به گزارش خبرنگار مهر، چهارمین جلد از مجموعه «مطالعات نفس» تحت عنوان «تناسخ» تألیف و تدوین علی اکبر شاملی و مهدی باب اله زاده از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دانشگاه باقرالعلوم (ع) در ۳۱۳ صفحه منتشر شد.
اعتقاد به تداوم زندگانی انسان در حیاتی دیگر جزو باورهای همه فرهنگ‌ها و ادیان پیشین بوده و اندیشه «جاودانگی انسان» قدمتی همپای زندگی بشر دارد؛ اما کیفیت آن به شیوه‌های مختلفی تصور شده است. مسئله جاودانگی را با رویکردهای گوناگون (تأکید آموزه‌ها و نصوص دینی بر جاودانه بودن انسان، نگاه تجربی، و نگرش عقلی و فلسفی) می‌توان بررسی کرد.
کتاب حاضر مجلد چهارم از مجموعه ۹ جلدی «مطالعات نفس» در پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که در آستانه برگزاری همایش بین المللی «جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت» به عنوان یکی از آثار علمی همایش به زیور طبع آراسته شده است.
این اثر به تبیین مسئله تناسخ و رویکرد برخی از فیلسوفان مسلمان مانند ابن سینا و ملاصدرا پرداخته است. همچنین در ادامه به مسئله رجعت و رابطه آن با تناسخ، تبیین ماهوی رجعت و شبهات پیرامون آن و در پایان به بررسی رابطه عالم ذر و تناسخ پرداخته شده است.
ساختار اثر
عناوین مقالات منتشر شده در این اثر عبارتند از: «تناسخ»، «نقد و بررسی دلائیل مشائیان بر ابطال تناسخ»، «بررسی رویکرد ابن سینا درباره تناسخ با تکیه بر رساله اضحویه»، «تناسخ از دیدگاه صدرالمتألهین و بازخوانی تعریف نفس صدرایی بر اساس آن»، «مبانی عقلی تناسخ ملکوتی در حکمت متعالیه»، «برداشتی نوین از تناسخ افلاطونی و رویکرد ملاصدرا نسبت به آن»، «بررسی شبهات رجعت و تناسخ»، «تباین ماهوی رجعت و تناسخ در قوه و فعل»، «بررسی رابطه عالم ذرّ و تناسخ».
برشی از اثر
* تمایز عالم ذرّ و تناسخ
عالم ذرّ در رابطه با تناسخ در موضوع بازگشت دوباره روح به این جهان مشترک است. از طرف دیگر در رابطه با تناسخ در موضوع بازگشت دوباره روح به این جهان مشترک است. از طرف دیگر، جای تردید نیست که در عین این اشتراک، تفاوت‌هایی نیز میان این دو آموزه وجود دارد که می‌توان گفت تغایر موجود بین این دو اندیشه ماهوی است:
۱. وجود مؤلفه‌های جوهری مغایر در این دو اندیشه: در همه مصادیق و انواع تناسخ ملکی انتقال روح پس از مرگ به بدنی دیگر، غیر از بدن اول، و در قالب شخصیتی غیر از شخصیت قبلی صورت می‌گیرد، که به لحاظ فلسفی مستلزم تحول شخصیتی یا صنفی و یا در برخی موارد مستلزم تحولی نوعی و حتی تبدیل و تحول جنسی است؛ اما در مقوله عالم ذرّ، روح به همان بدن نخست و با همان شخصیت اول ذرّی بر می‌گردد و در نتیجه با هیچ تحول شخصیتی، صنفی و نوعی همراه نیست.
۲. تغایر با معیار معاد جسمانی: تفاوت ماهوی دیگر این است که اعتقاد به عالم ذرّ در طول اعتقاد به معاد و بهشت و دوزخ است؛ اما تناسخ در بعضی از صورت‌های آن در مقابل معاد قرار می‌گیرد.
۳. مغایر بودن مبانی این دو اندیشه: تناسخ در همه ادیان و مکتب‌های تناسخی بر اصولی مانند کرمه (اصل عمل و نتیجه عمل در ادیان هندی)، زنجیره دوازده گانه علل رنج (در آموزه‌های بودا)، رهایی از ملکات و خصلت‌های ناشایست (در مکتب اشراق)، نیروی جاذبه الهی (در مذهب اهل حق)، و اصول و مبانی دیگری از این دست بنا می‌شود، در حالی که هیچ یکی از این مصادیق شناخته شده عالم ذرّ در چنین آموزه‌هایی تکیه نمی‌کند؛ بلکه بر اصولی مانند عدالت الهی تکیه می‌زند.
نظر شما