توسعه سرمایه‌سالارانه شهر سنتی را به قتل می‌رساند

به گزارش خبرنگار مهر، انتشارات آگاه هفتمین چاپ کتاب «از حق به شهر تا شهرهای شورشی» اثر دیوید هاروی و ترجمه خسرو کلانتری و پرویز صداقت را با شمارگان ۴۴۰ نسخه، ۲۵۲ صفحه و بهای ۴۹ هزار تومان منتشر کرد.

ششمین چاپ این کتاب تابستان امسال (۱۳۹۹) با شمارگان ۲۲۰ نسخه و بهای ۴۷ هزار تومان منتشر شد و چاپ نخست آن نیز سال ۱۳۹۵ با شمارگان ۵۵۰ نسخه و بهای ۱۷ هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفت. مقدمه کتاب به قلم هانری لوفور، جامعه شناس و فیلسوف قرن بیستمی فرانسوی است که آثار مهم او در ایران با ترجمه آیدین ترکمه منتشر شده است.

کتاب دو بخش و هفت فصل دارد. بخش نخست کتاب با عنوان «حق به شهر» شامل چهار فصل به ترتیب با این عناوین است: «حق به شهر»، «ریشه‌های شهری بحران‌های سرمایه‌داری»، «خلق کمون‌های شهری» و «هنر رانت». این میان فصل هنر رانت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هاروی در این فصل به خوبی توانسته مباحثی چون نسبت رانت انحصاری و رقابت، سرمایه نمادین جمعی، علائم تمایز و رانت انحصاری را تبیین و تحلیل کند.

بخش دوم کتاب با عنوان «شهرهای شورشی» سه فصل به ترتیب با این عناوین دارد: «باز پس گرفتن شهر»، «لندن ۲۰۱۱: سرمایه‌داری وحشی به خیابان می‌زند» و «وال استریت را اشغال کنید: حزب وال استریت با عقوبت روبه‌رو می‌شود.»

به باور هاروی شهر سنتی را توسعه حاکم سرمایه‌دارانه به قتل رسانده است؛ این شهر قربانی نیاز پایان‌ناپذیر برای مساله اضافه‌انباشت سرمایه برای رشد بی‌پایان و بی‌قاعده شهری می‌شود، صرف‌نظر از پیامدهای اجتماعی، زیست‌محیطی و سیاسی آن. به باور هاروی ادعای حق به شهر در حقیقت ادعای چیزی است که دیگر وجود ندارد به‌علاوه، حق به شهر یک دال تهی است. همه‌چیز منوط به آن است که چه مدلولی در آن قرار داده شود؛ فعالان بخش مالی و ساخت و ساز کنندگان می‌توانند مدعی آن شوند و تردیدی نیست که حق‌شان است. اما بی‌خانمان‌ها و مهاجران نیز می‌توانند حق خود را طلب کنند. ما به‌ناگزیر در برابر این پرسش قرار می‌گیریم که حقوق چه‌کسانی را باید به رسمیت بشناسیم.

هاروی در ادامه با نقل قولی از مارکس در «کاپیتال» که سرنوشت حقوق برابر را هم قدرت رقم می‌زند، تعریف حق خود بدل به موضوع مبارزه می‌شود. او شهرهای شورشی را در بطن سرمایه و همچنین مبارزه طبقاتی تحلیل می‌کند و طیفی از شهرها، از ژوهانسبورگ گرفته تا بمبئی، از نیویورک تا سائوپائولو، را مورد بررسی قرار می‌دهد. هاروی، با رجوع به تجربه کمون پاریس و نیز اشغال وال استریت و شورش‌های لندن، این پرسش را مطرح می‌کند که چگونه می‌توان شهر را از نو سازمان داد تا از نظر اجتماعی عادلانه‌تر و از نظر بوم‌شناختی عقلانی‌تر باشد و شهر چگونه می‌تواند کانون مقاومت ضد سرمایه‌داری شود. با توجه به وضعیت توسعه تهران می‌توان با مطالعه و بازخوانی این کتاب به بهبود پایتخت فکر کرد.

هاروی فیلسوف چپ و انسانشناس برجسته بریتانیایی و آمریکایی است. او از مشهورترین متفکران عرصه پسامدرنیسم به شمار می‌آید. یکی از مهم‌ترین کتاب‌های او «وضعیت پسامدرنیته: تحقیق در خاستگاه‌های تحول فرهنگی» نام دارد که به فارسی هم ترجمه شده است. اندیشه‌های او درباره کرونا نیز کتاب شده است که چندی پیش با عنوان «بیماری فراگیر در عصر نئولیبرال» به فارسی ترجمه و منتشر شد.