جمعیت در بحران و بودجه ای که آب رفت

به گزارش خبرنگار مهر، در جلسه علنی یکشنبه ۲ بهمن ماه، مجلس شورای اسلامی گزارش کمیسیون تلفیق در مورد لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور در دستورکار قرار داد. پس از آنکه موافقان و مخالفان نقطه نظرات خود را مطرح کردند، کلیات لایحه بودجه سال آینده کشور رأی‌گیری شد که نمایندگان مجلس با ۱۶۹ رأی موافق، ۵۴ رأی مخالف و ۷ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۵ نماینده حاضر در جلسه با آن موافقت کردند.

براساس آئین‌نامه داخلی مجلس، کمیسیون‌های تخصصی فرصت ۱۵ روزه‌ای برای بررسی جزئیات لایحه بودجه و ارائه پیشنهادات خود به کمیسیون تلفیق دارند. پس از آن جلسات کمیسیون تلفیق برای بررسی بودجه ۱۴۰۲ کل کشور به مدت ۲ هفته برگزار خواهد شد.

بودجه کل کشور، دخل و خرج یک ساله کشور است. در این برنامه، درآمدها و هزینه‌های دولت تخمین زده می‌شود و این برنامه طی یک سند که به آن لایحه بودجه گفته شده، هر سال طبق قانون در ۱۵ آذر ماه توسط دولت به مجلس تقدیم و بعد از اینکه مجلس آن را بررسی و تصویب کرد، این لایحه به قانون بودجه تبدیل می‌شود. قانون بودجه، مبنای اصلی دولت برای دخل و خرج در سال بعد است.

بودجه کل کشور از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول آن بودجه عمومی دولت است و بخش دیگر، بودجه شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسه‌های دولتی وابسته و… است.

از جمله موضوعاتی که در کشور برای آن بودجه تخصیص می‌یابد بحث جوانی جمعیت است. دهم آبان ۱۴۰۰ بود که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بر اساس اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی، در یک کمیسیون مشترک بررسی شد و پس از موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن به مدت ۷ سال، به تأیید شورای نگهبان رسید.

بر اساس ماده نخستین قانون ستاد ملی جمعیت به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌شود که در مجموع ۲۴ عضو دارد. علاوه بر رئیس جمهور، دبیر ستاد، وزرای کشور بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات و فناوری، ورزش و جوانان، راه و شهرسازی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اطلاعات، امور اقتصادی و دارایی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و ارتباطات و فناوری اطلاعات بخشی از اعضا هستند.

رؤسای سازمان‌های صدا و سیما، برنامه و بودجه کشور، تبلیغات اسلامی و پزشکی قانونی کشور و همچنین، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری یا دستگاه مرتبط، مدیر حوزه‌های علمیه، دادستان کل کشور، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی، دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و رئیس سازمان بسیج مستضعفین هم در ستاد ملی جمعیت حضور خواهند داشت.

بودجه ۷۵۰۰ میلیارد برای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

در بودجه ۱۴۰۲، دولت ۷,۵۰۰ میلیارد تومان بودجه برای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت برآورد کرده است که این رقم نشان از کاهش ۳۷.۵ درصدی بودجه این قانون در قیاس با آنچه دولت در لایحه ۱۴۰۱ برای اجرای قانون جوانی جمعیت پیشنهاد داده بود، دارد.

این در حالی است که در لایحه بودجه ۱۴۰۱، دولت بودجه پیشنهادی برای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را ۱۲ هزار میلیارد تومان برآورد کرده بود. به علاوه اینکه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ برای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور اجرای قانون جوانی جمعیت ردیف بودجه مجزا به مبلغ ۲,۳۵۹ میلیارد و ۴۷۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان پیشنهاد شده بوده است. همچنین در لایحه بودجه ۱۴۰۱ ردیف اختصاصی بودجه برای اجرای چند عنوان برنامه از جمله اجرای سیاست‌های قانون جوانی جمعیت به وزارت آموزش و پرورش نیز اختصاص داده شده بود و این در حالی است که در لایحه بودجه ۱۴۰۲ نه وزارت آموزش و پرورش و نه وزارت بهداشت ردیف بودجه مجزایی برای اجرای قانون جوانی جمعیت ندارند.

