خوشه چینی از خوان الهی/تراکمه با پخت«قوقون»به استقبال عید می روند

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- اعظم محبی: عید فطر روز بازگشت انسان به فطرت توحیدی و عید ضیافت الهی و وصال فرا رسیده، عیدی که جشن پیروزی بر هوای نفس و شیطان و انجام فرامین الهی است.

گلستان، نگارستان هم مهیای این جشن شده و قومیت‌های مختلف، آداب و رسوم این عید را به شیوه‌های مختلف برگزار می‌کنند.

قومیت‌های مختلف گلستان از مازنی، ترکمن، بلوچ و کتولی هر یک با آداب و رسوم خاصی عید فطر را گرامی داشته و از چند روز قبل در تدارک آن هستند.

مازنی‌ها و کتولی‌های گلستان رسوم تقریباً مشابهی دارند؛ کسانی که طی سال گذشته دچار مصیبت و عزا شده‌اند پخت انواع حلوا و خیرات را تدارک می‌بینند. «حلوا گردویی» که در زبان محلی به آن «جز حلوا» گفته می‌شود رایج‌ترین خیرات است که با سبک و سیاق خاص خود پخته می‌شود.

آئین «لاسر» یکی از رسوم مازنی‌ها است که در این آئین اقوام و خویشاوندان در منزل فردی که در سال گذشته دچار مصیبت شده حاضر و با قرائت فاتحه‌ای آن مصیبت را به خانواده داغدار تسلیت می‌گویند. معمولاً خانواده میزبان با حلوا، آش ماست، آش دوغ و شیربرنج از مهمان‌ها پذیرایی می‌کنند.

از دیگر رسوم مازنی‌ها و کتولی‌ها می‌توان به زیارت امامزادگان اشاره کرد؛ به طوری که آنها پس از خواندن نماز عید فطر به زیارت بقاع متبرکه و امامزادگان (ع) منطقه می‌روند و نذورات و خیراتی هم برای آمرزش گناهان و یا شادی روح درگذشتگان توزیع می‌کنند.

مهیا کردن عیدگاه

ترکمن‌های گلستان حدود یک چهارم جمعیت استان را تشکیل می‌دهند؛ آنها بیش از سایر اقوام برای بزرگداشت عید فطر برنامه داشته و به زبان ساده‌تر شأن و جایگاه آن بالاتر از عید نوروز است.

چند روز مانده به عید، بازار خرید آجیل و شیرینی، کیف و کفش و شکلات در مناطق ترکمن نشین گلستان مانند گمیشان، بندرترکمن و گنبدکاووس داغ می‌شود.

بعد از اقامه نماز عید، جوان ترها به منزل بزرگ‌ترها رفته و عید را تبریک می‌گویند بسیاری از خانواده‌های ترکمن به مناسبت این عید خود را نونوار کرده و به ویژه کودکان با لباس‌های رنگی و جذاب خود را مهیای فرارسیدن عید می‌کنند.

جوان ترها هم با کمک روحانیون وظیفه آراستگی و نظافت و مهیا ساختن عیدگاه ها را داشته و خانواده‌های ترکمن هم چند روز قبل از عید برای اموات و درگذشتگان خود «قوقون» می‌پزند و آن را بین همسایگان توزیع می‌کنند.

پس از اقامه نماز عید ترکمن‌ها بر اساس سنت دیرین به منزل بزرگترها رفته و میزبان هم با میوه و شیرینی و آجیل و پیاله‌های چای از مهمان‌ها پذیرایی می‌کند.

رؤیت هلال ماه رمضان

یک محقق و پژوهشگر ترکمن در خصوص رسوم عید فطر تراکمه به خبرنگار مهر گفت: در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان درست همانند روزهای آغازین، مردم تلاش می‌کنند زودتر از دیگران هلال ماه شوال را رؤیت کنند.

موسی جرجانی افزود: ترکمن‌ها چند روز آخر ماه مبارک رمضان با انجام خانه تکانی و خرید لباس نو و تهیه انواع شیرینی‌ها به استقبال عید فطر می‌روند.

مؤلف بیش از ۶۰ عنوان کتاب با موضوع آداب رسوم ترکمن، گفت: بانوان ترکمن در روز عید فطر نان‌های روغنی به نام‌های (چاپاتی)، (پوستیق)، (بؤرک) و (بیشمه) می پزند و بین همسایه‌ها و خویشاندان توزیع می‌کنند.

وی افزود: در روز عید، صبح اول وقت، مردها، جوانان و نوجوانان ترکمن با پوشیدن بهترین لباس، سواره و پیاده به سمت عیدگاه می‌روند تا ضمن گوش سپردن به مواعظ علما و بهره‌مندی از ارشادات دینی، به طور یکپارچه در محوطه عیدگاه جمع شوند و در نماز عید فطر، در صفوفی بهم فشرده شرکت می‌کنند و بدین ترتیب اتحاد و یکپارچگی خود را به نمایش می‌گذارند.

