برنامه خرید هزار دستگاه لوکوموتیو/ آیا مشکل کمبود لوکوموتیو است؟

به گزارش خبرنگار مهر، در ماه‌های اخیر یکی از مشکلات بخش حمل و نقل ریلی، در کنار نبود بهره‌وری و کاهش درآمدهای بخش باری، زمین‌گیر شدن لوکوموتیوها و کشنده‌ها خصوصاً لوکوموتیوهای باری است.

وزیر اقتصاد: مذاکره با روس‌ها برای خرید ۲۰۰ دستگاه لوکوموتیو باری

سید احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز در سفر اخیر هیئت دولت به مسکو، از مذاکره با روس‌ها برای خرید ۲۰۰ دستگاه لوکوموتیو باری خبر داد.

مدیرعامل راه آهن: هزار دستگاه لوکوموتیو ظرف ۳ سال خریداری می‌کنیم

آبان ماه سال جاری سید میعاد صالحی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، در جلسه کارگروه توسعه حمل و نقل ریلی اعلام کرد: در بخش مسافری و به ویژه در بخش باری با کمبود لوکوموتیو مواجهیم، به همین منظور شرکت راه آهن به دنبال تأمین یکهزار دستگاه لوکوموتیو ظرف حداکثر ۳ سال است. ۱۵۰ دستگاه از این لوکوموتیوها از تولیدکنندگان داخلی و ۸۵۰ دستگاه به صورت واردات از طریق بخش غیردولتی یا رأسا با استفاده از منابع داخلی یا منابع بودجه عمومی تأمین خواهد شد.

وزیر راه: شرایط بخش ریلی مناسب نیست

پیشتر نیز رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود: نیازمند یک هزار دستگاه لوکوموتیو برای تردد در ۱۴ هزار کیلومتر خط آهن هستیم. در بخش حمل و نقل خصوصاً در حوزه ریلی و هوایی شرایط چندان مناسب نیست. بیش از ۱۴ هزار کیلومتر راه آهن داریم اما عمر ناوگان بالاست و کمترین سن ناوگان ریلی ۴۰ سال است. برای حل مساله زمینی و ریلی، دستور کاری در حال تهیه است که ظرف یک ماه آینده در دولت و با مشارکت و توافق وزارت صنعت، معدن و تجارت، نوسازی در حوزه حمل و نقل جاده‌ای و ریلی در کشور شروع می‌شود.

چرا هدف گذاری «ریلی» برنامه ششم موفق نشد؟

این در حالی است که در سال‌های اخیر عدم توفیق راه آهن در تحقق برنامه ششم توسعه در بخش ریلی شامل کسب سهم ۳۰ درصدی از حمل بار و ۲۰ درصدی حمل مسافر داخلی، مورد انتقاد کارشناسان بوده و مسئولان بخش صنعت ریلی آن را به کمبود لوکوموتیو گره می‌زنند.

کارشناسان: مشکل فقط کمبود لوکوموتیو نیست

با این حال کارشناسان صنعت ریلی معتقدند، صرف کمبود لوکوموتیو منجر به عدم تحقق اهداف برنامه‌های توسعه و سیاست‌های بالادستی در حوزه ریل نشده و دلایل دیگری از جمله بهره برداری نامناسب از شبکه ریلی علی الخصوص کشنده‌های ریلی موجود، علت العلل پایین بودن میزان عملکرد شبکه ریلی کشور در مقایسه با اهداف برنامه‌های توسعه است.

زمین گیر شدن ۶۴ لوکوموتیو در ۱۸ ماه

طبق آمار منتشر شده توسط انجمن صنفی شرکت‌های حمل و نقل ریلی به عنوان واسط بین بخش خصوصی و بخش دولتی در حوزه حمل و نقل ریلی، تعداد کشنده‌های در سرویس موجود در شبکه راه آهن کشور تا انتهای شهریورماه سال جاری، نسبت به سه ماهه اول سال ۱۳۹۸ با افت ۱۱ درصدی مواجه شده و از ۵۸۰ دستگاه به ۵۱۶ دستگاه تقلیل پیدا کرده است. یعنی در طول یک سال و نیم، بیش از ۶۴ کشنده ریلی با ارزش جایگزینی بالغ بر ۲۵۰۰ میلیارد تومان، به واسطه تعمیر و نگهداری نامناسب و غیر اصولی و بهره برداری نامناسب، به طور کلی زمین گیر شده است.

