خاکی هند ۱۲۷۰۰ کیلومتر است. چین، بوتان و نپال در شمال، پاکستان در شمال غرب، میانمار در شمال شرق هماسیگان هند هستند. همچنین بنگلادش که تمامی خاک آن به استثنای بخش کوچکی که در همسایگی میانمار قرار دارد بوسیله سرزمین هند محاصره شده و سریلانکا نیز از همسایگان هند هستند.

زبان یک بنیاد اجتماعی و انعکاسی از فرهنگ اقوام است که در طول حوادث تاریخی کمابیش اصطلاحات خود را تغییر دهد. شبه قاره دارای جمعیتی بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر است و امروزه زبان رسمی کشور هند، هندی است، زبان انگلیسی نیز برای مقاصد اداری به کار گرفته می‌شود. قانون اساسی هند همچنین ۲۲ زبان ناحیه‌ای را به رسمیت می‌شناسد. علاوه بر زبان‌های رسمی در این کشور ۸۴۴ زبان غیر رسمی و لهجه نیز شناخته شده است. زبان هندی با توجه به تعدد فرهنگ‌ها و لهجه‌های مختلف همواره تحت تاثیر فرهنگ‌های همجوار خود در طی قرون و اعصار بوده است. از جمله این زبان‌ها، اردوست که در طی قرون ۱۸ و ۱۷ میلادی، در نتیجه ارتباط زبانی هندوان با مسلمانان بوجود آمده و البته ایجاد آن نیاز زمان بود. این زبان اختلافات متقابل را در هنگام سخن گفتن کم کرده و به هندوان و مسلمانان کمک کرد تا یکدیگر را بهتر درک کنند.

در نیمه اول قرون وسطی به ویژه در زمان سلطه مغول‌ها، زبان فارسی مقام و موقعیت والایی را در هند دارا بود. ادبیات فارسی آن دوره بیشتر بدلیل حمایت‌های رسمی و مردمی، دوران شکوفایی خود را می‌پیمود. در طول حکومت مسلمانان در هند بیشتر آثار زبان قدیمی سانسکریت به فارسی ترجمه شد و فراموش نکنیم زبان فارسی زبان رسمی و دیوانی هند بود. ورود منظم گروه‌های ایرانی و ترک به هند و تماس روزمره آنها با هندیان به درک و شناسایی متقابل زبان‌ها منجر شد. زبان فارسی تا مدت هشتصد سال زبان رسمی هند بود اما پس از سقوط سلسله گورکانیان و آمدن استعمارگران این زبان به تدریج جای خود را به انگلیسی داد. امروزه زبان فارسی در هند رو به زوال است و گروه اندکی از جمعیت انبوه هند به فراگیری این زبان اقبال نشان می‌دهند و سالانه نیز از جمعیت آنها نیز کمتر می‌شود. دلیل آن را نیز باید در کاربردی نبودن و نبود فرصت‌های شغلی دربهره گیری از این زبان جست‌وجو کرد. دانشجویان تاریخ برای یادگرفتن برخی از اصطلاحات و شناخت موضوعات درسی تنها به دوره‌ای کوتاه مدت اقبال نشان می‌دهند و تعداد مراکز علمی ایران هم در این زمینه رشدی نداشته است. البته باید گفت که سیاست دولت هند نیز مبتنی بر رواج زبان هندی به جای زبان‌های دیگر حتی اردو است. افزون بر آن زبان انگلیسی بطور عام و رایج است و اغلب مردم بدان تکلم می‌کنند. شایان ذکر است که نزد بسیاری به ویژه مسلمانان این نگرانی وجود دارد که با اعمال سیاست‌های دولت در مورد ترویج زبان هندی، زبان و ادبیات اردو اهمیت و گستردگی خود را به مرور از دست دهد.

سابقه روزنامه‌نگاری و کار مطبوعاتی در هند به سال ۱۷۸۰ باز می‌گردد. در دوران استقلال نقش روزنامه‌ها و جراید کثیرالانتشار در بالا بردن اطلاعات و آگاهی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مردم کاملاً مشهود بود. چاپ اغلب نشریات هند مربوط به دوران پس از استقلال این کشور می‌شود و ۹۵.۷ درصد روزنامه‌ها پس از سال ۱۹۴۶ آغاز به کار کرده‌اند. در قانون اساسی هند، حق آزادی بیان برای همه مردم محفوظ است و این حق در مورد مطبوعات نیز تعمیم داده می‌شود. اما به دلایلی مانند امنیت کشور، اهانت به رای دادگاه‌ها و غیره مجلس حق دارد که این آزادی را محدود کند. در سال‌های ۸۰ ۱۹۷۹ دو انجمن مطبوعاتی نیز تشکیل شد که در جهت ارتقاء و پیشبرد امکانات مطبوعات و روزنامه نگاران تلاش کردند. در تاریخ ۳۱ دسامبر ۱۹۹۶ تعداد کل روزنامه‌ها و جراید ۳۹۱۴۹ بود. بر اساس آمارهای موجود در سنوات گذشته این تعداد به بیش از ۱۰۵ هزار روزنامه و جراید در زبان‌های مختلف چاپ و منتشر می‌شود و بر اساس مطالعات و پژوهش‌های انجام گرفته نزدیک به دو میلیون مقاله روزانه که بیشتر به موضوعات روز و سیاسی است به چاپ می‌رسد. باید گفت که روزنامه تایمز آف ایندیا یکی از پرتیراژترین روزنامه در جهان است و روزانه در حدود بیش از دو میلیون و ششصد هزار کپی در این مرکز به چاپ می‌رسد و در اختیار خوانندگان قرار می گیرد.