همچنین بند "ح" تبصره ۱۱ لایحه بودجه ۱۴۰۲ وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده است تا به منظور حمایت از خانواده و جوانی در سال ۱۴۰۲ یک قطعه زمین یا واحد مسکونی به صورت رایگان در قالب شرایط مندرج در ماده ۴ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به خانواده‌های صاحب فرزندان چهارقلو و بیشتر اختصاص دهد.

همچنین بر اساس ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، دولت مکلف است برای کلیه گروه‌های مختلف حقوق بگیر در دستگاه‌های مذکور در ماده (۲۹) قانون برنامه پنجساله ششم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همچنین نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات، سازمان انرژی اتمی (به استثنای مشمولان قانون کار) از قبیل کارکنان کشوری و لشکری، اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و قضات، از ابتدای سال ۱۴۰۱، به مدت پنج سال، افزایش حقوق سالانه را در سقف ردیف حقوق و جبران خدمت به گونه‌ای اعمال کند که هرساله، کمک هزینه اولاد و حق عائله‌مندی مشمولان این ماده در چارچوب افزایش سنواتی حقوق و دستمزد به ترتیب به میزان صد درصد (۱۰۰%) و پنجاه درصد (۵۰%) افزایش یابد.

افزایش امتیاز کمک هزینه عائله‌مندی و حق اولاد

در همین راستا بخش ۳ بند "الف" تبصره ۱۲ لایحه بودجه ۱۴۰۲ نیز تصریح می‌کند که به منظور اجرای ماده ۱۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، امتیاز کمک هزینه عائله مندی و حق اولاد، موضوع بند ۴ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری شاغلین و بازنشستگان، به ترتیب ۲۲۸۰ و ۱۰۵۰ و معادل ریالی امتیاز مذکور برای کارمندان مشمول قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت تعیین می‌شود.

پیش‌تر در بند ۴ ماده ۶۸ قانون مدیریت خدمات کشوری امتیاز کمک هزینه عائله مندی و حق اولاد به ترتیب ۸۰۰ و ۲۰۰ امتیاز در نظر گرفته شده بود.

مشکلات جمعیتی رتبه ۲۰ از میان ۲۵ چالش عمده کشور

علی پژهان پژوهشگر مسائل جمعیتی در گفتگو با مهر در مورد موضوع سیاست‌های جمعیت در کشور و نیازهای بودجه آن اظهار داشت: ۲۵ چالش عمده در کشور وجود دارد که مسائل جمعیتی در رتبه بیش از ۲۰ قرار دارد و دولت‌ها آنطور که باید در مورد موضوعات جمعیتی به صورت دقیق و درست و یا عملی ورود نکرده اند.

وی افزود: در حال حاضر کسی چندان مباحث جمعیتی را پاسخگو نیست چرا که این مسئله متولی خاص سازمانی ندارد تا برای آن در مجلس جهت دریافت بودجه چانه زنی شود و مشکلات هم آنقدر زیاد است که بودجه‌ها برای زخم‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود.

انتقاد از سیاست‌های متناقص جمعیتی

وی با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد در حال حاضر موضوعات مربوط به جمعیت رها شده است گفت: سیاست‌ها متأسفانه در کشور تناقض گونه بوده به طور مثال در مورد قرعه کشی خودرو برای کسانی که فرزندآوری داشته اند مشکلاتی بوده و آنقدر که باید محقق نشده است و سیاست‌های افزایش جمعیت به نوعی بوده است که اگر بگوییم کل بودجه کشورها هم به آن اختصاص دهند جوابگو نخواهد بود.

این پژوهشگر حوزه جمعیت خاطرنشان کرد: متأسفانه بسیاری از اقدامات در حوزه جمعیت فقط صوری بوده و عملاً اقدامی جهت حمایت از این سیاست‌ها اجرا نشده است و به نوعی بیشتر شعار صورت گرفته است.

بهترین سیاست جهت افزایش جمعیت ایجاد اشتغال برای جوانان است تا آنها را تشویق به ازدواج و فرزندآوری کند. متأسفانه جمعیت افراد بیکار افزایش یافته و شاخص بار تکفل هم افزایش یافته است. یعنی به عبارتی یک نفر کار می‌کند و خرج چندین نفر را تأمین می‌کند.