نگاهی به افت عملکرد کشنده‌های ریلی

طبق جدول زیر، افت محسوس در حوزه عملکردی کشنده‌های ریلی دولتی در طول مدت یک سال قابل مشاهده است. همانگونه که در این جدول مشاهده می‌شود، کاهش تعداد کشنده‌های ریلی بخش دولتی به کاهش ۳.۵ میلیارد تن-کیلومتری عملکرد باری این کشنده‌ها منجر شده است.

این در حالی است که کشنده‌های در اختیار بخش خصوصی، به واسطه شرایط درست تعمیر و نگهداری، توانسته‌اند عملکرد خود را حتی مقداری افزایش دهند.

ذکر این نکته لازم است که همین افزایش عملکرد کشنده‌های خصوصی در شرایطی اتفاق افتاده است که این بخش به واسطه حجم بالای مطالبات خود از شرکت راه آهن، برای انجام تعمیرات و نگهداری لوکوموتیوهای خود با بحران مواجه است.

دبیر انجمن شرکت‌های ریلی: کمبود لوکوموتیو نداریم بلکه لوکوموتیوهای موجود تعمیر و نگهداری نمی‌شوند

سبحان نظری دبیر انجمن شرکت‌های حمل و نقل ریلی در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره اظهار نظر مدیرعامل شرکت راه آهن مبنی بر خرید هزار دستگاه لوکوموتیو گفت: مشکل فعلی نبود بهره وری در بخش ریلی صرفاً ناشی از کمبود لوکوموتیو نیست بلکه مشکل ما در کمبود کشنده‌های ریلی عدم موفقیت در نگهداری آنهاست.

وی افزود: ما جزو کشورهایی هستیم که در نرم جهانی مقایسه لوکوموتیو با واگن قرار داریم که نشان می‌دهد کمبود لوکوموتیو آن گونه که اعلام می‌شود مشهود نیست بلکه نمی‌توانیم آنها را تعمیر و نگهداری کنیم. چرا به جای تعمیر لوکوموتیو دنبال خرید می‌رویم؟

دبیر انجمن شرکت‌های حمل و نقل ریلی یادآور شد: باید در درجه اول اهتمام به نگهداری لوکوموتیوهای موجود و آماده به کار داشته باشیم و سپس به دنبال خرید لوکوموتیو جدید برویم. به خصوص که در شاخص جهانی نگهداری لوکوموتیو در پایین‌ترین رده قرار داریم.

نظری تصریح کرد: اگر چه نیاز به خرید لوکوموتیو جدید هست اما این راهم باید در نظر گرفت که آیا مشکل بخش ریلی ما با خرید هزار دستگاه لوکوموتیو برطرف می‌شود؟

به ازای هر یک لوکوموتیو، ۵۰ واگن باری و ۱۰ کیلومتر خط آهن نیاز است

وی افزود: توسعه نامتوازن، ضربه بیشتری به بخش ریلی می‌زند. باید به ازای هر دستگاه لوکوموتیو ۵۰ دستگاه واگن باری و ۱۰ کیلومتر شبکه ریلی ایجاد شود. به عبارت دیگر اگر هزار دستگاه لوکوموتیو خریدیم باید ۵۰ هزار دستگاه واگن خریداری و ۱۰ هزار کیلومتر خط آهن احداث شود.

نظری خاطرنشان کرد: به نظر من تأمین رقم هزار دستگاه کشنده ریلی دور از دسترس است چرا صرفاً به کمبود لوکوموتیو می‌پردازیم و کمبود واگن و شبکه را یادآور نمی‌شویم. البته معتقدم تقاضای بار ریلی در صورت تأمین این تعداد لوکوموتیو و واگن وجود دارد. حتی در حال حاضر هم تقاضای بار ریلی بیش از آنچه عرضه می‌شود وجود دارد.
دبیر انجمن شرکت‌های حمل و نقل ریلی گفت: مگر می‌شود هزار دستگاه کشنده ریلی تهیه کرد اما لوکوموتیوران آموزش دیده به پرسنل راه آهن اضافه نکرد؟ این تعداد کشنده، ۷ تا ۸ هزار راهبر کشنده نیاز دارد که آموزش آنها به تنهایی چند سال طول می‌کشد.