شاید یکی از حیاتی‌ترین و مهمترین نقش‌های ارتباطی را در هند چه در زمینه توسعه و ایجاد اطلاعات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، اقتصادی و چه در زمینه امور آموزش و ایجاد ارتباط ملی بین توده مردم، رادیو و تلویزیون و سینما ایفا می‌کند اما باید توجه داشت که در سال‌های اخیر و با توجه به گسترش استفاده از گوشی‌های هوشمند و افزایش کاربران آن شبکه های اجتماعی و اطلاع رسانی همچون فیس بوک، واتس آپ، اینستاگرام و… جایگاه مخصوص میان اعضای خانواده باز کرده است و هر روز به تعداد آنها افزوده شده است ولی با این وجود هنوز تعداد کثیری از شنوندگان و بینندگان برنامه‌های رادیو و تلویزیون هستند. سینمای هند با وجود رشد شبکه‌های اجتماعی همچنان جایگاه ویژه‌ای میان آحاد جامعه هند دارد. تولیدات فرهنگی و سینمایی شبه قاره در جایگاه دوم پس از ایالات متحده قرار داده است و صنعت سینمای بالیوود سالانه بیش از ۱۹۸۰ فیلم و سریال برای گیشه‌های سینما و تلویزیون تولید می‌کند و بسیاری از مردم جهان نیز طرفدار آثار این صنعت هستند. با توجه به این محبوبیت در ۹۰ کشور مختلف، آثار سینمایی هند را به صورت مستمر اکران می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به چین، پاکستان، مصر، لهستان، افغانستان و… اشاره کرد. آمار خاصی در مورد اکران فیلم‌ها با توجه به حجم بالای آنها موجود نیست.

هند به عنوان یکی از گهواره‌های تمدن جهان با قدمت در گیتی و پهناور دارای چهره‌های جهانی و کارخانجات با تولیدات جهانی است. در این کشور بزرگ شخصیت‌های سینمایی همچون شاهرخ خان، سلمان خان، امیتاباچان و… در تمامی گیتی محبوب هستند و علاوه بر این کارخانجات بزرگ همچون موسسه سرم هند (فعال در تولید دارو)، شرکت رایلنس (شرکت بزرگ متعلق به موکش امبانی)، شرکت جی یو دیجیتال (متعلق به موکش امبانی)، گروه صنعتی تاتا متعلق به خانواده تاتا، گروه صنعتی گودرج متعلق به گودرج در تمام جهان معروفند.

ایرانیان و مردم شبه قاره هند در اصل نژاد آریایی هستند. این دو کشور به حکم قدمت تمدن خود در قاره آسیا رهبری فرهنگی این منطقه را نیز دارا بوده‌اند. در طی حکومت پادشاهان مسلمان در هند دانشمندان و شعرا و ادبا بسیاری به فرهنگ و علوم هند روی آورده‌اند و بسیاری از آثار ارزشمند از زبان سانسکریت به زبان فارسی برگردان شد که از جمله آنها می‌توان به کتاب‌های حماسی هندی، کلیله و دمنه و… اشاره کرد. در زمان سلطه بریتانیا بر این کشور، مناسبات ایران و هند در حقیقت، جزئی از روابط سیاسی ایران و انگلستان بود و پس از استقلال هند در سال ۱۳۲۶ شمسی سرکنسولگری ایران در دهلی تبدیل به سفارت و در ۲۴ اسفند ۱۳۲۸ قرارداد مودت میان دو دولت منعقد شد. البته در زمان پهلوی قرارداد فرهنگی نیز میان دو کشور به امضا رسید که نتیجه آن تاسیس خانه فرهنگ ایران بود و این خانه فرهنگ به عنوان اولین خانه فرهنگ ایران در کل دنیا محسوب می‌شود و تاکنون توانسته با تشکیل کلاس‌های زبان فارسی نسبت به زنده نگه این زبان در شبه قاره کارهای موثری انجام دهد و افزون بر آن سالانه با برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های فیلم مردم هند را با فرهنگ والای ایران زمین آشنا کند.