به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی مرکز فرهنگی شهر کتاب، نشست «خیام: "گریز ازخودکامگی" و "نسبت با گفتمان خیامیّت"» به‌عنوان چهارمین نشست از نشست‌های پنج‌گانه «از هفت شهر عشق تا هزار وادی اندیشه» (دربزرگداشت عطار و خیام نیشابوری) روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت برگزار می‌شود و به بزرگداشت خیام اختصاص دارد.
در این‌نشست علمی‌پژوهشی که توسط گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران (شعبه خراسان) و مرکز فرهنگی و بین‌الملل شهرکتاب، برگزار می‌شود، علی صادقی‌منش، مدرّس دانشگاه حکیم سبزواری و پژوهشگر پسادکتری اسطوره‌شناسی، با موضوع «گریز ازخودکامگی در رباعیات خیام» و سینا جهاندیده، مدرّس دانشگاه فرهنگیان رشت و پژوهشگر حوزه نقد ادبی با موضوع «نسبت عمر خیام با گفتمان خیامیّت» سخنرانی می‌کنند.
سخنران نخست در جلسه مورد اشاره، به این‌نکته خواهد پرداخت که بیش از هر شاعر پارسی گویی، بر شعر، اندیشه و شخصیت خیام، پرده ابهام کشیده شده است. نسبت دادن رباعیات مختلف، این ابهام را چند برابر کرده و از سوی دیگر نیز همین ابهام، سبب این شمار گوناگون رباعیات وی شده است. خیام به سبب ارتباط تنگاتنگی که در دوران زندگی با دربار و حکومت داشت، از مسایل و مشکلاتی که جامعه را از ثبات و خیر همگانی محروم می کرد، به خوبی آگاه بود. علی صادقی‌منش در این سخنرانی به این نکته اشاره می‌کند که جامعه‌ای که خیام در آن می زیست، عرصه‌ی جدال متعصبانی شده بود که با تکیه بر عقاید خود، در پی دستیابی به اقتدار بودند. او از رباعی بسان مانیفست مکتبی اخلاقی بهره برد؛ مکتبی که اگر با مکتب‌های امروزی قیاس شود بیشترین شباهت را با اصول مکتب «اصالت فایده» دارد؛ در مکتب اخلاقی او، نیکی یا بدی امور، بستگی به پیامد آن‌ها و این که چه میزان خوشی ایجاد می‌کنند دارد و به عقاید عمومی و تفاسیر متعدد آن وابسته نیست. خیام از اهمیت و منفعت آزادی‌های فردی برای پیشرفت جامعه به خوبی آگاه بود؛ به همین‌روی، در رباعیات خود کوشید فضای جمود فکری را که بر جامعه حکم فرما بود، در هم شکند و روحیه تساهل و مدارا را تقویت کند.
سخنران دوم به تفاوت ماهوی خیام پیشامدرن با خیام مدرن می‌پردازد؛ یعنی دو گزینش از یک گفتمان و همچنین برساختن دو شخصیت متفاوت. گفتمان خیامیت پیشامدرن از شاعری (مؤلف) می‌گوید که گرایش‌های دینی، لاادری و عرفانی متضاد دارد؛ همین تضاد در شعر حافظ نیز هست. امّا خیامیت مدرن یک‌دست، منسجم و به‌شکلی سکولار است. بنابراین خیام پیشامدرن و مدرن در بازنمایی شخصیت عمرخیام با هم اختلاف دارند. از سوی دیگر در طول یک و نیم قرن خیام‌پژوهی دوست داشت بر دوگانه‌ای اصرار کند که کدام رباعی اصیل و کدام رباعی غیراصیل است. در حالی که حتی بر یک رباعی خیامی نمی‌توان انگشت گذاشت که آن رباعی از عمر خیام باشد. بنابراین همه رباعیات براساس «غیراصیل بودن» ساخته شده است. سینا جهاندیده به این موضوع اشاره خواهد کرد که نظریه‌ی گفتمان خیامیّت معتقد است: ما با دو خیام مواجه‌ایم: عمر خیام تاریخی که در قرن پنجم و اواخر قرن ششم زندگی می‌کرد و خیام گفتمانی که سن او از هشتصد سال نیز گذشته است. خیامیت برساخته تاریخ است. اما زندگی عمر خیام را نمی‌توان از زندگی خیام گفتمانی جدا کرد؛ گفتمان خیامیت، دو ساحتی است. ساحت خاستگاهی و ساحت ریزومیک. ساحت خاستگاهی آن به نزاعی بر می‌گردد که گفتمان غزالی به راه انداخت؛ خاستگاه ریزومیک آن است که از قرن هفتم هجری شمسی شروع شده، به بریتانیا و آمریکا رفته و دوباره در آغاز قرن بیستم به ایران بازگشته است.
دبیری این‌نشست به عهده احسان حضرتی از دانشگاه حکیم سبزواری است.
این‌برنامه روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت از ساعت ۲۱ در فضای مجازی برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند برای حضور در این‌جلسه مجازی به پیوند meeting۵.hsu.ac.ir/b/hak-ktd-vwg مراجعه کنند.
نظر شما