حضرت علی (ع) روز جمعه سیزدهم ماه رجب و سی سال پس از عام الفیل از بانویی به نام فاطمه بنت اسد در کعبه زاده شد . پدر او ابوطالب ، بزرگ مکه و رئیس بنی هاشم بود.
امام ازآغاز زندگی از لطف و مهربانی پیامبراکرم( ص) بهره مند شد. طهارت نفسانی امام و پرورش او در دامان رسول خدا سبب شد تا از دوران کودکی با دید نافذ و گوش شنوای خود چیزهایی را ببیند وصداهایی را بشنود که برای مردم عادی غیر ممکن بود. آن حضرت بعد از بعثت رسول اکرم ده ساله بود که ایمان آورد و افتخار سبقت در پذیرش اسلام را به خود اختصاص داد.
پس از بعثت پیامبر اکرم 23 سال در کنار پیامبر بود و با تمام وجود به دفاع از آرمان و اهداف عالی پیامبر پرداخت و در سخت ترین لحظات با ایثار و از خود گذشتگی به یاری پیامبر شتافت که از این طریق به افتخاراتی نایل آمد و حوادثی چون ماجرای یوم الانذار، داستان لیلة المبیت، مأموریت ابلاغ آیات برائت، فتح قلعه های خیبر، واقعه غدیر و همسری تنها دخت پیامبر را به خود اختصاص داد.
پس از رحلت پیامبراکرم صداقت، پاکی و امتیازهایی مانند سبقت در پذیرش اسلام و وصی و وزیر و برادر پیامبر بودن، حدیث منزلت و ثقلین و غدیر به فراموشی سپرده شد و نیرنگ و فریب، کتمان حقایق، حریف و زور، چهره گشود و آل رسول مجبور به سکوت و کناره گیری شدند.
شیوه های تبلیغی امام
حکمت
به کارگیری حکمت درامر هدایت و تبلیغ، یکی از شیوه های ارزشمندی است که امام علی در کنار موعظه و مجادله بر اساس فرموده قرآن کریم" ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظة الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن."( نحل /125) مورد توجه قرار داده است.
حکمت در لغت به معنای منع است. در میان مفسران درباره حقیقت حکمت دو دیدگاه اصولی وجود دارد مشهور مفسران بر این عقیده اند که حکمت به معنای حجت، برهان، استدلال و سخن استوار است و ناظر به محتوا است.
برخی دیگر مانند سید قطب، حکمت را به معنای شیوه تبلیغ می دانند و بر این باورند که مبلغ باید در راه تبلیغ ، راه حکمت را پیماید و هر چیزی را بر جای خود گذارد و با مقتضای حال عمل کند.
بین این دو دیدگاه منافاتی وجود ندارد و جمع بین آن دو ممکن است، بدین ترتیب می بینیم که آن امام همام در شیوه تبلیغی خود این روش حکیمانه را به کار برده است. زیرا که در بسیاری از بحثهای نهج البلاغه، درباره اثبات توحید به براهین فلسفی استدلال می کند.
موعظه
عمده ترین شیوه تبلیغی امام، شیوه موعظه ای است.
موعظه عبارت است از سفارش به تقوا و ترغیب به طاعتها و پرهیز از گناهان و بر حذر داشتن از اینکه کسی فریب دنیا را خورده و دل به زر و زیور آن نبندد.
با بررسی نهج البلاغه در می یابیم که حضرت از این راه استفاده می نمودند. خطابه های امام موقعی ایراد شده است که باید احساسات برافروخته شود و طوفانی ایجاد کند و بنیاد ظلمی برکنده شود . همچنان که در صفین در آغاز برخورد با معاویه چنین کرد.
از آنجا که علی علیه السلام مرد سخن بود و سخنانش حد وسط کلام مخلوق و خالق بود ، با بیان شگفت خود بارها با مردم سخن گفت و اندکی از این سخنان در نهج البلاغه جمع آوری شده است و انواع خطبه های سیاسی، حماسی، اقتصادی، موعظه ای، اخلاقی در آن یافت می شود .
