سجاد پورقناد کارشناس و پژوهشگر حوزه موسیقی که طی سال‌های اخیر در مجموعه ارکسترهای دولتی به عنوان سولیست گروه کر یا کارشناس حضور فعالی داشته در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر مبنی بر عملکرد ارکسترهای دولتی طی سال‌های اخیر ضمن ارائه تاریخچه‌ای مختصر از فعالیت ارکسترهای تحت حمایت بنیاد فرهنگی هنری رودکی بیان کرد: بنیاد فرهنگی هنری رودکی یک سازمان نیمه خصوصی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در ادامه فعالیت‌های این وزارتخانه به وجود آمده و می‌توان گفت در اصل میراث دار ارکسترهای وابسته به دولت در دوران قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده‌است و تا آنجا که می‌دانم این وزارتخانه سه ارکستر مشهور داشته که اول ارکستر سمفونیک تهران از اواسط دهه بیست است، ارکستر سازهای ملی در اواسط دهه چهل و ارکستر ملی که اواخر دهه هفتاد تاسیس شده‌اند.
وی ادامه داد: ارکستر سمفونیک تهران را پرویز محمود با همراهی شاگردانش مانند مرتضی حنانه و غلامحسین غریب بنیان گذاری می‌کند. هسته این ارکستر در واقع از همان ارکستر هنرستان موسیقی تشکیل می‌شود که مدتی به رهبری کلنل وزیری و بعد از آن توسط محمود اداره می‌شد. «ارکستر سازهای ملی» هم یکی از ارکسترهای اداره هنرهای زیبا بوده که در ابتدا فاقد سازهای کششی ایرانی بود ولی از اواسط دهه چهل با همکاری ابراهیم قنبری مهر سازهای کمانچه و انواع قیچک های جدید به آن اضافه می‌شود و در کنسرت‌های این آنسامبل بوده که برای اولین بار آنسامبلی از سازهای مختلف ایرانی شامل تار، سنتور، رباب، عود، کمانچه، قیچک سوپرانو، قیچک آلتو، نی و تنبک روی صحنه می‌رود. این ارکستر پیش از انقلاب بیشترین کنسرت‌هایش را به سرپرستی فرامرز پایور اجرا کرده است و در بعضی از کنسرت‌ها تعداد سی نوازنده در این ارکستر همکاری داشتند.
پورقناد با اشاره به اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی این دو ارکستر تعطیل نمی‌شوند، گفت: تنها ارکستر اپرای تهران با ارکستر سمفونیک تهران ادغام می‌شوند و این دو ارکستر مهم وزارت فرهنگ و هنر پس از انقلاب فعال می‌مانند هرچند ارکسترهای دیگری که مربوط به این وزارت خانه بودند به کلی تعطیل می‌شوند. از سوی دیگر «ارکستر سازهای ملی» با تغییر نام به «ارکستر سازهای سنتی» که در واقع نام اشتباهی بوده تغییر می‌کند و به سرپرستی جلیل عندلیبی تا اواسط دهه هشتاد این ارکستر به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
تعطیلی کُر ارکستر سمفونیک تهران با آن سابقه زیاد و ارکستر سازهای ملی با نیم قرن سابقه، مهمترین مشکلات امروز این سازمان هستند ولی از مشکلات دیگر این سازمان که البته بعضی از آنها، آنطور که مسئولین مربوطه می‌گویند، به زودی قابل حل است این پژوهشگر و نوازنده سه تار در جواب این سئوال که آیا ارکستر ملی را می‌توان ادامه ارکسترهای گذشته مانند ارکستر صبا یا گل‌ها دانست؟ اظهار کرد: با اینکه راه‌اندازی ارکستر ملی بعد از برگزاری بزرگداشت چهلمین سالگرد درگذشت ابوالحسن صبا در تالار وحدت و اجرای ارکستری ترکیبی از سازهای ملی و سمفونیک به رهبری حسین دهلوی و به پیشنهاد ایشان با همراهی فرهاد فخرالدینی، علی تجویدی، محمد سریر، کامبیز روشن‌روان و حسین علیزاده، اتفاق می‌افتد ولی این ارکستر سابقه مستقیمی با ارکسترهای گذشته وزارت فرهنگ و هنر و رادیو تلویزیون ملی ایران ندارد و ارکستر جدیدی است.
