روابط اقتصادی چین و عربستان؛ از خودروهای الکتریکی تا حوزه گردشگری

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: شاهزاده «فیصل بن فرحان آل سعود» وزیر امور خارجه عربستان سعودی و «هو چونهوا» معاون رئیس کنفرانس مشورتی سیاسی خلق چین، در دهمین کنفرانس تجاری اعراب و چین در ریاض، در ۱۱ ژوئن ۲۰۲۳ شرکت کردند و طرف سعودی در مسیر تقویت روابط با چین، قرارداد ۵.۶ میلیارد دلاری خودروهای الکتریکی را هم امضا کرد.

هم افزایی میان چشم انداز ۲۰۳۰ و برنامه تنوع اقتصادی عربستان سعودی که در سال ۲۰۱۶ رونمایی شد با طرح یک کمربند یک جاده چین، پتانسیل ارتباط اقتصادی – تجاری میان دو کشور را در سال‌های آینده مضاعف کرده است.

نکته حائز اهمیت این است که ریاض رهبری عربی را در تقویت روابط تجاری با پکن دارد. از سوی دیگر هم‌زمان به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود به دور از نفت است که این امر یعنی تعمیق روابط و گسترش همکاری‌های همه جانبه پکن- ریاض به ویژه در زمینه های امنیتی و فناوری، که این امر موجب نگرانی آمریکا شده و تغییر نگرش را در رهبران عربستان در ایجاد تعادل در روابط خود با شرق را گواهی می‌دهد.

همکاری‌های اقتصادی دو کشور روی دور تند

در پی دیدار مقام‌های ارشد دو کشور در ریاض در هفته جاری عربستان سعودی قراردادی به ارزش ۵.۶ میلیارد دلار با یک شرکت چینی برای تولید خودروهای الکتریکی امضا کرده است زیرا این پادشاهی به دنبال رهبری جهان عرب در گسترش روابط اقتصادی با پکن است.

یادداشت تفاهمی که از سوی عربستان روز یکشنبه با Human Horizons سازنده خودروهای الکتریکی و خودران در مورد توسعه، ساخت و فروش وسایل نقلیه امضا شد، بیش از نیمی از سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد دلاری را تشکیل می دهد که در قالب بیش از ۳۰ قرارداد مشترک میان شرکت‌کنندگان برای سرمایه‌گذاری در زمینه‌های فناوری، انرژی‌های تجدیدپذیر، کشاورزی، املاک، مواد معدنی، لجستیک، گردشگری و مراقبت‌های بهداشتی در نخستین روز فعالیت کنفرانس امضا شده است.

طبق گزارش خبرگزاری عربستان سعودی دهمین کنفرانس تجاری اعراب و چین تحت حمایت «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور با هدف تقویت مشارکت "استراتژیک" دو کشوربرپایه طرح «ابتکار یک کمربند و یک جاده» چین انجام شده است.

بر اساس گزارش ها، بیش از ۳۵۰۰ مقام دولتی، سرمایه گذار، نمایندگان تجاری و کارشناسان از ۲۳ کشور در این رویداد که با همکاری اتحادیه عرب و شورای چین برای ارتقای تجارت بین المللی سازماندهی شده است، شرکت کرده‌اند.

به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان، روابط عربستان سعودی با چین همچنان عمدتاً حول محور انرژی می‌چرخد، اما به عنوان بخشی از برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، ریاض در حال برنامه ریزی برای افزایش سرمایه گذاری در بخش های غیرنفتی از جمله در خودروهای برقی است.

Human Horizons خودروهای الکتریکی لوکس را با نام تجاری HiPhi در چین تولید می کند، اما به دنبال توسعه و پیشرفت در بازارهای غربی است. این شرکت دراوایل سال جاری اعلام کرد که وارد بازارهای اروپایی خواهد شد و چشم به اروپای غربی یا اسکاندیناوی خواهد داشت.

عربستان سعودی در ماه اکتبر از برند بومی خودروهای الکتریکی خود به نام Ceer رونمایی و اعلام کرد تصمیم دارد از سال ۲۰۲۵ خودروهای شاسی بلند و سدان‌های برقی را از طریق کارخانه که اکنون در دست ساخت است، تولید و راهی بازار کند.

علاوه بر قرارداد ۵.۶ میلیارد دلاری خودروهای برقی، مقامات سعودی روز یکشنبه از قراردادهایی به ارزش میلیاردها دلار در بخش های فناوری، انرژی های تجدیدپذیر، کشاورزی، املاک و مستغلات، فلزات، گردشگری و مراقبت های بهداشتی نیز خبر داده اند.

در بیانیه طرف سعودی آمده است، موارد توافق همچنین، شامل یک قرارداد ۵۳۳ میلیون دلاری برای ایجاد یک کارخانه آهن و فولاد در عربستان سعودی و یک توافقنامه همکاری ۵۰۰ میلیون دلاری برای استخراج مس از معادن این کشور است.

