«دوربین به‌دست‌ها»امنیت شغلی عکاسان سینما را به خطر انداخته‌اند!

احمدرضا شجاعی عکاس سینمایی که به تازگی جایزه عکاس سال سینمای ایران را برای عکاسی فیلم سینمایی «سمفونی نهم» به کارگردانی محمدرضا هنرمند از انجمن عکاسان سینمای ایران دریافت کرده است در گفتگو با خبرنگار مهر درباره چگونگی حضور خود در حوزه عکاسی گفت: حضور حرفه‌ای من در عکاسی با عکاسی خبری آغاز شد. من از سال ۸۳ عکاس خبرگزاری ایلنا بودم و آن تجربه، در عکاسی سینما بسیار زیاد به من کمک کرد. آن دوران، دوران اوج عکاسی خبری در ایران بود و شانس این را داشتم که از عکاسان مطرح خبری ایران تجربه کسب کنم. عکاسان خبری که بسیاری از آن‌ها در حال حاضر در آژانس‌های خبری مطرح بین‌المللی مشغول به کار هستند.

وی ادامه داد: به نظرم عکاسانی که در سینما همانند عکاسان خبری لحظه‌ها را شکار می‌کنند از بقیه موفق‌ترند. انتخاب زاویه، بستن سریع قاب، دریافت مفهوم سکانس، شکار حس بازیگر و ارائه درست عکس می‌تواند باعث موفقیت یک عکاس در سینما شود. من در سینما سعی کردم نگاه هنری را با سرعت عمل همراه کنم تا به نتیجه بهتری برسم. علاوه بر این موارد، ارتباط درست با عوامل و به خصوص بازیگران بسیار مهم است و باید به گونه‌ای باشد که بازیگر جلوی دوربین عکاس راحت باشد و بتواند حسِ نقشِ خود را منتقل کند.

عکاس فیلم سینمایی «خفه گی» بیان کرد: از سال ۸۶ عکاسی سینما را شروع کردم و تا قبل از آن حدود ۲ سال فقط عکس‌های تست گریم و پشت صحنه فیلم‌ها را ثبت می‌کردم. از آنجایی که آقای محمدرضا شریفی‌نیا استاد من در عکاسی بود تا دو سال اجازه می‌داد فقط در مرحله پیش‌تولید فیلم‌ها عکاسی کنم؛ چون معتقد بود باید میزان تسلطم در عکاسی به حدی برسد که به تنهایی از پس عکاسی یک فیلم بربیایم. به همین دلیل تا دو سال فقط از تست گریم‌ها و صحنه‌های مورد نیاز گروه‌های مختلف فیلمبرداری در مرحله پیش‌تولید عکس می‌گرفتم، که از آن جمله می‌توان به سریال «کلاه پهلوی» و فیلم «سنتوری» اشاره کرد.

رسیدن به عکاسی سینما اصلاً برایم راحت نبود

وی تاکید کرد: رسیدن به سینما برایم اصلاً راه آسانی نبود. آقای شریفی‌نیا آدم سخت‌گیری بود و حتی به خاطر اینکه اجازه نمی‌داد تا دو سال از صحنه فیلم‌ها عکاسی کنم، از دست وی دلخور می‌شدم. اما هر بار که در مسابقه یا جشنواره‌ای مورد تأیید داوران قرار می‌گیرم متوجه دلیل آن کار آقای شریفی‌نیا می‌شوم. علاوه بر او، من شاگرد اساتید دیگری همچون استاد اسماعیل عباسی و زنده‌یاد بهمن جلالی بودم.

شجاعی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر عکاسی در سینما در چه شرایطی قرار دارد و برای بهتر شدن آنچه باید کرد، گفت: امیدوارم اوضاع سینما و به خصوص عکاسی فیلم بهتر از وضعیت فعلی بشود. متأسفانه علیرغم تلاش‌های انجمن عکاسان سینمای ایران، تعدادی از عکاسانی که فقط دوربین به دست دارند و هیچ تجربه‌ای در زمینه عکاسی فیلم و حتی ژانرهای دیگر عکاسی ندارند، عکاسی بعضی فیلم‌ها را به عهده می‌گیرند که هم باعث از بین رفتن امنیت شغلی عوامل سینما می‌شوند و هم سطح کیفی عکاسی فیلم را تنزل می‌دهند.

