خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: مساله بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ که ضرورت آن را رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نخستین دیدار خود با هیأت دولت سیزدهم مطرح کردند، امروزه بدل به دغدغه اصلی مدیران، فعالان و نظریه‌پردازان عرصه فرهنگ شده است. می‌توان گفت که فلسفه ضرورت این بازسازی به عملکرد مدیران پیشین باز می‌گردد. مدیران نهادهایی که هرکدام نقشی جدی در مدیریت فرهنگی کشور داشتند و هرکدام مسیر فعالیت نهادهای تحت امر خود را به صورت جزیره‌هایی جداگانه تعیین کرده بودند.
به همین دلیل ضرورت دارد که روند بازسازی از مسیر عقلانیت تبیین شده توسط نظریه‌پردازان بگذرد. همچنین این میان ضرورت دارد تا نقطه نظرهای فعالان عرصه فرهنگ در جای جای کشور برای پروژه بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ نیز اخذ و دسته‌بندی و بررسی شوند. متأسفانه نخبگان و فعالان فرهنگی در استان‌های کشور، راه چندانی به رسانه‌ها ندارند و نقطه نظرات، ایده‌ها و تئوری‌های آنها که بعضاً از نظرات پایتخت‌نشینان ممکن است بهتر باشد، مطرح نمی‌شوند. برای رسیدن به این مقصود خبرگزاری مهر در پرونده بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ خود تلاش کرده تا با فعالان فرهنگی شهرستان‌های مختلف کشور نیز گفت‌وگو کند.
از این دست مطالب پیشتر گفت‌وگوهایی با میترا متاجی، فعال و منتقد فرهنگی و ناشر مستقر در شهرستان نوشهر مازندران، محمدرضا یوسفی، کارشناس ارشد مدیریت آموزش و فعال فرهنگی در خراسان جنوبی و عبدالله رئیسی، از فعالان فرهنگی و رسانه‌ای در سیستان و بلوچستان منتشر شده است. در این قسمت با حجت‌الاسلام جواد فراهانی کارشناس مذهبی برنامه‌های رادیو و تلوزیون، مشاور خانواده، رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان مرکزی و فعال فرهنگی قرآنی به گفت‌وگو نشستیم.
دیگر مطالب منتشر شده از این پرونده را اینجا بخوانید و در ادامه با این گفت‌وگو همراه شوید:
* می‌دانیم که انقلاب اسلامی ایران ماهیتی فرهنگی دارد و ما در اصل پیروزی قیام به زعامت امام خمینی (ره) را مدیون مؤلفه‌های فرهنگی هستیم. بنابراین باید در طول عمر پربرکت انقلاب، فرهنگ اصلی‌ترین دغدغه حکومت بوده باشد. از وجهی این دغدغه وجود داشته است، چرا که در کلام امام (ره) و مقام معظم رهبری به عنوان رهبران دینی و سیاسی جامعه همیشه از وجهی ایجابی ضرورت توجه به فرهنگ دیده می‌شود. با این اوصاف وقتی که رهبر و رئیس حکومت از مسئله بازسازی انقلابی عرصه فرهنگ سخن به میان می‌آورند، نشان از ضعف‌های شدید در برنامه‌های پیشینی دارد. به نظر شما ضرورت بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه در چیست و آسیب‌ها و نقاط ضعف ساختار کنونی را در چه مواردی می‌بینید؟
ساختار کنونی فرهنگ و رسانه ما به تعبیر یکی از اساتید باعث تشکیل دو خط موازی شده است: خط موازی فرهنگ و رسانه و خط مردم. این دو تا خط موازی هیچگاه به هم نمی‌رسند، اگر بخواهیم خیلی راحت صحبت کنیم این موضوع نیاز به این دارد که ساختار مطابق با نیاز امروز جامعه مردم باشد و به این پرداخته شود که مردم چه درد و چه مشکل و چه نیازهایی دارند و فرهنگ و رسانه چه موضوعی دارد. برای رساندن این دو خط موازی به هم، باید یک نقطه مشترک میانشان پیدا کرد. اگر فرهنگ و رسانه دریک فضای آرمانی سیر کنند، اما مردم در نیازهای اولیه مقدمات فرهنگی کسری داشته باشند، این فرهنگ نیاز به بررسی جدی دارد. مهم‌ترین آسیب فرهنگ در وضعیت فعلی‌اش نیز در همین نکته خلاصه می‌شود: عدم هماهنگی یاعدم تطابق نیاز مردم و فعالیت فرهنگ و رسانه.
