مفهوم استجابت دعا دست یافتن به کمال بالاتر است

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام «صفدر الهی راد» عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی در برنامه «بدون توقف» در پاسخ به این سوال که «آیا خدا که حکمت مطلق است نمی‌تواند جلوی این همه جنایت و اختلاس و دروغ را بگیرد» یادآور شد: در غرب دو فیلسوف یکی ملحد و دیگر متدین بر سر همین قضیه با هم بحث کردند و فیلسوف متدین مسیحی پاسخ داد، عالمی که در آن وجود مختار باشد کامل‌تر است و لازمه اختیار این است که اگر خواستیم خیر یا شر را بپذیریم، اگر خواستیم کمک کنیم و اگر نخواستیم کمک نکنیم، اگر خدا جهانی را بیافریند که در این جهان شرّ اختیاری یا شرّ اخلاقی نباشد یعنی که موجود مختار آفریده نشود.

وی ادامه داد: در صورتی که وجود انسان مختار، کامل‌تراست و لازمه وجود مختار این است که اگر خواست بمب هسته‌ای ساخته و میلیون‌ها انسان را از بین ببرد، اگر قرار است انسان فاسدی نباشد یعنی موجود مختار نباشد، خدا خواست کامل‌ترین عالم را خلق کند و کامل‌ترین عالم آن است که در آن انسان مختار باشد و لازمه طبیعی و ذاتی و اختیار این است که اگر می‌خواهد جنایت کند و اگر می‌خواهد کمک کند، حالا از این جهان می‌توان توقع داشت که چنین جنایاتی در آن نباشد؟ لذا انسان‌هایی داریم که متعالی هستند و انسان‌هایی هستند که جان انسان‌ها را می‌گیرند.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی همچنین تصریح کرد: خدا می‌گوید من اگر جلوی این جنایات را بگیرم یعنی از آن عالم کامل‌تر رفتم سراغ عالم ناقص‌تر، اگر قرار است انتخاب‌گر باشی انتخاب دو سر دارد. آن فیلسوف ملحد می‌گوید چه اشکالی داشت که خدا ما را مختاری می‌آفرید که فقط خیر را انتخاب کنیم فیلسوف مسیحی می‌گوید اینجا تناقض و ناسازگاری در میان دو گزاره که خدا ما را انتخاب‌گر آفریده است و اینکه ما نتوانیم هیچ وقت کار بدی انجام دهیم وجود دارد.

الهی راد در پاسخ به این سوال که «نمی‌شود فرد شلیک بکند اما جنایتی رخ ندهد» عنوان کرد: اینجا می‌دانید چه چیز زیر سوال می‌رود؟ اصل علیت مگر می‌شود علت بیاید و معلول نیاید، اگر من انتخاب‌گر هستم انتخاب می‌کنم.

این استاد حوزه در پاسخ به این سوال که «پس چرا در زمان معجزه و زمانیکه آتش گلستان می‌شود، اصل علیت نقض نشد» گفت: اصل علیت که بدیهی است و قابلیت نقض ندارد منتهی ما یک پیش فرضی داریم، علت‌ها محدود به علت‌هایی است که ما داریم حس می‌کنیم یعنی علت‌های مادی که در دسترس ما هستند، آیا خدایی که قادر مطلق است می‌تواند از طریق علت‌های غیرمتعارف که ما شناخت نداریم و این علت‌های غیرمتعارف می‌تواند مادی یا فرا مادی باشد خواسته خود را محقق کند، حضرت موسی (ع) عصا می‌اندازد اژدها می‌شود، آیا اژدها داخل عصا بود و یا اینکه هر کس اراده کند عصا بیرون می‌آید؟.

