صعود ۵۱ پله‌ای جایگاه فناوری و نوآوری ایران در یک دهه اخیر

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل زاده رییس موسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) امروز ۲۰ آذر ۱۴۰۲ در آیین افتتاحیه بیست و چهارمین نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن بازار در تهران گفت: موسسه ISC وظیفه رصد و پایش علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران، کشورهای اسلامی و جهان را بر عهده دارد.

وی گفت: هم راستا با رصد و پایش علم در سطح ملی و جهانی، رصد جایگاه فناوری و نوآوری نیز بسیار حائز اهمیت است. کشورها با توجه به ابرچالش‌ها و اولویت های پژوهشی و فناوری خود در سطح محلی، ملی و بین‌المللی بایستی زمینه‌های تحقیق و فناوری های کاربردی مورد نیاز را مورد توجه قرار دهند.

رییس مؤسسه ISC اظهار داشت: بر اساس گزارش سال ۲۰۲۳ سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) در خصوص اقتصادهای نوآور برتر، کشورهای هند، ایران و قزاقستان در منطقه آسیای مرکزی و جنوبی به ترتیب در جایگاه اول تا سوم قرار گرفته اند.

وی افزود: طبق گزارش های شاخص جهانی نوآوری، در بین کشورهایی که طی یک دهه گذشته بیشترین رشد و صعود را داشته اند، کشور جمهوری اسلامی ایران با ۵۱ پله بیشترین صعود را از رتبه ۱۱۳ به رتبه ۶۲ داشته است. در نمودار ۱ تغییرات جایگاه چند کشور آسیایی در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳ نشان داده شده است.

نمودار. ۱ تغییرات جایگاه چند کشور آسیایی در بازه زمانی ده ساله (۲۰۲۳-۲۰۱۳)

فاضل زاده ادامه داد: شاخص های نوآوری و فناوری جهانی عبارتند از: شاخص خروجی‌های خلاق، دانش و فناوری، پژوهش و سرمایه انسانی و پیچیدگی های کسب و کار. ایران در دو شاخص خروجی‌های خلاق و خروجی‌های پس از ترکیه رتبه دوم را در بین کشورهای پیشرو اسلامی به دست آورده است.

جدول ۱. رتبه کشورهای اسلامی در چهار شاخص نوآوری و فناوری WIPO ۲۰۲۳

جایگاه ایران به لحاظ تعداد ثبت اختراع بین‌المللی در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳

فاضل زاده گفت: مقالات تحقیقاتی نماد برونداد علمی و پروانه های ثبت اختراع نماد برونداد فناوری و نوآوری است که می تواند منجر به تجاری سازی شود. همانطور که در جدول شماره ۲ نشان داده می شود، بیشترین تعداد اختراعات ثبت شده در کشورهای ایالات متحده آمریکا، ژاپن و کره جنوبی بوده است و ایران با ۱۷۶۸ پروانه ثبت اختراع رتبه ۵۱ جهان را از آن خود کرده است.

در جدول ۲ مقالات نمایه شده در پایگاه WoS، پروانه های ثبت اختراع پایگاه US PATENTS و نسبت اختراع ثبت شده به مقالات نمایه شده را به تفکیک کشورهای پیشرو در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳ نشان می دهد.

جدول ۲. تولیدات علمی و فناوری کشورهای پیشرو جهان در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳

نسبت تولیدات علمی به پروانه های ثبت اختراع

رییس مؤسسه ISC گفت: مطابق جدول ۲، در تمامی کشورهای جهان، تعداد تولیدات علمی از تعداد تولیدات فناورانه (پروانه های ثبت اختراع) بیشتر است. درصد پروانه های ثبت اختراع به انتشارات علمی در کشورهای پیشرو در ثبت اختراعات مانند ژاپن، تایوان، کره و آمریکا به ترتیب ۸۶.۵۱ درصد، ۷۰.۱۶ درصد، ۵۴.۳۴ درصد و ۴۵.۱۳ درصد است.

اختراعات بین‌المللی ثبت شده کشورهای اسلامی پیشرو

فاض زاده گفت: در بین کشورهای اسلامی به لحاظ تعداد پروانه ثبت اختراع، ایران با ۱۷۶۸ پروانه ثبت اختراع، جایگاه پنجم را از آن خود کرده است. کشورهای عربستان سعودی، مالزی، ترکیه و امارات متحده عربی به ترتیب با ۱۷۰۸۸، ۸۱۱۶، ۵۷۶۵ و ۲۹۴۲ در جایگاه اول تا چهارم کشورهای اسلامی قرار دارند.

نمودار ۲. تعداد پروانه های ثبت اختراع کشورهای اسلامی در پایگاهUS PATENT

اختراعات ملی ثبت شده موسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور

وی ادامه داد: در نمودار ۳ تعداد اختراعات ملی ثبت شده توسط موسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری کشور در سال های ۱۳۹۷ لغایت ۱۳۹۹ نشان ‎‌داده شده است. به طور میانگین در هر سال ۴۴۰ پروانه ثبت اختراع ملی صادر شده است که در مقایسه با تعداد مقالات علمی تولید شده بسیار کم است.

نمودار ۳. تعداد اختراعات ملی ثبت شده کشور در سال های ۱۳۹۷ لغایت ۱۳۹۹

رییس موسسه ISC گفت: با توجه به زنجیره ارزش علم و فناوری، باید دانشگاه‌ها، موسسات پژوهشی و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان کشور با برنامه ریزی و اختصاص بودجه مناسب اقدام به ثبت دستاوردهای علمی و فناوری در پایگاه‌های ملی و بین‌المللی ثبت اختراعات کنند. در این راستا باید متولیان امر با تخصیص بودجه های مناسب و تامین و تجهیز آزمایشگاه‌های تحقیقاتی زمینه توسعه‌ی تبدیل علم به فناوری و محصولات دانش‌بنیان را فراهم کنند.