جرجانی ادامه داد: پس از پایان یافتن نماز، مردم به سمت ردیف‌های جلو می‌روند تا ضمن دست دادن به امام جماعت و دیگر روحانی‌ها، عید را به آنها تبریک بگویند که در این مواقع، صفی طولانی ایجاد می‌شود؛ ترکمن‌ها عقیده دارند که دست دادن به روحانی‌ها در عیدگاه ثواب بسیار دارد و باعث قبولی بیشتر طاعات می‌شود.

وی با بیان اینکه بعد از خواندن نماز عید، دید و بازدیدها و تبریک گفتن‌ها فرا می‌رسد، گفت: افراد هر خانواده به تمام اقوام خود چه در همان محل باشد یا «اوبه‌های» (روستا) دیگر سرمی‌زنند و احوال پرسی کرده و عید فطر را به آنها تبریک می‌گویند که این کار نمونه بارز تأکید قرآن برای صله رحم و خبرگیری از حال بیماران، خویشان و مؤمنان است.

جرجانی افزود: خانواده‌های ترکمن، بعد از اقامه نماز عید فطر به زیارت قبور درگذشتگان خود می‌روند و در کنار قبور آن‌ها قرآن تلاوت کرده و برای شادی روح اموات دعا می‌کنند.

پخت قوقون

این نویسنده گلستانی گفت: پخت نوعی نان روغنی مخصوص که در زبان ترکمنی «قوقون» گفته می‌شود و نثار آن به روح درگذشتگان و توزیع آن بین همسایگان هم از رسومی است که معمولاً در سه روز پایانی ماه مبارک رمضان در خانه‌های ترکمن‌ها انجام می‌شود و ریشه در سنت‌های قدیمی این قوم دارد.

وی بیان کرد: ترکمن‌ها همانند سایر مسلمانان پرداخت فطریه را به عنوان وظیفه شرعی و دینی دانسته و مقدار آن برای هر فرد توسط علمای دینی تعیین و اعلام می‌شود.

جرجانی گفت: زکات فطره باید پیش از برگزاری نماز عید به افراد مستحق پرداخت شود و ترکمن‌ها مبلغ تعیین شده از سوی علمای خود را به ازای هر نفر به عنوان یک وظیفه دینی و شرعی پرداخت می‌کنند.

وی عنوان کرد: اعیاد فطر و قربان در بین ترکمن‌ها، ایام دور ریختن کدورت‌ها هم است و خویشاوندان و دوستانی که به هر دلیل با همدیگر قطع رابطه کرده باشند، معمولاً در این ایام دست از کدورت‌ها شسته و با رفتن به منازل همدیگر، رسم دوستی و قرابت را دوباره برقرار و رابطه‌های منقطع را متصل می‌کنند.

آداب سیستانی‌ها

سسیستانی های ساکن گلستان هم با اقامه نماز عید و سنت‌هایی همچون کمک به مستمندان، صله رحم و پخت شیرینی این عید را گرامی می‌دارند.

آنها اعتقاد دارند که شب عید فطر همه اعضای خانواده باید در کنار هم باشند و با هم افطار کنند.

نظافت منازل، خرید لباس نو، تهیه شیرینی و میوه‌های تازه فصل و برنامه ریزی برای دید و بازدید از دیگر رسوم سیستانی‌ها در روزهای آخر ماه رمضان است.

سیستانی‌ها همانند سایر مسلمانان در روز عید علاوه بر اقامه نماز عید فطر، با دادن فطریه به یاری نیازمندان می‌پردازند، آنها پس از نماز هم به منزل بزرگان، سادات، شهدا و همسایه و فامیلی که عزیزی را از دست داده و به تازگی عزادار شده است رفته و به آنها تسلیت می‌گویند.

پخت غذاهای سنتی و شیرینی‌های محلی به مناسبت نخستین سالگرد فرد متوفی خانواده و توزیع آن در بین افراد مستمند از دیگر آداب و رسوم سیستانی‌های گلستان در روز عید سعید فطر است.

عید فطر جشن بندگی

معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: یکی از اعیاد بزرگ اسلامی عید سعید فطر بوده که در نصوص دینی احادیث و روایات بسیار بر آن تاکید شده است.

حجت الاسلام رضا دیلمی اضافه کرد: یکی از برکات این روز، اجتماع قلوب، همدلی و وحدت مؤمنان در برگزاری مراسم باشکوه نماز عید فطر و استماع خطبه‌های عبادی سیاسی آن است.

وی افزود: از تکلیف واجبی که بر عهده مؤمنان گذاشته شده پرداخت فطریه است که بر اساس نصوص دینی به مقدار سه کیلوگرم قوت غالب (گندم یا برنج) باید پرداخت شود.

دیلمی گفت: تمهیدات لازم برای برپای نماز عید فطر در کل استان با همت شبکه تبلیغی و ائمه اندیشیده شده است.