بهترین سیاست جهت افزایش جمعیت ایجاد اشتغال برای جوانان است

وی تاکید کرد: بهترین سیاست جهت افزایش جمعیت ایجاد اشتغال برای جوانان است تا آنها را تشویق به ازدواج و فرزندآوری کند. متأسفانه جمعیت افراد بیکار افزایش یافته و شاخص بار تکفل هم افزایش یافته است. یعنی به عبارتی یک نفر کار می‌کند و خرج چندین نفر را تأمین می‌کند.

پژهان با اشاره به اینکه مشکلات مربوط به جمعیت، آینده ایران را تهدید می‌کند گفت: اگر جمعیت جوان امروز به سلاح کار مجهز نشود نه تنها آینده ایران بلکه آینده خود افراد هم با چالش‌های زیادی مواجه خوهد شد.

پیشگیری از مهاجرت هم نوعی سیاست جمعیتی است

وی تصریح کرد: توجه به موضوعات جمعیتی فقط این نیست که تشویق به فرزندآوری شود بلکه اجرای برنامه‌های حمایتی از جوانان جهت پیشگیری از خروج آنها از کشور و به عبارتی مهاجرت خود در این حوزه حائز اهمیت است.

توجه به موضوعات جمعیتی فقط این نیست که تشویق به فرزندآوری شود بلکه اجرای برنامه‌های حمایتی از جوانان جهت پیشگیری از خروج آنها از کشور و به عبارتی مهاجرت خود در این حوزه حائز اهمیت است.

مشکلات اقتصادی ترمزی برای فرزندآوری

این پژوهشگر با تاکید بر اینکه مشکلات اقتصادی ترمزی برای فرزندآوری است، گفت: بودجه‌ها باید در مورد قوانین جمعیتی عملی، واقعی و ملموس باشد. همچنین باید توجه داشت که اگر نرخ رشد اقتصادی افزایش یافت نرخ رشد جمعیت هم بیشتر خواهد شد.

وی تاکید کرد: در حال حاضر مشکل مدیریت جمعیت باید برطرف شود تا فرزندآوری و عملی شدن سیاست‌های جمعیت را شاهد باشیم.

مشکل قانونی در مورد موضوع جوانی جمعیت نداریم / دغدغه عدم اجرای صحیح قانون‏‬ است

همچنین حجت الاسلام مهدی متقی فر، مدیرکل دفتر کل دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی جوانان وزارت ورزش وجوانان در پاسخ به این سوال که آیا قوانین ما در این حوزه نیاز به اصلاح دارد یا نه؟ گفت: با وجود قانون جوانی جمعیت مشکلی در حوزه قانون نداریم، آنچه مشکل ساز شده عدم اجرای صحیح قانون است. اگر قانون به درستی اجرا شود هم در خصوص تشکیل زندگی و هم فرزندآوری تمهیدات ویژه ای در نظر گرفته شده است.

وی افزود: کارهای فرهنگی زمانی نتیجه می‌دهد که بتوانیم در اجرای برخی قوانین مربوط به تسهیل ازدواج مثل قانون جوانی جمعیت خوب عمل کنیم تا مردم شیرینی اجرای قانون را بچشند.

هشدار درباره بحران پیری جمعیت / ‏‬بودجه ۷۵۰۰ میلیاردی به دست جوانان می‌رسد؟

به گفته بسیاری از کارشناسان در سی سال آینده هیچ بحرانی خطرناک‌تر از بحران پیری جمعیت برای ایران نیست. بااینکه از تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بیش از یک سال گذشته، اما میزان اجرای تکالیف مندرج در قانون و پایبندی متولیان به عملی کردن وظایف محوله از بی‌عملی‌ها و بی‌برنامگی‌های آشکار حکایت دارد. کلیات بودجه کشور هم روز گذشته در مجلس به تصویب نمایندگان رسید و حالا باید منتظر ماند و دید بودجه ۷,۵۰۰ میلیارد تومانی برای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال آینده مؤثر واقع می‌شود و آیا برنامه‌ها با اسنجام در جهت اشتغال جوانان اجرایی خواهد شد.