نگین یاوری در گفت‌وگویی به خبرنگار مهر گفت: دسامبر ۲۰۱۸ کتاب پژوهشی من با عنوان The Future of Iran's Past: Nizam al-Mulk Remembered توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد در دو فرمت نسخه چاپی و آنلاین منتشر شد. محمد دهقانی هم‌اکنون مشغول ترجمه این کتاب به فارسی است و احتمالاً این ترجمه به سال ۱۴۰۰ توسط نشر تاریخ ایران در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد.
وی افزود: این کتاب در حقیقت یک بیوگرافی مدرن از خواجه نظام الملک است، چرا که ضمن بیان زندگینامه میراث زنده این شخصیت شهیر ایرانی برای جامعه امروز ایران را نیز معرفی می‌کند. به عبارتی بیوگرافی که من ارائه داده‌ام تاریخ زنده خواجه نظام الملک است. کتاب پس از انتشار بسیار مورد توجه استادان تاریخ و اندیشه سیاسی قرار گرفت و فی‌المثل لوییز مارلو که پیشتر روی «سیاستنامه» کار کرده بود و همچنین یورگن پال، استاد دانشگاه وین که در حیطه تخصصی تاریخ سلجوقیان نیز کار کرده و البته برونو دو نیکلا از دانشگاه لندن روی آن نقدهای مثبتی نوشتند. نقد برونو دو نیکلا در شماره ۱۳۳ از نشریه «بخارا» (ویژه مهر و آبان ۱۳۹۸) منتشر شد.
یاوری ادامه داد: کتاب در پنج فصل تدوین شده و در کلیت همانطور که گفتم یک بیوگرافی مدرن است و زندگی خواجه نظام الملک را در پس‌زمینه تاریخنگاری ایران قرون میانه مورد بررسی قرار می‌دهد. زندگی خواجه نظام الملک از چهارچوب زندگی یک فرد خاص و دامنه نفوذ و تأثیر اقدامات و عقاید او از مرزهای یک دوره مشخص تاریخی فراتر می‌رود و تدوین زندگینامه او بدون تحقیقات جامع و گسترده در تاریخ زمانه و روزگار او و در واقع تصویری که از او به جا مانده، کامل نخواهد بود.
این تاریخنگار در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به این نکته که تصویری که از خواجه نظام الملک در منابع به‌جای مانده با تحولات زبانی فارسی میانه هم پیوند دارد، ادامه داد: فصل انتهایی کتاب من به میراث تاریخی خواجه نظام الملک اختصاص دارد و به تصویری که از او در صفحات تاریخ از زمان درگذشت تا به امروز به یادگار مانده است. در آفرینش این تصویر سیاسی شخص نظام الملک و کسانی که در ارتقای نام و آثار او در دوره‌های بعد کوشیده‌اند، نقش داشته‌اند.
یاوری اضافه کرد: سیر تحولی تاریخ اندیشه سیاسی در ایران به ما نشان می‌دهد که نظام الملک به اسلام به عنوان یک ایدئولوژی سیاسیِ فراتر از باورها و تعصبات قومی، مذهبی و منطقه‌ای اعتقاد داشت. تبار ایرانی خواجه و جهد او در استحکام پایه‌های اسلام او را بدل به نماد هویت ایرانی کرد. تصویری که در تاریخ تجسم حافظه تاریخی ایران به جای ماند و هنوز هم او را به این مؤلفه می‌شناسند.
این پژوهشگر تاریخ اسلام همچنین با اشاره به این نکته که در دوران پهلوی مورخان کاری به «آگاهی تاریخی» و مواجهه عینی با «گذشته» نداشته‌اند، گفت: ما پس از انقلاب اسلامی ایران بود که سعی کردیم با گذشته خودمان روبه‌رو شویم. مورخان پیش از انقلاب هرچند مدام از ایران گذشته و ایران باستان حرف می‌زدند اما کندوکاو چندانی در امر تاریخ نداشته‌اند. مثلاً ما اکنون می‌دانیم که شخصیت و مدل رفتار سیاسی خواجه نظام الملک بسیار مورد توجه امیرکبیر بود، اما مثلاً فریدون آدمیت در پژوهش‌های خود درباره امیرکبیر از این نکته مهم غفلت کرد.
نگین یاوری در رشته تاریخ در دانشگاه‌های جورج تاون و کلمبیا در آمریکا تحصیل کرده و پایان‌نامه دکتری خود را با موضوع «تاریخ اسلام در سده‌های میانه» را در دانشگاه کلمبیا ارائه داده و از این دانشگاه فارغ التحصیل شده است. او سپس به عنوان استادیار تاریخ و علوم انسانی در دانشگاه نیو اسکول نیویورک به تدریس پرداخت و در حال حاضر عضو انستیتو تحقیقات عالی دانشگاه لایپزیک است. پیشتر کتاب «اندرز به سلطان: نصیحت و سیاست در اسلام قرون میانه» نگین یاوری با ترجمه محمد دهقانی در ایران منتشر شده و به چاپ‌های متعدد رسید.
نظر شما