وی در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به دلایل تعطیلی ارکسترها در مقاطع زمانی مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیان کرد: اصولاً تعطیلی ارکسترها بعد از انقلاب به خاطر مسائل مالی و مدیریتی بوده است. ارکستر سازهای ملی بعد از انقلاب در سال‌های پایانی فعالیتش با بحران‌های مختلف مالی و اداری درگیر بود و خاطره تلخ سکته قلبی و درگذشت منصور سینکی بعد از درگیری با بخش مالی ارکستر، مربوط به این سال‌ها است. از سوی دیگر در پی رویدادها و اتفاقات سال هشتاد و هشت، دو ارکستر ملی و سمفونیک تهران دچار بحران مدیریتی و مالی شد و به تعطیلی کشیده شد. در این فاصله پیشنهادهایی برای تاسیس سازمان ارکسترها داده شد که در این برنامه قرار بود ارکستر سازهای ملی نیز دوباره راه اندازی شود ولی این طرح به صورتی که مطرح شده بود اجرایی نشد و ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی در کنسرت‌هایی پراکنده روی صحنه رفتند، هرچند ارکستر ملی با سازمانی جدیدی وابسته به بخش خصوصی مدتی فعالیت کرد و دوباره تعطیل شد.
پورقناد که طی سال‌های حضور علی رهبری در ارکسترهای دولتی معاون اجرایی ارکستر سازهای ملی بوده است، افزود: این مشکلات ادامه داشت تا اینکه بعد از سه سال از تعطیلی کامل ارکستر سمفونیک تهران، در روزهای پایانی سال نود و سه ارکستر سمفونیک تهران با مدیریت هنری و رهبری علی رهبری و ارکستر سازهای ملی به مدیریت هنری وی و ارکستر ملی به مدیریت هنری و رهبری فرهاد فخرالدینی مجدداً شروع به فعالیت کرد. اما این فعالیت همچنان با مشکلات مدیریتی و مالی مواجه بود تا اینکه کر ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر سازهای ملی به کلی متوقف و ارکستر سمفونیک تهران با مدیریت هنری و رهبری شهرداد روحانی و ارکستر ملی با مدیریت هنری و رهبری فریدون شهبازیان فعالیت خود را آغاز کردند. پس از اتمام این دوره بود که این ارکستر صاحب اساسنامه و شورای هنری شد و دستمزد و بیمه نوازندگان ارکستر، پس از سال‌ها به شکل منظم درآمد.
این پژوهشگر در بخش دیگری از اظهاراتش به مشکلات امروز ارکسترهای بنیاد رودکی اشاره کرد و گفت: قطعاً تعطیلی کُر ارکستر سمفونیک تهران با آن سابقه زیاد و ارکستر سازهای ملی با نیم قرن سابقه، مهمترین مشکلات امروز این سازمان هستند ولی از مشکلات دیگر این سازمان که البته بعضی از آنها، آنطور که مسئولین مربوطه می‌گویند، به زودی قابل حل است، نبود یک آرشیو دیجیتالی منظم، نداشتن سایت مخصوص ارکستر ها که در آن سابقه این ارکستر به صورت دقیق بیان شده باشد و برنامه‌ها و اساسنامه ارکستر از جمله نکاتی است که می‌توان به آن اشاره کرد.
وی با اشاره به چشم‌انداز پیش روی ارکسترها در دولت جدید گفت: صحبت‌های ابتدایی وزیر جدید همان طور که در رسانه‌ها هم بازتاب زیادی یافت چندان نوید بخش نبود و ممکن است همین سازماندهی نوپایی که از دوره مدیریت فعلی بنیاد رودکی آغاز شده و منجر به اتفاقات مهم و خوبی همچون یکپارچه شدن بیشتر سازمان دهی ارکسترها از طریق منسجم شدن و تفکیک وظایف انجمن موسیقی، دفتر موسیقی ارشاد و بنیاد رودکی شده است دچار بحران مجددی شود، که امیدوارم شرایط به گونه دیگری رقم بخورد.
نظر شما