مجادله
یکی دیگر از شیوه های تبلیغی امام مجادله است. مجادله در لغت به معنای پیچاندن طناب است و سپس به پیچاندن طرف مقابل و گفتگو برای غلبه به کار رفته است.
مجادله بر سه قسم است: مجادله احسن، مجادله حسن، مجادله غیر حسن(بد).
از آنجا که شیوه تبلیغی آن حضرت واقع نگری و حقیقت گرایی است ، از مجادله به غیر حسن پرهیز نموده و در موارد فراوانی روش مجادله به احسن و یا مجادله حسن را به کار برده است وطبرسی در کتاب الاحتجاج خویش نمونه های زیادی از این گونه موارد را بیان کرده است.
حقیقت گرایی و واقع نگری
سیاست اسلام و قرآن در تبلیغ بر اساس حقیقت گرایی و واقع نگری استوار است و تبلیغی را که بر اساس دروغ، ریا، سازش کاری، نیرنگ، به کارگیری ترفندها و سوژه های گمراه کننده باشد ، منع نموده است. اتخاذ چنین سیاستی، سرلوحه کارعلی و سایر رهبران الهی بوده است. آنها به جز حق، تکلم نمی کردند و با حسن عمل، اخلاق و رفتار به هدایت دیگران می پرداختند و اسوه حسنه در تبلیغ و دعوت بودند.
مخاطب شناسی
مخاطب شناسی یکی از ارکان اساسی تبلیغ است، زیرا اگر مخاطبی نباشد که پیام را دریافت کند، تبلیغ و پیام رسانی معنی نخواهد داشت.
هر مبلغی باید بداند مخاطب کیست؟ فرد است یا گروه؟ گروه های سنی ، جنسی و اعتقادی مخاطبین چه کسانی هستند، شرایط اجتماعی و افکار عمومی محیط مخاطبین چگونه است و...
در سیره تبلیغی امیرالمومنین (ع) موارد بسیاری دیده می شود که اصل مخاطب شناسی و مقتضای حال مخاطبین را رعایت کرده است.
کاربرد اصول روانشناسی
یکی از مؤثرترین ابزارهای تبلیغ و عوامل موفقیت آن در جذب مخاطب، روانشناسی تبلیغ است. گرچه اصول روانشناسی در تبلیغ به صورت کلاسیک از ابتکار علوم معاصر است ، ولی سیره رهبران الهی وائمه اطهار نشان می دهد که آنان همواره در شیوه تبلیغی خود به اصول روانشناسی فردی و اجتماعی توجه کامل داشته اند و در سیره تبلیغی امیرالمومنین (ع) موارد فراوانی دیده می شود که این اصول را از جمله تحریک عواطف و احساسات، تنبیه و تشویق، تکرار، تحقیر دشمنان و تکریم دوستان به کار برده است.
تبلیغ عملی
یکی دیگر از شیوه های تبلیغی امام علی، تبلیغ به واسطه عمل است . موارد اثرگذاری اخلاق و رفتار آن امام همام بر مخالفان و جذب آنان بسیار بوده است و داستان های فراوانی دارد .
معرفی الگوها
یکی از شیوه های مهم تبلیغ، معرفی الگوها است که در این شیوه مبلغ می تواند واقعیت را عینیت بخشد.
در شیوه تبلیغی امام در این زمینه کافی است به خطبه 159 از خطب آن حضرت در نهج البلاغه مراجعه شود که در این خطبه رسول خدا(ص)، حضرت موسی، عیسی و داود را به عنوان الگو معرفی می کند و فرازهایی از فضایل اخلاقی آنان را بیان می نماید .
روش بی اعتنایی
از روش های تبلغی که برخی از موارد باید به کار گرفته شود، بی اعتنایی به لجوجان و جاهلان است. مبلغ، گاه با کسانی برخورد می کند که نیکی، تواضع، و مهربانی او را لجوج تر می کند و بر گستاخی اش می افزاید. در شیوه تبلیغی امیرالمومنین (ع) در موارد بسیاری دیده می شود که چنین برخوردی با افرادی جاهل و لجوج داشته است.
نظر شما