وی ادامه داد: آیا عالم، محدود به عالم ماده است؟ آیا می‌شود علت‌های فرا مادی درنظر بگیریم یا حتی علت‌های مادی که ما شناخت نداریم و به آن می‌گوئیم علت‌های مادی غیرمتعارف و خدا از طریق آن علل مادی غیرمتعارف یا آن علل فرا مادی اژدها را ایجاد کند؟ یعنی اژدها هم علت دارد، اما علتش را ما نمی‌بینیم اصل معجزه یعنی همین، یعنی کاری که انجام شود که فقط از خدای متعال برمی‌آید یعنی از اسباب و عللی که آن اسباب و علل فقط در اختیار خدای متعال است و بشر عادی به آن علت‌ها دسترسی ندارد، لذا ما نمی‌توانیم عصا بیندازیم اژدها شود، چون ما دسترسی به آن علت‌ها نداریم و این می‌شود فلسفه معجزه.

الهی راد در پاسخ به این سوال که «نمی‌شود گفت همانطور که خدا سببیت سوزاندن را به آتش می‌دهد جایی هم این سببیت را از آتش می‌گیرد» اظهار کرد: جواب ما هم بله است و هم خیر، یعنی دو تا وضعیت اینجا قابل تحلیل است، یک وضعیت این است که خدا اول آتش را خلق می‌کند و بعد می‌آید چیزی به عنوان سوزاندن را به آتش می‌دهد این حرف نادرست است، وضعیت دوم شاید منظور این باشد که اینکه خدا موجودی به نام آتش می‌آفریند که ویژگی آتش سوزاندن است قطعاً این علیت را خدا ایجاد کرده این کاملاً درست است. خدای متعال یا آتش را نمی‌آفریند یا اگر آتش را آفریده، آتش یعنی سوزاندن.

این پژوهشگر دینی در خصوص استجابت دعا و توسل نیز توضیح داد: در بحث معجزه گفتیم که معجزه از طریق یک سری علل مادی غیرمتعارف یا علل فرا مادی اتفاق می‌افتد، قضیه دعا و توسل چیست، ما هرگز نداریم که خدای متعال بی‌حساب به کسی می‌دهد، خدا تفضل می‌کند، اما این تفضل شامل حال کسی می‌شود که زمینه آن را فراهم کرده، خداوند می‌فرماید اگر انسان تغییر و تحولی در خود ایجاد کند این زمینه تحولات خاصی است که خدای متعال از طریق آن عوامل و علل فرا مادی ایجاد می‌کند.

وی در ادامه یادآور شد: یعنی بیا گردنت را کج کن و به من اعلام نیاز کن، تو نسبت به آن که اعلام نیاز نمی‌کند متفاوتی، من برای تو می‌توانم آن علل فرا مادی را به کار بگیرم، یعنی اگر بیمارم دعا کنم زودتر خوب ‎می‌شوم؟ حتماً همین طور است، خدا می‌فرماید من هم دارو می‌دهم اما تو آن را نمی‌بینی، یعنی همان علیت‌های فرا مادی که گره می‌خورد با اراده ما. حالا اینکه دعا مستجاب نمی‌شود، حرف غلطی است، اگر شرایط دعا وجود داشته باشد حتماً مستجاب می‌شود مثل اینکه استغفار کنید، وضو بگیرید، نماز بخوانید، اما آیا می‌شود کسی شرایط را رعایت کند اما استجابت نیاید این محال است.

این استاد دانشگاه در پایان با اشاره به اینکه ما در مورد مفهوم استجابت باید تغییری در ذهن‌مان ایجاد کنیم، عنوان کرد: ما فکر می‌کنیم استجابت دعا یعنی اینکه حتماً آن چیزی که ما می‌خواهیم محقق شود، نه، وقتی دعا می‌کنیم اعلام نیاز می‌کنیم که خدایا این نقص یا بیماری را برطرف کن، خدا می‌فرماید چون شرایط دعا را داری حتماً من باید استجابت کنم، یعنی من باید کمال بالاتری به تو بدهم، مصداق کمال بالاتر را من می‌توانم تشخیص دهم یا خدا، اما گاهی اوقات فکر می‌کنیم مصداق کمال بالاتر مثلاً شفای بیمار ما در همین دنیاست در حالی که این‌طور نیست البته گاهی هم اثر دعا و کمال بالاتر را در همین دنیا می‌بینیم.