مجتهدی تفکیک ایران قبل از اسلام و بعد از اسلام را قبول نداشت

به گزارش خبرنگار مهر، آیین بزرگداشت استاد پیشکسوت گروه فلسفه دانشگاه تهران زنده یاد دکتر کریم مجتهدی صبح امروز (سه شنیه ۱۱ اردیبهشت ماه) در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد.

رفتار آکادمیک مجتهدی در دانشگاه

شهرام پازوکی عضو هیات علمی انجمن حکمت و فلسفه در این مراسم گفت: بنده در نیمه دهه پنجاه وارد دانشکده ادبیات شدم، پیش از آن در انگلیس فیزیک خوانده بودم که آن رشته را ترک کردم و به ایران برگشتم. بعد از بازگشت به ایران در کنکور فلسفه شرکت کردم و قبول شدم. اولین درس من در این رشته با مرحوم مجتهدی در همین سالنی که هستیم (سالن استاد عباس اقبال آشتیانی) بود. مرحوم مجتهدی بسیار منضبط بود و با روش مخصوص خود و تندی که داشتند سر کلاس درس می دادند و من همان ابتدا وقتی در کلاس های ایشان حاضر شدم گفتم باید این رشته را ترک کنم چون به نظرم فلسفه بیرون دانشگاه با فلسفه درون دانشگاه خیلی فاصله داشت. مثلاً در بیرون دانشگاه ما کتاب های نیچه را می خواندیم اما در دانشگاه اصلاً کسی نیچه درس نمی داد به همین دلیل من بسیار دلسرد شده بودم.

وی افزود: رفتار مرحوم مجتهدی همانند دکتر مهدوی کاملاً آکادمیک بود. آکادمیک به این معنا که انضباط دانشگاهی داشتند، صریح الهجه بودند و در کار بسیار جدیت داشتند البته من بعدها متوجه شدم که این سنت دانشگاهی فرانسوی هاست. در این سنت حتماً باید فاصله بین دانشجو و استاد رعایت شود.

پازوکی ادامه داد: دکتر مجتهدی دو چهره داشت، یکی چهره آکادمیک و دیگری چهره غیرآکادمیک که برای من چهره غیرآکادمیک ایشان خیلی جذاب بود چون در این چهره ایشان به دنبال چیزهای دیگری بود که برای من خیلی جذاب بود. همچنین آقای مجتهدی مساله ایران برایشان بسیار مهم بود و اعتقاد داشتند که در ایران بودن، لوازم و اقتضائات خودش را دارد. یک استاد فلسفه نمی تواند فلسفه ورزی کند اما متوجه نشود که در ایران است. ایشان اصلاً تفکیک هایی مثل ایران قبل از اسلام و بعد از اسلام را قبول نداشت.

پازوکی در ادامه سخنانش ادامه داد: موضوع دیگری که برای دکتر مجتهدی بسیار اهمیت داشت مساله سنت و مدرنیته بود. ایشان مساله عالم مدرن را مساله غرب شناسی می‌دانست و غرب بودن و غرب شناسی را به عالم مدرن مرتبط می دانست. با این حال از به کار بردن کلمات خارجی و غربی به شدت دوری می کرد به طوری که من فقط سه (سوژه، ابژه و مدرن) کلمه را خارجی می گفتم اما همیشه بابت استفاده از این کلمات من را مورد عتاب قرار می‌داد.

پازوکی در پایان گفت: جالب است که من اولین بار ایشان را دیدم از لحاظ ظاهری یاد کسروی افتادم اگرچه از نظر عقیدتی شباهتی به یکدیگر نداشتند. مرحوم مجتهدی معتقد بود که تجدد یک عمل دفعی نیست و باید به صورت آگاهانه مورد بررسی قرار بگیرد. اما افرادی مانند آقای کسروی به خاطر افکارشان که فهم درستی از تجدد نداشت ضربه بزرگی به جامعه زدند. به عقیده مرحوم مجتهدی فلسفه ها یا سطحی هستند یا عمقی و اینکه ما عالم مدرن را بر حسب مسائل سیاسی و اقتصادی بررسی کنیم نوعی سطحی نگری است.

مجتهدی، حق دانشجو را ضایع نمی‌کرد

سیدموسی دیباج استاد فلسفه دانشگاه تهران سخنران دیگر این مراسم بود. وی گفت: روز اول که وارد کلاس درس مرحوم مجتهدی شدم از ایشان درس افلاطون آموختم و همان موقع نسبت به ارزیابی‌شان اعتراض کردم و ایشان جواب مرا داد و اعتراضم هم رد کرد. با این حال من به ایشان بیشتر علاقه مند شدم و ایشان را در فرصت های مختلف بهتر درک کردم. زمانی که برای ادامه تحصیل تصمیم گرفتم به آمریکا بروم برای من دو توصیه نامه بسیار خوب نوشتند که بسیار برای من ارزشمند بود.

وی افزود: بنده کانت را نزد ایشان آموختم و بسیار هم درست یاد گرفتم. همچنین من در دوره دکتری کانت را در آمریکا نزد یک فیلسوف معروف هم آموختم اما تفاوتی که درس دادن آقای مجتهدی داشت این بود که از ایشان علاوه بر خوب آموختن، جدی بودن و فروتنی را هم یاد گرفتم درواقع مرحوم مجتهدی بیشتر از فلسفه به ما انسانیت آموخت من حتی ایمان را هم نزد ایشان آموختم اگرچه هرگز ایمانش را نزد دیگران بروز نمی داد.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: یادم است یک بار سر کلاس کانت ایشان گفتم: استاد من تفسیر شما را قبول ندارم و خیلی جدی از کانت دفاع کردم، بعد از کلاس ایشان به من گفت بمان و بعد از صحبتی که با هم انجام دادیم حرف مرا قبول کردند و حق را به من دادند.

دیباج در پایان گفت: از مهمترین ویژگی های آقای مجتهدی این بود که کار دانشجو را یک کار فرعی و ثانوی نمی دانست و به آن توجه داشت. ضمن اینکه حق دانشجو را هم ضایع نمی کرد. البته بنده به غیر از مرحوم مجتهدی اساتید خوب دیگری مثل آقای اعوانی هم داشتم که از ایشان هم بسیار آموختم.

ارادت مجتهدی به رهبرانقلاب

در ادامه این مراسم، عبدالرضا سیف رییس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ضمن تشکر از حضور دانشجویان و اساتید در این مراسم به موضوع هوش سیاسی مرحوم مجتهدی اشاره کرد و گفت: هوش سیاسی ایشان خیلی زیاد بود. خاطرم است که در سال ۸۸ که آن اتفاقات در جامعه افتاد ایشان هیچ وقت کلاس درسش را تعطیل نکرد و حتی در همان سال در دیدار مقام معظم رهبری هم حاضر شد. ایشان ارادت خاصی به رهبر انقلاب داشت. خودباخته و شیفته غرب نبود. با اینکه در غرب درس خوانده بود.

وی در پایان بار دیگر از اساتید تشکر کرد و از سایر سخنرانان دعوت کرد که به سخنرانی خود ادامه دهند.