متوسط قیمت هر دستگاه لوکوموتیو، ۶۰ میلیارد تومان

وی با تاکید بر اینکه تأمین همه موارد گفته شده اعم از لوکوموتیو، واگن و زیرساخت ریلی به ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان نیاز دارد، بیان کرد: به طور میانگین قیمت هر کشنده (لوکوموتیو) ۶۰ میلیارد تومان است که عملاً ۶۰ هزار میلیارد تومان برای خرید لوکوموتیوهای مورد نظر شرکت راه آهن نیاز داریم. ۱۰۰ هزار میلیارد تومان نیز برای تأمین ۵۰ هزار واگن و ۲۰۰ هزار میلیارد تومان هم برای توسعه زیرساخت شبکه ریلی نیاز است.

کارشناس اقتصاد حمل و نقل: مشکل، بهره برداری غیر بهینه شرکت راه آهن است

در همین رابطه محمدجواد شاهجویی کارشناس اقتصاد حمل و نقل در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کرد: ریشه مشکلات موجود راه آهن و عدم تحقق سهم در نظر گرفته شده بخش ریلی در حوزه حمل بار و مسافر داخلی، کمبود کشنده‌های ریلی نیست. بلکه عدم بهره برداری درست و اصولی شرکت دولتی راه آهن از شبکه و دارایی‌های آن است. تا زمانی که ریشه مشکل به درستی شناسایی نشود، نمی‌توان انتظار داشت که مسیر درستی برای حل آن در پیش گرفته شود.

وی افزود: دیگر شرایط بودجه‌ای کشور این اجازه را نمی‌دهد که با استفاده از بودجه‌های عمومی به خرید دارایی‌های ریلی اقدام کنیم و برای بهبود بهره برداری از آنها خود را به زحمت نیندازیم. از سوی دیگر، بخش خصوصی نیز با وجود شیوه برخورد فعلی شرکت راه آهن تمایلی برای سرمایه گذاری جدید در این حوزه از خود نشان نمی‌دهد که بدون شک حق دارد.

راه آهن خود را ملزم به افزایش بهره وری کند

این کارشناس اقتصاد حمل و نقل خاطرنشان کرد: در خصوص انتقال مالکیت واگن‌های باری به بخش خصوصی تجربه نامناسبی برای بخش خصوصی خلق شد. زیرا در حالی که راه آهن خود را ملزم به سیر ۳۰۰ کیلومتر در روز ناوگان انتقال یافته کرده بود، آنچه در عمل اتفاق افتاد، میانگین سیر ۱۰۰ کیلومتری روزانه واگن‌های باری متعلق به بخش خصوصی بود. بنابراین اگر بنا باشد دوباره چنین اتفاقی برای بخش خصوصی در حوزه سرمایه گذاری خرید کشنده‌های ریلی اتفاق بیفتد، بدون شک این بخش حاضر به این کار نخواهد شد.

شاهجویی تاکید کرد: راه آهن باید در گام اول، یکی از بانک‌های دولتی داخلی را متقاعد کند که با ایجاد تسهیلات مناسب برای خرید کشنده‌های ریلی جدید توسط بخش خصوصی اقدام و در گام دوم، بازپرداخت تسهیلات یاد شده را، متناسب با میزان عملکرد کشنده‌های خریداری شده بخش خصوصی تضمین کند. به این ترتیب راه آهن ملزم خواهد شد به تعهدات خویش در خصوص سیر بهره ور کشنده‌های جدید خریداری شده و پرداخت مطالبات شرکت‌های بخش خصوصی عمل کند. به عبارت دیگر، راه آهن یک بار هم که شده، به جای آنکه بخواهد از بودجه عمومی و بیت المال هزینه کند و یا توقع داشته باشد که بخش خصوصی بدون پشتوانه، این شرکت را همراهی کند، خود را به زحمت انداخته و با قبول تعهدات منطقی برای بهبود میزان بهره برداری از شبکه ریلی اقدام ورزد تا به این واسطه اقتصاد این حوزه به ریل اصلی برگردد.