در جهان جدید توجه به بازسازی امت اسلامی اهمیت بیشتری دارد

به گزارش خبرگزاری مهر، به همت معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه ادیان و مذاهب دومین جلسه وبینار «تقریب مذاهب: از نظر تا عمل» با سخنرانی حجت الاسلام مهراب صادق نیا عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با موضوع «ضرورت اخلاقی بازسازی امت اسلامی» برگزار شد.

حجت الاسلام مهراب صادق نیا با اشاره به این‌که تاکید بر مسئله وحدت اسلامی در میان مسلمان‌ها همچنین در جامعه ایران گاهی از مواقع با رویکردهای سیاسی و اجتماعی و برخی رویکردهای دیگر اتفاق می‌افتد گفت: ما می‌توانیم از زاویه دیگری نیز به مساله وحدت تاکید کنیم و آن ضرورت اخلاقی است و باید با رویکرد اخلاقی به آن بپردازیم. ما می‌توانیم بگوییم که بر اساس رویکرد اخلاقی حفظ وحدت و انسجام و بازسازی امت اسلامی یک ضرورت اخلاقی است. اگر ما به سیره پیامبر توجه کنیم می‌بینیم که پیامبر (ص) به عنوان معلم اخلاق اولین کاری را که انجام داد تأسیس یک امت جدید بود به نام امت اسلامی، و در این امت همه تأکیدهای پیش از اسلام و همه مرزهای قومی و قبیلگی و مالی، رنگ و پوست و نژاد را از بین برد و نادیده گرفت و گفت که اساساً این تمایزها معنادار نیستند و برای شکل‌گیری امت اسلامی باید همه این تمایزها کنار گذاشته شود و اگر چیزی معیار فضیلت و فضیلت‌مندی باشد همان تقوا، خداترسی، پرهیزکاری و ایمان است و اساساً آن چیزی که ما به‌اشتراک همه جامعه اسلامی است همان ایمان بوده و آن چیزی که تفاوتی ایجاد می‌کرد نیز ایمان خواهد بود.

وی ادامه داد: پیامبر با ایده امت اسلامی تلاش داشت تا تعالیم اخلاقی ضمانت اجرایی داشته باشد. به آن معنا که امکان انجام توصیه‌های اخلاقی وجود داشته باشد. اساساً چیزی که پیامبر (ص) را از باقی افراد متمایز می‌سازد شعار معلم اخلاق بودن است. پیامبر می‌گوید که من آمده‌ام تا معلم اخلاق باشم و اخلاق را کامل کنم. سوال اینجاست که چگونه پیامبر می‌خواست این کار را انجام بدهد، چون دیگران نیز ممکن بود شعارهای اخلاقی داشته باشند. پیامبر با تشکیل امت اسلامی و ایجاد مفهوم جدیدی به نام مفهوم اخوت، زمینه را برای تحقق آن توصیه‌های اخلاقی فراهم می‌کنند. پیامبر شرط تحقق آن مرام‌نامه اخلاقی خودشان را ابتدا ایجاد امت اسلامی و ایجاد اخوت در میان مسلمانان می‌دانند. زیرا این اخوت است که زمینه را برای تحقق آن توصیه‌های اخلاقی فراهم می‌سازد. در قرآن کریم هم خداوند متعال به مفهوم اخوت اشاره می‌کند و به عنوان مثال وقتی می‌خواهد توصیه کند که غیبت نکنید می‌فرماید: أیُحبّ أحدُکم أن یأکل لحم أخیه، کسی که غیبت می‌کند مثل آن است که گوشت برادر مرده خود را می‌خورد و این مفهوم اخوت باعث می‌شود که انسان‌ها احساس کنند در زمان غیبت گوشت برادر خود را می‌خورند و باید از آن پرهیز کنند.

این استاد دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: در مورد قصاص هم باید گفت که خداوند آن را زمینه حیات می‌داند ولی بعد از آن می‌فرماید: فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ؛ یعنی اگر کسی از طرف برادرش مورد عفو قرار گرفت کار پسندیده‌ای انجام داده است. در اینجا باز قرآن کریم به مساله اخوت اسلامی تاکید می‌کند و بین خانواده قاتل و مقتول هم بحث اخوت را برقرار می‌داند، زیرا اگر این مفهوم از بین برود زمینه اخلاقی و تن دادن به توصیه‌های اخلاقی نیز از بین می‌رود. اگر برادری از بین برود زمینه تن دادن به توصیه‌های اخلاقی کم‌تر خواهد شد. بر این اساس، شکل گیری امت اسلامی فارغ از انگیزه‌های سیاسی باعث افزایش قدرت مسلمانان می‌شود و پشت تمام مسائل آن نیز یک فلسفه اخلاقی نهفته است.

وی ادامه داد: در جهان جدید ضرورت و اهمیت وحدت اسلامی پابرجاست و اگر برادری و وحدت از بین برود در حقیقت همان نظام و مرام‌نامه اخلاقی از بین خواهد رفت. همان نظامی که پیامبر اکرم (ص) بانی آن بوده است. بر این اساس برای حفظ وحدت می‌توانیم با یک رویکرد اخلاقی به مسئله نگاه کنیم. وقتی یک جامعه انسجام پیدا می‌کند اولین کاری که اتفاق می‌افتد توافقات جمعی آن جامعه همچون توافق بر نظام ارزشی و نظام اخلاقی است. تاکید بر این توافقات باعث افزایش پایبندی به آنها می‌شود. اگر جامعه اسلامی جامعه‌تر شود و امت اسلامی امت تر شود تاکید بر نظام اخلاقی بیشتر می‌شود. یعنی افراد آن جامعه بر توافقات اخلاقی خودشان تاکید بیشتری می‌کنند. اگر توجه به نظام باورداشتی و اخلاقی بیشتر شود شانس زندگی اخلاقی در جامعه اسلامی بیشتر خواهد شد. در نقطه مقابل وقتی وحدت از بین برود توافقات آن جامعه در آن نظام ارزشی نیز تضعیف می‌شوند. در این زمان تن دادن به امر اخلاق شانس کمتری خواهد داشت.

صادق‌نیا در پایان اضافه کرد: در جهان جدید یعنی جهانی که ما زندگی می‌کنیم، دلایل و انگیزه‌های مختلفی برای اینکه جوامع اسلامی از هم دور بشوند وجود دارد. از بدخواهی دشمنان گرفته تا برجسته کردن ملیت‌ها و مرزهای جغرافیایی که با کمال تأسف ممکن است نه تنها وحدت که بی اخلاقی را نیز در پی داشته باشد. در جهان جدید توجه به بازسازی امت اسلامی بر اساس ضرورت اخلاقی اهمیت بیشتری دارد. در جهان جدید باید برای پاسداری از نظامی که پیامبر اکرم (ص) ایجاد کرده به بازسازی امت اسلامی فکر کنیم. یعنی اینکه وحدت در میان جامعه اسلامی باید تقویت شود و با تقویت وحدت توافق بر انجام امور اخلاقی هم افزایش پیدا کند و قاعدتاً امت اسلامی امت وفادارتری شود. این راه و منطق خود پیامبر اکرم (ص) بوده است که برای حفظ نظام اخلاقی از تشکیل امت آغاز کرد و ما هم باید در جهان جدید این کار را انجام دهیم و امت اسلامی را بازسازی کنیم.