به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «درکِ روایت و فیلم» نوشته ادوارد برانیگان با ترجمه سیّدجلیل شاهری لنگرودی سال ۱۳۹۷ با شمارگان هزار نسخه، ۴۵۰ صفحه و بهای ۷۵ هزار تومان توسط انتشارات سیاهرود روانه کتابفروشی‌ها شد.
«درکِ روایت و فیلم» یکی از مجموعه‌کتاب‌هایی است که با آنها زمینه ادراکیِ مهمّی در چهارچوبِ مطالعاتِ سینما ارائه و نقشه‌ای از قلمرویِ کنونیِ پژوهش‌هایِ مربوط به سینما داده می‌شود. سه عنوانِ دیگر از این مجموعه که هر یک را مرجعی شناخته‌شده نوشته است، عبارت‌اند از: واژه‌هایِ نو در نشانه‌شناسیِ فیلم، سینما و تماشاگری، و اروپامحوری، بدونِ تأمّل.
به نظر می‌رسد هدف از تدوینِ کتابِ حاضر، بررسیِ رویکردهایِ مختلف به روایت برای جداکردنِ مجموعه‌ای از مسائل و موضوعاتِ اساسی است که در هر نظریۀ جدیدی دربارۀ روایت به آنها توجّه می‌شود. این بررسی به شیوه‌ای برگرفته از یک زمینۀ میان‌رشته‌ای به نامِ «علمِ شناخت» انجام شده است که در آن پرسش‌هایِ مهمّی در این باره مطرح می‌شود که مغزِ انسان چگونه کار می‌کند و ما چگونه می‌توانیم فکر کنیم. پاسخ‌هایِ این پرسش با توجّه به مفاهیمِ زبان‌شناسی، روان‌شناسیِ شناخت، هوشِ مصنوعی، قوم‌نگاری، نظریۀ ادبی، و فلسفۀ زبان شکل می‌گیرد؛ و به عقیدۀ نویسندۀ کتاب، در نظریۀ فیلم، حتّی در صورت‌بندی‌هایِ سنّتیِ آن، مواردی وجود دارد که به علمِ شناخت کمک می‌کند و به شکلی برابر، مواردِ مهمّی در علمِ شناخت وجود دارد که به نظریۀ فیلم یاری می‌رساند.
کتاب مشتمل بر هفت فصل است: در فصلِ اوّل، شماری از نظریه‌هایِ مربوط به ماهیتِ انگاره‌ها (الگوها) یا ساختارهایی که موقعِ خواندنِ متن به‌مثابۀ روایت در خودآگاه شکل می‌گیرد، بررسی می‌شود. در فصلِ دوم، مفاهیمِ اصلیِ فضا (مکان)، زمان، و رابطۀ علّت و معلولی، و تحلیلِ آنها براساسِ داده‌هایِ رویِ پرده و دنیایِ داستانیِ خیالی ارائه می‌شود.
در فصل‌هایِ سوم و چهارم، به دو موضوع که در مطالعاتِ تجربی عموماً نادیده گرفته می‌شوند، اما در نظریه‌هایِ ادبی و فیلم حضوری آشکار دارند، توجّه می‌شود: روایت‌گری و دیدگاه؛ با طرحِ پرسش‌هایی مانندِ اینها: کدام جنبه‌هایِ آگاهی به درکِ ما از موضوعی که «در چهارچوبِ یک دیدگاه» روایت و تصویر می‌شود، مربوط می‌شود؟ چه نوعی از دانش درمعرضِ خطر است، چه فایده و ارزشی دارد، و چگونه داستان، شخصیتِ داستانی، و پی‌رنگ (طرحِ داستان) را کامل می‌کند. این بحث با ارائۀ تعریفی مبسوط از همۀ اَبعادِ روایت و شرحِ مختصری از پنج نوعِ کلّیِ نظریۀ روایتی به‌پایان می‌رسد.
در دو فصلِ بعد توضیح داده می‌شود که چگونه از این پنج نوعِ کلّیِ نظریه، در چند مسئلۀ اساسیِ سازماندهیِ روایتی بهره گرفته می‌شود. روایت‌گریِ اوّل شخص چه ماهیتی دارد؟ و وقتی از نمایشِ عینی و واقعی در روایت سخن به‌میان می‌آید، چه معنایی دارد؟ و چه اتّفاقی می‌افتد وقتی خواننده یا تماشاگر با ترکیب‌هایِ نامعلومی از روایت‌گریِ ذهنی و عینی روبه‌رو است؟
و بالأخره در فصلِ پایانی، داستان از روایت جدا می‌شود؛ همچنین ارجاعِ داستانی بررسی می‌شود که این بررسی به پاسخِ این دو پرسش مربوط است: چگونه می‌توان یک الگویِ روایتیِ معیّن را به یک یا چند دنیا پیوند زد؟ چگونه می‌توان به درستیِ آن اعتقاد پیدا کرد و ارزشی در آن یافت؟ در اینجا، بعضی از نظریه‌هایِ داستان به‌اجمال بررسی شده، و شرحی داده شده است در این باره که چگونه با نظریه شناخت می‌توان دربارۀ روان‌شناسیِ ارجاعِ داستانی بحث کرد. این فصل با تحلیلِ یک فیلم به‌پایان می‌رسد که در طولِ آن، بسیاری از مفاهیم و مرزهایِ مرتبط با درکِ عادیِ ما از روایت امتحان می‌شود.
در این کتاب روشن می‌شود که درکِ دنیا به شکلِ روایتی، به‌طورِ کامل به شیوه‌هایِ ما در مرتّب‌کردنِ دانش (شِماهایِ روایتی)، مهارت‌هایِ ما در استدلالِ علّت و معلولی، و درنتیجه به داوری‌هایِ ما درباره توالیِ زمانی بستگی دارد. به این ترتیب، به‌عنوانِ یک مثال، تشخیصی که تماشاگر از یک «صحنه» در یک فیلمِ روایتی می‌دهد، به‌مثابۀ رویدادِ زمانیِ پیچیده‌ای (که با زمانِ حالِ تاریخی بیان می‌شود) تحلیل می‌شود؛ رویدادی که در سطحی از روایت‌گری تولید می‌شود که در آن، یک زمان ارائه می‌شود (گذشته، که اکنون حال شده است) اما از چشم‌اندازِ زمانی دیگر (بعداً، و حتّی آینده). با این روش، نه تنها «پایانِ» داستان از پیش (از ابتدایِ آن) تشخیص داده می‌شود، بلکه در نقلِ آن هم تأکیدی ضمنی صورت می‌گیرد که داستان، داستانِ مهمّی است و ارزشِ آن را دارد که برایِ آن وقت گذاشته شود.
تشخیصی که تماشاگر از چنین زمان (و رابطۀ علّت و معلولیِ) پیچیده در روایت می‌دهد را می‌توان با فرایندهایِ فکریِ از بالا به پایین و شِماهایی توضیح داد که به زمانِ واقعی که درطیِ آن، داده‌ها بررویِ پرده سینما ظاهر می‌شوند، بستگی ندارد. به عقیدۀ نگارنده، علاوه بر «صحنه» روایتی، بسیاری از دانش‌واژه‌هایِ / اصطلاحاتِ روایتی هنگامی که با شیوه‌هایِ روان‌شناسیِ شناخت، روایت‌شناسی، و زبان‌شناسی به آنها توجّه شود، معانیِ تازه‌ای خواهند گرفت.
نظر شما