تصاویر گریز غیرممکن یک خلبان از موشک«سام۶»/ او استاد «بابایی» بود

محمدعلی یزدان‌پرست کارگردان مستند «بعد از ۲۲ سال» که به بخش شهید آوینی پانزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» راه پیدا کرده است، در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: این مستند روایتگر زندگی سرلشگر خلبان اسدالله بربری است، او یکی از متبحرترین خلبانان نیروی هوایی بوده که سال ۴۸ به آمریکا اعزام می‌شود، در سال ۵۲ با وجود اینکه دعوت نامه‌های زیادی از سوی کشورهای مختلف برای او ارسال می‌شده که در نیروی هوایی آن کشورها خدمت کند اما به ایران بازمی‌گردد و در نیروی هوایی کشور خودمان مشغول می‌شود. وقتی جریانات انقلاب و تسویه ارتش پیش می‌آید، مقداری به او کم لطفی می‌شود اما دوباره به ارتش بازمی‌گردد. روز ۱۸ مهرماه و در حالی که تنها ۱۸ روز از جنگ ایران و عراق گذشته بود، در عملیاتی که به موصل می‌رود، دیگر برنمی‌گردد، این عملیات تنها عملیات دفاع مقدس بود که هیچ خبری از آن مخابره نشد. آقای اسدالله بربری به همراه هم تیمی خود با نام ابراهیم دل‌حامد مفقودالاثر می‌شود و در نهایت بعد از ۲۲ سال پیکر ایشان در سال ۸۲ به ایران باز می‌گردد.

وی افزود: آقای اسدالله بربری متعلق به یکی از روستاهای دلیجان با نام روستای راونج از استان مرکزی بود. من روزی از دلیجان رد می‌شدم و تندیسی از ایشان در یکی از میدان‌های اصلی شهر دیدم. این موضوع برای من جالب بود که در شهر کوچکی مانند دلیجان چطور یک خلبان جنگنده به این شهرت می‌رسد. این شد که پیگیر و متوجه شدم قصه جذابی دارد.

یزدان‌پرست با اشاره به اینکه «بعد از ۲۲ سال» یک اثر مستند- انیمیشنی است، بیان کرد: طبق اطلاعاتی که من دارم برای اولین بار بخشی از عملیات مهم نیروی هوایی ارتش در دوران دفاع مقدس با جزییات کامل به صورت انیمیشن در این فیلم درآمده و در این مستند روایت می‌شود.

شرکت در ۴ عملیات مهم تنها در ۱۸ روز

وی عنوان کرد: آقای بربری ۱۸ روز بیشتر در جنگ نبود ولی در این ۱۸ روز در ۴ عملیات مهم شرکت کرده که ما آن‌ها را در فیلم بازسازی کرده‌ایم. اتفاق خیلی مهمی که درباره ایشان رخ می‌دهد این است که در یکی از عملیات‌ها هواپیمای آقای بربری با موشک سام ۶ مورد هدف قرار می‌گیرد، دستورالعمل جهانی هوانوردی در هنگام شلیک سام ۶ قطعاً اجکت کردن است، تمام خلبانان دستور دارند که حتماً اجکت کنند چون تقریباً فرار کردن از سام ۶ به دلیل سرعت بالا و حرارت زیادش یک امر غیرممکن است اما در پنجمین روز از جنگ یک موشک سام ۶ به سمت هواپیمای اسدالله بربری شلیک می‌شود، جزو معدود اتفاقاتی که در تاریخ جنگ‌های جهان رخ داده این است که او موشک سام ۶ را دفع می‌کند و موفق می‌شود از آن فرار کند. وقتی هواپیمای او به زمین می‌نشیند، می‌بینند که ۱۸ سوراخ روی بدنه هواپیما ایجاد شده، این در حالی است که او هواپیما را با یک موتور فرود آورده است. به محض اینکه اسدالله بربری از هواپیما پیاده می‌شود، فرمانده پایگاه می‌آید و به او درجه افتخاری می‌دهد. این مهمترین ویژگی این خلبان بوده است که با جزییات کامل این موضوع را به تصویر کشیده‌ایم.