اولین چیزی که مخاطب از یک فیلم می‌بیند. وقتی یک تهیه‌کننده اعتقاد به عکس ندارد و اهمیتی برای بخش عکس قائل نیست، مطمئناً مفهوم عکس در سینما را درک نکرده و ذهنیتش همان گرفتن عکس یادگاری در میدان آزادی است یا عکاسی از مجالس و مهمانی‌ها! وی ادامه داد: اولین چیزی که مخاطب از یک فیلم می‌بیند عکس فیلم است که این می‌تواند در قضاوت مخاطب نسبت به فیلم حس مثبت یا منفی ایجاد کند. به همین دلیل عوامل سینما باید خودشان برای بالا بردن سطح کارشان دلسوزی کنند. وقتی یک تهیه‌کننده اعتقاد به عکس ندارد و اهمیتی برای بخش عکس قائل نیست، مطمئناً مفهوم عکس در سینما را درک نکرده و ذهنیتش همان گرفتن عکس یادگاری در میدان آزادی است یا عکاسی از مجالس و مهمانی‌ها! امیدوارم نگاه تخصصی در بین عوامل تصمیم‌گیرنده فیلم‌ها بیشتر گسترش پیدا کند.

این عکاس سینمایی درباره تجربه عکاسی خود در فیلم سینمایی «سمفونی نهم» که به واسطه آن جایزه عکاس سال سینمای ایران را دریافت کرده است، توضیح داد: عکاسی «سمفونی نهم» تجربه جذابی بود. کارگردانی محمدرضا هنرمند و نورپردازی هومن بهمنش در کنار طراحی صحنه و لباس این کار، مجموعه زیبایی را از لحاظ بصری ایجاد کرده بود، ضمن اینکه ما شخصیت‌های تاریخی متعددی مثل هیتلر، امیرکبیر، رابعه، کوروش و… را در فضاهای متفاوت می‌دیدیم که جذابیت بصری فیلم را دو چندان می‌کرد. هرچند که درصد قابل توجهی از فیلم داخل ماشین می‌گذشت، اما این چند فضای متفاوت، بستر خوبی برای ثبت عکس‌های فیلم بود.

در شرایط کرونا تهیه‌کنندگان سراغ ارزان‌ترین عوامل می‌روند!

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به تأثیرگذاری شیوع ویروس کرونا بر سینمای ایران اشاره کرده بیان کرد: همان‌طور که کرونا سایه سنگین و تاسف‌باری در زندگی همه جهانیان انداخته، در سینما هم تأثیر منفی خودش را گذاشته است، متأسفانه به‌خاطر سیستم اکران سینماها که به مخاطره افتاده، تولید فیلم‌ها هم به نسبت کمتر شده و تهیه‌کننده ترجیح می‌دهد اگر فیلمی هم بخواهد تهیه کند، از عواملی استفاده کند که پایین‌ترین دستمزد را بگیرند؛ چون هیچ تضمینی برای اکران درست فیلم و بازگشت سرمایه وجود ندارد و همین مساله باعث می‌شود امنیت شغلی از بین برود و عکاسان تازه وارد و بی‌تجربه وارد این حوزه شوند.

احمدرضا شجاعی در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا وارد عرصه فیلمسازی می‌شود یا خیر، گفت: دغدغه‌ای برای فیلمسازی ندارم. هنوز از عکاسی لذت می‌برم و کماکان معتقدم هر فیلم تجربه جدید و جذابی برای عکاس سینما است. اگرچه وظیفه عکاس ثبت صحنه‌های فیلم بر اساس زاویه دوربین فیلمبرداری است، ولی در کنار آن برای من بستن قاب‌های متفاوت از قاب‌های کارگردان و فیلمبردار جذاب است؛ چون می‌توانم پیشنهاد دیگری هم برای آن صحنه ارائه بدهم. حتی گاهی پیش می‌آید که بعضی از کارگردان‌ها در صحنه، زاویه دوربین فیلمبرداری را به زاویه دوربین عکاسی فیلم تغییر می‌دهند. این‌ها عکاسی فیلم را برایم جذاب‌تر می‌کند.