مقامات سعودی گفته‌اند که می توان انتظار اعلامیه های بیشتری را داشت و آن گونه که عبدالعزیز بن سلمان آل سعود وزیر انرژی مطرح کرده، قراردادهای انرژی بیشتری با چین در راه است. او همچنین انتقاد غرب از روابط رو به رشد عربستان با چین را رد کرد و گفت که پادشاهی منافع تجاری خود را در اولویت قرار خواهد داد.

رسانه‌های عربستان این اجلاس را فرصت جدیدی برای توسعه همکاری‌ها و تقویت دوستی تاریخی اعراب و چین و تلاش برای ساختن آینده‌ای مشترک ارزیابی کردند که منافع هر دو طرف را تامین خواهد کرد.

گردشگری پس از نفت، ستون گسترش روابط اقتصادی

گردشگری یکی از ستون‌های چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان است و چین به‌عنوان منبع گردشگر در سطح جهانی رتبه بسیار بالایی دارد. چین در سال ۲۰۱۹ در رتبه اول جهان به عنوان منبع گردشگر قرار گرفت و چینی‌ها ۱۵۵ میلیون سفر خارجی انجام دادند و بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار برای تعطیلات خارج از چین هزینه کردند. به دلیل همه گیری کووید، تعداد گردشگران برای سال های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی به ترتیب به ۲۰ و ۲۶ میلیون نفر کاهش یافت.

دولت عربستان سعودی به دنبال کسب درآمد سالانه ۴۶ میلیارد دلاری از گردشگری تا پایان این دهه است و می‌تواند با ورود بیشتر گردشگران چینی به عربستان، به رشد زیادی دست یابد. در سال ۲۰۱۹، درست قبل از اینکه همه‌گیری کووید باعث کاهش شدید درآمدهای گردشگری عربستان سعودی شود، درآمد این کشور در این بخش به ۱۹.۸۵ میلیارد دلار رسید – که به عنوان بالاترین میزان در تاریخ ثبت شد.

از آنجا که چین از مشکلات عمده اقتصادی ناشی از سیاست‌های سخت‌گیرانه این کشور در برابر کووید صفر بهبود می‌یابد، عربستان سعودی بر روی استفاده از بازار گردشگری خود متمرکز شده است، زیرا به طور طبیعی تعداد چینی‌هایی که به عنوان گردشگران به خارج از کشور سفر می‌کنند، افزایش می‌یابد.

در ماه مارس (فروردین) «فهد حمیدالدین» مدیرعامل سازمان گردشگری عربستان سعودی با «رائو کوان» معاون وزیر فرهنگ و گردشگری چین، دیدار کرد تا در مورد راه اندازی طرح‌های گردشگری مشترک با هدف کمک به عربستان سعودی تا سال ۲۰۳۰، برای جذب سالانه حدود چهار میلیون گردشگر چینی، به توافق برسد.

کارشناسان منطقه می‌گویند: پکن موفقیت چشم انداز ۲۰۳۰ را برای منافع خود در خاورمیانه بسیار مهم می بیند. اگر اقتصاد عربستان هم نتواند فراتر از نفت متنوع شود، سقوط اقتصادی ویرانگری رخ خواهد داد که می‌تواند به لایه‌های جدیدی از بی‌ثباتی در منطقه منجر شود که در این صورت، چین و عربستان به طور همزمان تهدید می‌شوند.

از سوی دیگر، سعودی‌ها مصمم هستند گردشگری و سرگرمی را بعد از نفت و انرژی صنعت ملی شماره دو خود قرار دهند. «حسین ایبیش» محقق ارشد مقیم مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن AGSIW در این زمینه به رسانه‌ها گفت: گردشگری چین یک بازار بالقوه بزرگ برای آنها است. اگر آنها بتوانند از این پتانسیل گسترده بهره ببرند، این یک گام بزرگ دیگر در حرکت فراتر از اتکای کامل به هیدروکربن ها برای ارز خارجی و تجارت خواهد بود.

چرا عربستان برای گردشگران چینی جذابیت دارد؟

عربستان سعودی دارای ساحل دریای سرخ، کوه ها و مناظر صخره‌ای متعدد است که برای گردشگران جذاب است.

«رابرت موگیلنیکی» محقق ارشد AGSIW می‌گوید: بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس به بازگشت گردشگران چینی پس از ۳ سال قرنطینه کرونا به مناطق گردشگری آنها بسیار امیدوراند و سرمایه گذاری‌های درخوری دراین زمینه انجام داده‌اند.

به گفته وی، از آنجا که عربستان سعودی تلاش می کند تا خود را به یکی از این مراکز تبدیل کند، دلایل احتمالی زیادی وجود دارد که گردشگران چینی این سفر را انجام دهند، زیرا چینی‌ها دوست دارند در سفرهایشان، فرهنگ و محیطی کاملاً متفاوت با کشور خود را تجربه کنند.

