خلاء کتابشناسی حضرت زهرا(س) باید برطرف شود

به گزارش خبرنگار مهر، سلسله جلسات فرهنگ رضوی با عنوان سیمای حضرت زهرا (س) در میراث مکتوب جهان اسلام با سخنرانی «مهدی مجتهدی»، عضو هیأت علمی گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه فردوسی در بنیاد بین المللی امام رضا (ع) برگزار شد.

وی در ابتدای سخنان خود به بیان اینکه سیره حضرت رضا (ع) و حضرت زهرا (س) بسیار به هم تنیده است گفت: ما برای شناخت میراث مکتوب حضرت زهرا (س) باید به آثار مکتوب تخصصی حوزه فاطمی مراجعه کنیم. کتابخانه تخصصی حضرت فاطمه زهرا (س) از سال ۸۴ در مشهد افتتاح شده و قریب به ۴ هزار کتاب و پایان نامه و نسخ خطی درباره حضرت زهرا (س) در این کتابخانه گردآوری شده است.

مجتهدی با بیان اینکه می‌توان نسبت‌ها و روابط بین حضرت زهرا (س) و حضرت رضا (ع) را مورد بررسی قرار داد، ادامه داد: وجوه‌های مختلفی می‌توان نام برد که به عنوان مثال پیامبر در خصوص حضرت زهرا (س) می‌فرمایند: «فاطمه بضعه منی فاطمه پاره تن من است»؛ و همچنین در روایتی دیگر در خصوص حضرت رضا (ع) داریم که: پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد.پیامبر اکرم فقط دو تن از خاندان خود را بضعه خود معرفی کرده است؛ دختر گرامی خود حضرت زهرا (علیهاالسلام) و امام رضا (علیه‌السلام).

وی ادامه داد: کتابخانه تخصصی حضرت زهرا (س) به معنای خاص است و هدف این کتابخانه راه یافته‌های پژوهشی شاخص است. کتابخانه های تخصصی در خصوص اهل بیت مرکز اسناد محسوب می‌شوند به این معنی که موظف هستند که هر اثری را گردآوری و جمع آوری کنند. در این کتابخانه میراث مکتوب جهان اسلام مد نظر ما است و بیشتر ناظر به این است که خلأ پژوهشی را در این زمینه مطرح کرده و آن را پاسخ بگویم. خلائی باید حل شود و آن کتابشناسی حضرت زهرا (س) است که به آن معنا به غیر از فهرست ندیم و یا تاریخ التراث العربی بقیه فهرست‌ها به ترتیب الفبا اسم کتاب و نویسنده آمده و خیلی کاربرد ندارد.

معاون کتابخانه تخصصی حضرت زهرا (س) اظهار داشت: در کتاب الفهرست ابن ندیم براساس علم هستند. از قدیمی ترین کسی که تولید علم کرده و محصول و دانشی داشته است به عنوان فهرست تاریخی سخن به میان آورده و میگویند که ملاکش فوت نویسنده است. با یک نگاه کوتاه به مجموعه‌های سیر تاریخی پی برد. تدوین آثار مستقل هدف ما از کتابشناسی است. کتابهای مشتمل شاید یک صفحه و یا یک جلد از شخصی ت یا موضوع نوشته باشد اما در گام اول آثار مستقل در خصوص حضرت زهرا (س) در طول تاریخ باید مشخص شود.

وی با بیان اینکه بخشی از آثاری که از جهان اهل سنت تدوین شده است فاطمه حورالا نسیه بین الطاف نویسنده رحیم حسین مبارک است و آقای مبارک در عراق است و زمانی که این کتاب تدوین شد. سال ۲۰۱۵ چاپ شده است و فهرست جزئی و مفصلی دارد.

معاون کتابخانه تخصصی حضرت زهرا (س) در ادامه با بیان اینکه وجود کتابخانه‌های تخصصی از پیش نیازهای بررسی و شناخت جایگاه حضرت زهرا (ع) در میراث مکتوب جهان اسلام و تمدن اسلامی است، اظهار داشت: کتابخانه تخصصی حضرت زهرا (س) در مشهد یکی از معدود مراکز در ایران و در میان مراکز شیعی است که بطور ویژه برای عمق بخشی به مطالعات درباره حضرت فاطمه زهرا (س) تأسیس شده است و به گردآوری آخرین کتاب‌ها و پایان‌نامه‌ها و آثار فاطمی در ایران و جهان اسلام اهتمام دارد.

استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، منبع شناسی را یکی از نخستین مراحل و ضرورت‌ها برای شناخت جایگاه حضرت زهرا (س) در گستره تمدن اسلامی برشمرد و با ذکر منابع برجسته و فهرست‌های محوری که به دست عالمان مسلمان تألیف یافته است آنها را از مهم‌ترین منابع برای بازیابی منزلت حضرت زهرا (س) در مقیاس تاریخ و تمدن اسلامی دانست. او با اشاره به کتاب الفهرست ابن ندیم به عنوان یکی از کهن‌ترین منابع، و مجموعه تاریخ تراث العربی فؤاد سزگین در دوره معاصر، این دست کتب مرجع را یکی از مراحل پژوهشی برای شناسایی آثار فاطمی توصیف کرد. به گفته وی شناسایی آثار مستقل در زمینه حضرت زهرا (س) گام مهمی برای ارزیابی‌های بعدی خواهد بود.

مهدی مجتهدی دستیابی به نسخ خطی مرتبط در کتابخانه‌های دنیا را از دیگر ضرورت‌های تحلیل جایگاه حضرت فاطمه (س) در گستره تمدن اسلامی دانست و با معرفی و بررسی برخی نمونه‌ها در سایت کتابخانه تخصصی حضرت زهرا (س) به زبان‌های مختلف، به ارزیابی چگونگی معرفی سیدة نساء العالمین در منابع کهن و امروزی پرداخت.

گفتنی است سلسله نشست‌های فر هنگ رضوی از سوی بنیاد بین المللی امام رضا (ع) و با هدف گسترش فرهنگ رضوی برگزار می‌شود.