* مهم‌ترین مساله کشور و مردم که با بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه باید حل شود، چه مسئله‌ای است؟
یکی از موضوعات اصلی این روزها در کشور مطالبه‌گری و ابعادش است. مردم چگونه می‌توانند مطالبه‌گری کنند؟ در بحث گفتمان سازی مطالبه‌گری تاکنون کار چندانی انجام نشده است و به عقیده من اگر بتوانیم گفتمان سازی مطالبه‌گری یا گفتمان مطالبه‌گری را خوب تبیین کنیم و خودم مردم مجری این مطالبه‌گری باشند، بسیاری از مشکلات کشور در حزوه‌های مختلف از فرهنگ گرفته تا اقتصاد و سیاست حل خواهد شد.
* برای تدوین موفق طرح بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه و در مرحله بعد، اجرا و نظارت بر اجرا، چه الزاماتی باید رعایت شود؟
نکته‌ای را که می‌شود به آن پرداخت، موضوع جوان‌گرایی در حوزه‌های فرهنگ و رسانه است. جوان‌ها ظرفیت‌ها و استعدادهایی ناشناخته دارند که نیازمند تکمیل شده است. اگر ما بتوانیم از آنها استفاده کنیم، کاری مهم را به پیش برده‌ایم. نکته بعدی ضرورت استعدادیابی در موضوعات مختلف است.
ساختار کنونی فرهنگ و رسانه ما به تعبیر یکی از اساتید باعث تشکیل دو خط موازی شده است: خط موازی فرهنگ و رسانه و خط مردم. این دو تا خط موازی هیچگاه به هم نمی‌رسند تعبیر از امام علی (ع) وجود دارد که می‌فرمایند: «العادل یوضع کل شیئ موضعه» یعنی عادل کسی هست که هر متخصصی را در جای خودش قرار بدهد با توجه به اینکه جوانان نخبه متخصص فرهنگ و رسانه در کشور کم نداریم، ضرورت دارد که از آنها و توانایی‌هایشان بهره برده شود.
* اگر این طرح درست تدوین و اجرا شود، چه فواید و تأثیر ملموسی بر زندگی مردم خواهد داشت؟
فرهنگ هوای اصلی جامعه است. طبیعتاً رسانه هم به عنوان عنصر و یا عواملی که بیشترین نقش در فرهنگ‌سازی را دارد، می‌تواند در تغییر سبک زندگی مردم مؤثر باشد. اکنون دچار آسیب‌های جدی اجتماعی هستیم که از آن تعبیر به آنومی می‌شود. می‌توان از طریق رسانه روی سلامت روان مردم کار کرد و ساحت معنوی آنها را ارتقا داد.
* نخبگان، فعالان فرهنگی و مسئولان چه وظایفی در بازسازی ساختار فرهنگ و رسانه دارند؟
مهم‌ترین وظیفه هر کسی چه نخبه‌ها و چه مسئولان و چه کسانی که دغدغه فرهنگ را دارند این است که یاعلی گفته و کار را شروع کنند. بروند به طرف کار جهادی و انقلابی. این کار نیازمند داشتن انرژی ۲۴ ساعته است. اگر ما می‌خواهیم ساختار فرهنگی کشور را عوض کنیم و در این راه خلاقیت داشته باشیم و دلخوش به کارهای گذشته نباشیم، باید از ظرفیت این نخبگان استفاده کنیم. کمبودها و خلاءها در فضای رسانه‌ای ما بسیار زیاد است. یکی از آنها عمومیت پیدا نکردن دانش سواد رسانه‌ای است. باید سطح بینش و آگاهی مردم نسبت به رسانه و فرهنگ ارتقا پیدا کند. مردم در این پروژه نقش جدی دارند و مهم‌ترین کار شاید همین ارتقای سطح بینش آنها نسبت به فرهنگ و رسانه باشد. فراموش نکنیم که آنها اکون نسبت به رسانه هیچ اعتمادی ندارند و اعتماد آنها مانند برگ درخت در خزان به راحتی می‌افتد.
