به گزارش خبرنگار مهر، بیست و یکمین جلسه نقد کتاب‌های عاشورایی با موضوع بررسی دیوان اشعار ولایی سید رضا مؤید با حضور محمدرضا سنگری در محل اندیشکده هیأت برگزار شد.
رئیس هیأت علمی اندیشکده هیأت در این نشست مجموعه دیوان استاد موید را کتابی ارزشمند دانست و از او به‌عنوان پیر زنده‌دل عاشورایی یاد کرد و گفت: این دیوان سروده‌های ارزشمندی است که در سه جلد توسط آقای سید جواد هاشمی تربت سامان‌یافته است.
وی با طرح یک مقدمه به خصوصیت و ویژگی‌های کتاب ارزشمند دیوان استاد موید پرداخت و یادآور شد: این دیوان مجموعه دفترهای شعری استاد است که در سه مجلد بر اساس نظام موضوعی تقسیم‌بندی‌شده است؛ زیرا در سنت ادبی ما این اشعار را بیشتر بر اساس قافیه سامان می‌دادند. بعضی دیگر بر اساس سال تقسیم‌بندی می‌شوند؛ ولی دفتر اول این مجموعه متعلق به دوران اول و بقیه به سال‌های تقسیم‌بندی‌شده که گاهی نظام تقسیم‌بندی بر اساس محورها و موضوعات است.
سنگری خاطرنشان کرد: سرودها متناسب با مخاطب هیئت تنظیم شده‌اند، البته سرودهای شاعران هیئت به چند دسته تقسیم می‌شوند. دسته اولی افرادی هستند که با مداح و ذاکر عجول سر و کار دارند؛ بنابراین شعری که با عجله نوشته باشد، ممکن است شعری ترازمند و فاخر نباشد، این خصوصیت را در شعرها خوشدل تهرانی می‌توان دید. نوع دوم، با ذاکر فکور روبه‌رو بوده‌اند، ممکن است از چند ماهه قبل این خواسته را طلب کرده باشند؛ بنابراین شاعر فرصت بیشتری برای سرودن شعری ارزشمند و فاخر دارد. دسته سوم، سروده‌های که فارغ از این دو دسته تقسیم‌بندی می‌شوند، شاعر در موقعیتی قرار گرفته که شعر خود را متناسب با آن موقعیت خود سروده است، این اشعار ماناتر و خصوصیات خاص دارند که مخاطبان خاص آن را می‌پسندد.
وی یادآور شد: دسته دیگر، تأملی و آمیزه‌ای از اندیشه و عاطفی را به همراه دارد، شاعر تنها به جنبه احساسات، مرثیه و سوز نپرداخته است، بلکه سایر ابعاد را موضوع را مورد بحث قرار داده که در برخی آثار این مسئله را در اندیشه‌های عاشورایی شاهد هستیم. ویژگی اول، سرودهای استاد موید این است که شعر را متناسب با مخاطب هیئت سروده است، تراز آن نه شعر فرازمند، نه شعر نازل است، گرچه نمونه بسیار درخشان دارد که تراز آن را در سرودهای متفاوت قرار می‌دهد. چون اشعار دیوان موید، شعر هیئت است، همه مناسبت‌ها را در برمی‌گیرد. ولادت‌ها، شهادت‌ها، مدح و منقبت‌ها، مصیبت، نیایش و چاوشی، دینی و ملی، مسائل مختلف که در نظام مقدس جمهوری اسلامی رخ داده در شعر استاد دیده شده است؛ بنابراین مقوله‌های مختلف که در هیئت مطرح می‌شود در این سه جلد استاد موید نمود پیدا کرده است.
رئیس هیأت علمی اندیشکده هیأت خاطرنشان کرد: استاد در اشعار خود به همه‌گونه های شعر کلاسیک همچون رباعی، دوبیتی، مثنوی، ترجیح بند و قطعه توجه داشته است، تنها دو نوع شعر آزاد و نیمایی و شعر سپید را نمی‌توان در اشعار استاد شاهد بود است، این در حالی است که برخی شاعران هیئت، نیمایی و سپید هم سروده‌اند. در نظام شعر نیمایی، کوتاه و بلند شدن مصرع‌ها وجود دارد؛ اما در شعر کلاسیک این‌گونه نیست، به لحاظ وزن و تعداد هم اندازه هستند، محور افقی و عمودی هم کاملاً رعایت می‌شود؛ بنابراین تمام قالب‌های شعرهای کلاسیک در دیوان استاد موید پیدا می‌شود و در همه اینها موفق هم بوده است.
