رُمانی که با نقاشی روایت می‌کند

به گزارش خبرنگار مهر، مریم کامیار، استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، طی یادداشت به مرور کتاب «خورشید» پرداخته است. خورشید (داستانی بازگفته در ۶۳ تصویر) اثر فرانس ماسریل را انتشارات علمی و فرهنگی در ذیل پروژه‌های ویژه خود در سال ۱۴۰۰ با جلد سخت زرکوب و با قطع جیبی، در شمارگان ۵۰۰ و قیمت ۶۰ هزار تومان منتشر کرده است.

در ادامه این یادداشت را که در اختیار مهر قرار گرفته، بخوانید:

فرانس ماسریل Frans Masereel نقاش و گرافیست فلاندری (ناحیه‌ای در منطقه فلمیش، یکی از دو سرزمین‌های خودمختار بلژیک) بود که عمدتاً در فرانسه کار می‌کرد و به‌ویژه به‌دلیل حکاکی‌های روی چوبش با موضوعات سیاسی و اجتماعی، مانند جنگ و سرمایه‌داری، شهرت داشت. او بیش از ۴۰ رُمان بی‌کلام Wordless Novels تألیف کرده است.

حکاکی‌های ماسریل بر تفکر و سبک گرافیست‌های بعدی مانند جورج واکر، کلیفورد هارپر، اریک دروکر و پیتر آرنو تأثیر گذاشت. مجموعه‌های حکاکی بر چوب مازریل، عمدتاً با محتوای اجتماعی-انتقادی و در فُرم اکسپرسیونیستی، مازریل را در سطح بین‌المللی به‌شهرت رساند. از جمله رُمان‌های بی‌کلام این هنرمند؛ ۲۵ تصویر از شور یک مرد (1918) Images of a Man's Passion تصویر ۱، سفر پرشور (1919) Passionate Journey تصویر ۲، خورشید (1919) The Sun تصویر ۳، ایده (1920) The Idea تصویر ۴، داستان بدون کلام (1920) Story Without Words تصویر ۵ و مناظر و صداها (1929) Landscapes and Voices تصویر ۶. در آن زمان مازریل برای آثار معروف ادبیات جهان از توماسمان، امیل زولا و استفان تسوایگ نیز تصویرسازی می‌کرد.

رُمان بدون کلام خورشید که در سال ۱۹۱۹ منتشر شد، در شصت و سه نقش حکاکی بر چوب و بدون شرح، بازگوییِ معاصر اسطوره یونانی ایکاروس است. قهرمان این کتاب که با هنر سیاه و سفید با کنتراست بالا با خطی جسورانه روایت می‌شود، مرد کوچکی است که از تخیل خالق خفته خود می‌پرد. مرد کوچک بارها و بارها سعی می‌کند راه خود را به سمت خورشید بیابد، از برج‌ها، درختان و پلکانی از ابرها بالا می‌رود، قبل از اینکه موفقیتش او را به زمین و خالقش بازگرداند.

این رُمان‌های بی‌کلام که سرشار از نمادگرایی‌اند، بیش از ۲۰۰ تصویر چوبی زیبا دارند. روایت‌های پُرشور و پویا شامل The Sun، کاوشی غم‌انگیز از مبارزه مردی با سرنوشت است. ایده کتاب تصویری از پیروزی هنر بر تلاش برای سرکوب آن است. و داستانِ بدون کلام، داستان عاشقانه‌ای است که معشوقش از دست رفته. ماسریل تمثیل و طنز را در کاوش‌های خود درباره عشق، بیگانگی و آفرینش هنری ترکیب می‌کند. توماسمان این تصاویر برجسته اکسپرسیونیستی را با توصیفات «آن‌قدر متقاعدکننده، عمیقاً احساسی، آن‌قدر سرشار از ایده که از نگاه کردن به آن‌ها خسته نمی‌شود» توصیف و ستایش می‌کند. بیشترین تأثیر ماسریل بر هنر معاصر رُمان‌های بی‌کلام اوست، با این‌که در کارنامه هنری‌اش، آثار تولستوی، زولا و اسکار وایلد را نیز تصویرگری کرده است.

*محمدحسین بدری