* جایگاه مردم در نظام حکمرانی مطلوب فرهنگ چیست؟
مردم در موضوع گفتمان سازی و اساساً در ایدئولوژی اسلامی نقش اصلی را بازی می‌کند. طبیعی است وقتی ما بخواهیم گفتمانی را در جامعه شکل دهیم، نخستین کسانی که باید به این گفتمان روی بیاورند و خود را در فضای قالب گفتمانی قرار بدهند خود مردم هستند. رویکرد با این باشد که دولت از تصدی‌گری خارج شده و به سمت راهبری پیش برود. مردم باید بتوانند خودشان گفتمان را ایجاد کنند و خودشان مجری گفتمان اصلی اسلام و انقلاب باشند.
* مردم چگونه می‌توانند در بازسازی انقلابی ساختار فرهنگ و رسانه مشارکت کنند و پیشنهاد شما در طراحی سازوکار این مشارکت مردمی چیست؟
حضور میدانی مردم در صحنه‌های فرهنگی و رسانه‌ای نقش کلیدی و مهمی دارد. کلید واژه اصلی مطالبه‌گری است و مردم باید با روحیه انقلابی دهه ۶۰ خود مطالبه گری را انجام دهند.
* میزان تأثیر منش و سبک زندگی مسئولان، در فرهنگ عمومی جامعه چقدر است؟
الناس علی دین ملوکهم. من به عنوان یکی از مردم عادی به مسئولان کشور نگاه می‌کنم که چگونه زندگی می‌کنند، چگونه لباس می‌پوشند و چطور خرید می‌کنند و چطور غذا می‌کنند؟ این موارد در تک تک رفتارهای اجتماعی من تأثیر می‌گذارد.
حضور میدانی مردم در صحنه‌های فرهنگی و رسانه‌ای نقش کلیدی و مهمی دارد. کلید واژه اصلی مطالبه‌گری است و مردم باید با روحیه انقلابی دهه ۶۰ خود مطالبه گری را انجام دهند فاصله موجود بین رفتار مسئولان و گفتارشان و فاصله طبقاتی بین مسئولان با مردم یکی از آسیب‌های مهمی است که باید به آن پرداخته شود که اگر ما بتوانیم در این فضا اقدامات مهمی داشته باشیم که مردم بتوانند مسئولان را به مثل دهه ۶۰ از خودشان بدانند و رقابت درخدمت وجود داشته باشد نه رقابت در گرفتن پست‌های مدیریت وجود داشته باشد خیلی فرهنگ کشور می‌تواند به سمت تعالی و اسلامی پیش برود.
* با توجه به انتصاب رئیس جدید صداوسیما، چه پیشنهادهای ملی و استانی برای بازسازی ساختار رسانه کشور دارید؟
انتظار از رئیس رسانه ملی این است که توجه به ظرفیت‌های رسانه‌ای هر استان را در اولویت برنامه‌های خود بگذارد. پیشتر قرار بود این توجه در اولویت مسئولان صدا و سیما باشد، اما متأسفانه هیچگاه عملی نشد. فعالان و نخبگان رسانه‌ای در هر استانی حضور دارند و باید از ظرفیت آنها استفاده شود. ضمن اینکه باید به پرورش استعدادها در هر استانی نیز فکر کرد. همچنین باید نهادهای مختلف مدیریتی اعم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان صدا و سیما به سمت فعالیت‌های مشترک پیش بروند. دکتر جبلی می‌تواند آزادی رسانه‌ای را همانطور که سازمان تبلیغات پیش برد، پیش ببرد تا رسانه ملی فارغ از مسائل جناحی بتواند حرف دلی واقعی مردم را بزند و گزارش‌هایی را ارائه کند که واقعاً از دل مردم بجوشد نه گزارش‌های صوری و نه گزارش‌های آرمانی.
۱۰:۲۷ - ۱۴۰۰/۱۰/۰۹
نظر شما