ارتقای سطح اخلاقی جامعه کمک خواهد کرد.
در ادامه این نشست مسلم نادعلی، درباره نقد دیوان استاد موید گفت: اولین چیزی که در مواجه با دیوان اشعار استاد موید انسان را جلب‌توجه می‌کند، بحث چاپ خاص کتاب است، چاپی که کمتر در آثار مذهبی مشاهده می‌کنیم، البته موافقان و مخالفانی هم این نوع چاپ دارد که در این باره اظهارنظر نمی‌کنم؛ اما نظر بنده این است، وقتی در خصوص شعری مذهبی اثری را چاپ می‌کنیم، در حفظ کیفیت باید ملاحظه مخاطب را هم کرد، مخاطبان شعر هیئتی ممکن است توان مالی آثار نفیس را نداشته باشند. رعایت این نکته مهم است. نباید اثری را چاپ کنیم که تنها به دست افراد خاص برسد یا تنها در کتابخانه یافت شود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: نکته بعدی درباره اشعار استاد است که گاهی سبک شعر لطف‌الله نیشابوری، آذری … گاهی سبک شعر به عمان سامانی، سروش اصفهانی، گاهی به ثبوت شعرای دیگر می‌پردازد و گاهی هم مروری بر تاریخ ادبی مذهبی می‌کند؛ اما جای مضامین در این دیوان خالی است و چه‌بسا که علت آن هیئتی بودن اشعار است، اشعار مناسب مجالس ائمه اطهار و هیئات سروده شده است.
وی افزود: وقتی اشعار را مطالعه می‌کنید جنبه عاطفی و احساسی اشعار بسیار برجسته است، اما جنبه فکری و اخلاقی کم به نظر می‌رسد؛ یکی از دلایل آن این است که مواد خام کمتر در اختیار شعرا قرار گرفته است. درباره گزینش اشعار؛ این مجموعه از میان ۱۰ اثر منتشر شده، استاد و دست نویسه‌ها که در اختیارشان قرار گرفته انتخاب شده، تبویب اشعار بسیار خوب است، اشعار با تمهیدیه و مناجات شروع می‌شود، ولادت نامه‌ها، مدایح و مرثیه‌سرایی و به‌صورت حرف قافیه و بعد اشعاری که درباره امامزادگان و شهدای کربلا سروده شده است که کار خیلی خوبی است، اما چون یک نماد دولتی از این طبع حمایت کرده است، شایسته بود که برخی آثار منتشر نمی‌شد. برخی اشعار که برای محافل خصوصی منتشر شده که اگر منتشر نمی‌شد، مناسب بود، انتشار آن برای عموم مناسب نیست، نحوه گزینش خوب بوده؛ یکدستی را در آثار می‌توان دید.
نقد درونی شاعران سبب ارتقای سطح اخلاقی جامعه می‌شود
رئیس اداره ویرایش و نشر دانشکده علوم حدیث، رعایت نشد، علائم نگارشی همچون فاصله‌ها و نیم‌فاصله‌ها در برخی صفحات دیوان استاد موید را بسیار کم دانست؛ اما رعایت آن را در زیبایی کتاب بسیار مهم خواند و یادآور شد: به‌طورکلی شعر استاد را می‌توانیم، الگوی مناسب برای هیئت معرفی کنیم، تا جایی توان داشتند، اشعار مناسب را انجام داده و کم‌کاری نکرده‌اند، حتی جایی که درباره اسناد و صحت تاریخی آن متقن نیست، شعری بیان نکرده‌اند.