به گفته کارشناسان، عربستان دارای سه جاذبه اصلی برای گردشگران خارجی به ویژه چینی‌هاست: برخی مکان‌های باستانی مانند چند شهر استان مدینه، از قدیمی‌ترین آثار و آثار تاریخی روی زمین است. سواحل دریای سرخ در این کشور، کوه‌ها و مناظر صخره‌ای دارای زیبایی طبیعی دارد که به طور طبیعی برای گردشگران جذاب است. با هدف گیری ایجاد تنوع در اقتصاد عربستان و خارج کردن این کشور از وابستگی صرف به درآمدهای نفتی، صنعت گردشگری، سرگرمی و تفریحی، وضعیت رو به رشدی را به خود گرفته که ازجمله برگزاری کنسرت‌ها، نمایشگاه‌های فرهنگی، رویدادهای ورزشی، نمایشگاه‌های اتومبیل و استفاده از ورزشکاران و سلبریتی‌های مشهور است. به طور مثال قرار است «نئوم» کلان شهر برنامه‌ریزی‌شده در شمال غرب عربستان تا ۲ میلیون نفر را در این مسیر در خود جای دهد و به همین دلیل قادر است تا سال ۲۰۳۰ به طور بالقوه، گردشگران خارجی زیادی را به این کشور جذب کند.

جمع بندی

طبق گزارش ارائه شده توسط مقامات سعودی در کنفرانس ریاض، حجم کل تجارت میان چین و جهان عرب در سال ۲۰۲۲ به رکورد ۴۳۰ میلیارد دلار رسید که عربستان به تنهایی حدود ۲۵ درصد از این رقم را با حجم چشمگیرتجارت دوجانبه ۱۰۶ میلیارد دلاری به خود اختصاص داده که ۳۰ درصد نسبت به سال ماقبل جهش داشته است.

نکته حائز اهمیت این است که این کنفرانس اندکی پس از دیدار «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین از ریاض در دسامبر ۲۰۲۲ برگزار شده است. رئیس جمهوری چین در این دیدار و نشست مشترک با رهبران عرب توافقنامه مشارکت راهبردی جامع را با آنها در ریاض امضا کرد.

موضوع دیگری قابل توجه این است که برخی مقام‌های ارشد عربستان بی‌مهابا از غرب، از همکاری‌های فزاینده با چین خبر داده‌اند. به طور مثال «شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی عربستان دراین زمینه گفته است: عربستان به دنبال همکاری است نه رقابت با چین؛ همکاری‌های قوی‌تر در زمینه سرمایه گذاری‌های تجاری و جریان انرژی. ما به واقعیت امروز پی بردیم که چین در حال پیشروی و رهبری را بر عهده گرفته است و همچنان به آن رهبری ادامه خواهد داد. ما مجبور نیستیم با چین رقابت کنیم، باید با چین همکاری کنیم.

رسانه‌های بین‌المللی اظهارات وزیر نفت عربستان را بیانگر تغییر نگرش حاکمیت کنونی این کشور در ایجاد تعادل در روابط با غرب و شرق ارزیابی کرده‌اند.

وی گفت: عربستان سعودی هرجا که فرصت‌ها به دست می‌آیند، پیش خواهد رفت. هیچ موضوع سیاسی در مورد آن وجود ندارد. هیچ نکته راهبردی در مورد آن وجود ندارد. ما عربستان سعودی هستیم، مجبور نیستیم درگیر چیزی باشیم که من آن را بازی حاصل جمع صفر می نامم. معتقدیم که فرصت‌های جهانی بسیار زیادی وجود دارد.

عبدالعزیز در مورد اینکه چرا قدرت مهم اوپک به چین چشم دوخته، گفت معتقد است که تقاضای نفت چین همچنان در حال رشد است و این جایی است که عربستان سعودی مشتاق به تصرف آن است.

طبق گزارش‌ها، چین بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام در جهان است و عربستان با وجود نفت ارزان تحریم‌شده روسیه، درآوریل سال جاری میلادی به عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده این کالا به چین تبدیل شد.

در ماه مارس (اوایل سال جاری میلادی)، شرکت ملی نفت آرامکو عربستان، دو قرارداد عمده پالایشگاهی را رونمایی کرد که براساس آن روزانه ۶۹۰ هزار بشکه نفت خام به کارخانه‌های پتروشیمی «رونگ‌شنگ و پتروشیمی ژجیانگ» چین عرضه می‌شود. این قراردادها پس از سفر «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین به عربستان منعقد شد.

در مجموع، کنفرانس ریاض در حالی برگزار شد که چین و عربستان سعودی روابط اقتصادی و دیپلماتیک رو به رشدی را دنبال می کنند، زیرا هر دو در حال هدایت روابط پرتنش با غرب هستند و گام‌های ریاض با اقدام کابینه که پیوستن این کشور به سازمان همکاری شانگهای، بلوک اقتصادی- سیاسی تحت رهبری چین را تصویب کرد، موتورمحرکه قوی دیگری در زمینه توسعه روابط با چین ایجاد کرد. اقدامی که در آینده این کشور، منطقه و عرصه بین‌الملل تاثیرملموسی خواهد گذاشت.

مریم شفیعی کارشناس حوزه روابط بین‌الملل