این کارگردان مطرح کرد: ما برای ساخت این مستند به سراغ همسر و فرزند این شهید هم رفتیم. ما سه سال مشغول ساخت مستند «بعد از ۲۲ سال» بودیم گاهی آنقدر اذیت می‌شدم که چند بار بی خیال قضیه شدم، واقعاً حس می‌کردم دیگر توان ندارم که این ماجرا را ادامه بدهم به همین ترتیب به خانم شایانی همسر اسدالله بربری هم گفتم دیگر از توان من خارج است اما ایشان به من گفتند اسدالله بربری استاد شهید عباس بابایی و عباس دوران بوده است، آن‌ها شاگردان همسرم بوده‌اند اما همگان آن دو شهید بزرگوار را می‌شناسند ولی همسر من را تعداد اندکی. دلیل این موضوع این بود که اسد برادر نداشت، تو برادر او باش و این کار را انجام بده. همین حرف ایشان باعث شد من کار را ادامه بدهم. هنوز هم که هنوز است متاسفانه ارگان‌هایی که باید و وظیفه دارند با ما همکاری نکرده‌اند، هنوز حتی یک رونمایی برای این فیلم برگزار نکرده‌اند و این خیلی بد است. امیدوارم فیلم در جشنواره دیده و اسدالله بربری به مردم شناخته شود.

۲۲ سال عذاب بلاتکلیفی یک خانواده

وی توضیح داد: اسدالله بربری با وجود همه خدماتی که برای این مملکت داشته است، خیلی شناخته شده نیست. در آن ۲۲ سال هم خانواده او وسط هوا و زمین بوده‌اند؛ یک روز به آنها می‌گفتند اسد شهید شده، یک روز می‌گفتند اسیر است و هر روز یک حرف تازه به آنها می‌زدند؛ این عذاب آورترین اتفاق زندگی آنها بوده، هنوز هم که هنوز است آنها جواب دی ان ای را نگرفته‌اند. این خانواده استخوان‌هایی را که از سوی بنیاد شهید برای آنها آورده شده است، با نام اسدالله بربری به خاک سپرده‌اند اما بعد از ۱۸ سال که پیکر او بازگشته، بنیاد شهید به این خانواده جواب دی ان ای ارایه نداده است. خانواده بربری هنوز شک و شبهه دارند که آیا این استخوان‌ها متعلق به اسدالله بربری است یا نه. هرچند این شهید در حال حاضر مزاری دارد و از نظر بنیاد شهید همه چیز رو به راه است، اما خانواده بربری هنوز دلشان اطمینان پیدا نکرده است چون هیچ نشانه‌ای ندارند که به صورت قطعی مطمئن شوند.

یزدان‌پرست در بخش دیگر از صحبت‌های خود با اشاره به هزینه‌های ساخت مستند-انیمیشن بیان کرد: بخشی از هزینه‌های این فیلم را از سوی ارتش دریافت کرده‌ایم البته برخی نهادهای دیگر هم حمایت‌هایی از این پروژه داشته‌اند. اما متاسفانه هزینه‌های ساخت فیلم بسیار بالا رفته است. ساخت این فیلم از سال ۹۸ شروع شد و دو سال زمان برد تا به انتها برسد. یک گروه ۱۰ نفره انیمیشنی هم همراه ما بودند. البته این درک هم وجود ندارد که این سبک از فیلمسازی چقدر نو و جدید است و می‌تواند تاثیرگذار باشد. متاسفانه تا می‌گوییم می‌خواهیم درباره دفاع مقدس فیلم بسازیم همه تصور می‌کنند می‌خواهیم از یک سری آرشیو تکراری استفاده کنیم و با کمترین هزینه فیلم بسازیم اما به نظرم انیمیشن برای رسیدن به آن هدف و تاثیرگذاری بیشتر کمک می‌کند. بازسازی صحنه‌ها و استفاده از آرشیو جنگی برای به تصویر کشیدن رشادت‌های این خلبان و اتفاقات جنگ غیرممکن بود به همین دلیل ما مجبور بودیم برای درک لحظات حساسی که آن زمان به وقوع پیوسته بود از انیمیشن استفاده کنیم.