وی ادامه داد: گاهی در برخی ابیات احساس می‌شود، غلو صورت‌گرفته که این ایراد در برخی شعرهای هیئتی وجود دارد که در برخی آثار استاد به‌ندرت شاهد هستیم که شایسته بود زمانی که این آثار گردآوری می‌شود، این ایرادات حذف یا اضافه می‌شد. در برخی جاهای این کتاب خامش ابیات، املای وجود دارد، در شعر گاهی برخی واژه‌ها به‌گونه‌ای دیگر تلفظ می‌شوند و این رعایت‌ها انجام می‌گرفت، بهتر بود. قسمت رباعیات کاش به‌صورت مستقل می‌آمدند. گاهی در اشعار به سمت ارزش‌گذاری احادیث رفته است که کار درستی نیست. شعرای مذهبی باید دقت کنند، اگر حدیثی را می‌خواهند نقد کنند، نیاز به منبع روایی آن نیست، جایگاه شاعر محدث بودن، نیست.
عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اهل بیت با اشاره به وجود برخی اشعار حاوی خود انتقادی در سرودهای استاد موید خاطرنشان کرد: ازاین‌گونه شعر سخن‌گفتن، کار زیبایی است که ای‌کاش در اشعار مذهبی بیشتر دیده شود، در این‌گونه شعرها، شاعر شیعه خود جریان شیعه را مخاطب قرار می‌دهد و انتقاد می‌کند که از جمله سروده‌های این است: «شیعه اسیر رنگ و رخ و آب و تاب نیست» ارد صفای باطن و صوفی مآب نیست» «می‌ترسد از حساب و دمی بی‌حساب نیست*جز در مسیر جاذبه آفتاب نیست»، «ما را صداقتی که بود خاص شیعه نیست» در کسب و کار ما اثری زان ودیعه نیست» این اشعار اگر در محافل شیعه بیشتر شود به ارتقای سطح اخلاقی جامعه کمک خواهد کرد.
شعر فارسی از بدایت خود فاصله گرفته و شاعران به سمت ردیف گرایش پیدا کرده‌اند
در بخش دوم این نشست استاد سنگری به دیگر ویژگی‌های کتاب استاد موید اشاره کرد و گفت: سرودها ترجمان دلدادگی، ارادت، عشق و برخواسته از جان شاعر است. گاهی سرودهای داریم که شاعران بسیار شاخص، نام آشنا در غزل و سرودهای آئینی بیان کرده اند، اما این سرودها کاملاً نازل است، کمی بی حسی، و کم احساسی را در آن سرودها می ببینیم، اما شعر استاد موید، سرودهای برخواسته از جان است، عاشقانه برای اهل بیت شعر گفته و خودش هم به این مسئله اشاره کرده است.
از خصوصیات دیگر استاد موید، گرایش جدید به خوش نشسته‌ها است. شعر فارسی از بدایت خود فاصله گرفته و شاعران به سمت ردیف گرایش پیدا کرده‌اند، اما شاعران دیگران گرایش به‌ردیف زیاد ندارند، زیرا شعر ردیف بسیار سخت است؛ گرچه اندک لغزش‌های هم دیده می‌شود که کلماتی قافیه شده‌اند که نمی‌تواند قافیه بشوند، اما به‌قدری اندک‌اند که قابل‌چشم‌پوشی هستند.
موسیقی شعر استاد موید، بسیار روان است، ناهموار در شعر بسیار اندک دیده می‌شود، بسیار روان و ساده سروده‌ها خود را بیان کرده است. گاهی وقت‌ها اوج‌گیری، فوق‌العاده در سرودها دارند و از نظر تصویرسازی کلاسیک، نمونه درخشان هستند.
گفتنی است، مجموعه کامل دیوان اشعار ولایی استاد سید رضا مؤید شهریورماه سال گذشته در حرم مطهر امام رضا (ع) رونمایی شد.
سلسله جلسات نقد کتاب‌های عاشورایی از خرداد سال ۱۳۹۳ باهدف شناسایی، معرفی و نقد منابع تاریخ عاشورا و کتاب‌هایی که با موضوع عاشورا، امام حسین علیه‌السلام و آئین‌های عزاداری منتشر می‌شوند، برگزار می‌شود.
در نشست بعدی اندیشکده هیأت، که روز اول خرداد ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد، ماه کتاب العاصمیه؛ اثر محمدعلی بن حسن همدانی سنقری حائری؛ با حضور طاووسی مسرور و محمد فراهانی نقد و بررسی خواهد شد.
نظر شما