حجت الاسلام سیدناصر میرمحمدیان مدیرعامل بنیاد هدایت در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، به ارائه هدف برگزاری و محتوای نمایشگاه «روندنمای طراحی نقشه توانمندسازی امامان محله و کنشگران مسجدی» پرداخت که به مدت یک هفته در محل برگزاری نشست شش ماهه ۱۴۰۳ مدیران و کارشناسان سازمان تبلیغات اسلامی در تهران بر پا بود.
وی در تبیین هدف برگزاری این نمایشگاه، گفت: در آخرین جلسه قرارگاه ملی مسجد، یک تقسیم کاری بین دستگاه‌های مرتبط با مسجد شکل گرفت؛ بر این اساس برای مسجد، پنج رکن در نظر گرفته شد، یکی از آنها هدایت و راهبری مساجد و شبکه امامت است که شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، نمایندگان ولی فقیه در استان و امامان جمعه در شهرستان‌ها برعهده دارند.
مدیرعامل بنیاد هدایت تصریح کرد: معمولاً امامان جمعه کسی را جهت پیشبرد این امر تحت عنوان مرکز رسیدگی به امور مساجد استان یا شهرستان نصب می‌کنند تا کمک کار آنها در این امر باشد. البته در برخی استان‌ها و یا شهرستان‌ها مرکز رسیدگی به امور مساجد ذیل امام جمعه شکل می‌گیرد.
سازمان تبلیغات اسلامی متکفل پشتیبانی نرم‌افزاری و برنامه‌ای مسجد
قائم مقام معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه رشد نرم افزاری مسجد بر عهده سازمان تبلیغات است، گفت: همچنین رکن پشتیبانی سخت افزاری و زیرساختی بر عهده سازمان اوقاف گذاشته شد و رکن تربیت و تأمین سرمایه انسانی مدیریت مساجد برعهده حوزه‌های علمیه قرار گرفت تا طلاب را پیش از اینکه در مساجد به عنوان امام محله مستقر شوند، برای انجام این مسؤولیت خطیر تربیت کند.
حجت الاسلام میرمحمدیان با اشاره به اینکه در قرارگاه ملی مسجد شأن سازمان دهی مردمی و تشکل‌های انقلابی بر عهده بسیج قرار گرفته است، بیان داشت: البته کانون فرهنگی و هنری مساجد و قرارگاه خاتم نیز در این عرصه مشارکت دارند.
وی افزود: سازمان تبلیغات اسلامی با هدف اعتلای امامت و مساجد بنیاد هدایت را تأسیس کرده است و وظایف خود در این زمینه را به این بنیاد سپرده است. این بنیاد به منظور پشتیبانی نرم افزاری از مساجد سه کلان اقدام را در دستور کار خود قرار داده است. تولید دانش در زمینه جامعه پردازی ولایی با محوریت مسجد و اداره محله. گفتمان سازی حکمرانی محلی با محوریت مسجد و امامت محله و توانمند سازی امام و کنشگران مسجدی.
تولید دانش، گفتمان سازی و توانمندسازی؛ مأموریت بنیاد هدایت
مدیرعامل بنیاد هدایت بیان داشت: تولید دانش با رفت و برگشت دائم میان مبانی و تجربه نگاری از میدان صورت می‌گیرد. و گفتمان سازی نیز به وسیله فعالیت‌های هنری و رسانه‌ای و برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های گفتمانی صورت می‌گیرد و تلاش می‌کند که در لایه نخبگان، مسئولان، طلاب، مسجدی‌ها و عموم مردم این گفتمان را ترویج نماید.
حجت الاسلام میرمحمدیان توانمند سازی را کار مهم سومی دانست که به عهده بنیاد قرار دارد و اظهار کرد: این کار عمدتاً باید در استان‌ها و شهرستان‌ها صورت پذیرد و ستاد باید در این زمینه کمک‌ها و خدمات مختلفی را به صف ارائه دهد. به همین دلیل از مدیران کل استان و مدیران شهرستانی خواستیم که برای انجام این مأموریت مهم، نقشه طراحی کنند.
مراحل یازده‌گانه طراحی نقشه توانمندسازی امامان محله و کنشگران مسجدی
وی ضمن اشاره به آثار و نتایج طراحی نقشه توانمندسازی امامان محله و کنشگران مسجدی، گفت: مثلاً اگر در استانی هزار مسجد وجود دارد، باید مشخص بشود این تعداد مساجد را بر اساس چه نقشه‌ای می‌خواهیم توانمند کنیم. برای اینکه بتوانیم نقشه توانمندسازی امامان محله و کنشگران مسجدی را تهیه کنیم، یازده گام ترسیم کرده‌ایم.
مدیرعامل بنیاد هدایت اولین گام را «شناسایی» عنوان کرد و بیان داشت: شناسایی در سطوح مختلف انجام می‌شود، اطلاعات موجود سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز رسیدگی به امور مساجد و شورای سیاست‌گذاری، بسیج و اوقاف باید هم‌افزا و یکپارچه شود. پس از گردآوری اطلاعات موجود، نواقص آن از سوی ادارات تبلیغات اسلامی شهرستان‌ها، برطرف می‌شود.
حجت الاسلام میرمحمدیان «طبقه بندی مساجد» را گام دوم توانمندسازی برشمرد و گفت: با توجه به اینکه ایده اصلی ما مسجد محله است، یکسری از مساجد را کنار گذاشته‌ایم، از جمله مسجد بازار که مساجدی هستند که دورشان خانه نیست و فقط مغازه و یا کارخانه هست، مسجد نمازخانه که غالباً بین راهی یا در ادارات و دانشگاه‌ها هستند و همچنین مساجد جامع که کارکرد شهری دارند و مختص محله خود نیستند و معمولاً امامان جمعه در این مساجد نماز می‌خوانند.
چهار عنصر مهم در فعال بودن مسجد
وی مساجد محله را مخاطب اصلی این طرح خواند و اظهار داشت: در هر مسجدی چهار بخش بسیار مهم وجود دارد؛ یکی امام مسجد است؛ اگر دغدغه او فقط نماز باشد، امام جماعت است، اگر دغدغه‌اش مسجد باشد، امام مسجد است، اگر دغدغه‌اش محله باشد، امام محله است. حتی ممکن است دغدغه‌اش تمدن اسلامی باشد و بخواهد از ظرفیت مسجد در این مسیر استفاده کند، که امام الگو می‌شود.
مدیرعامل بنیاد هدایت افزود: در تیم تشکیلاتی مسجد هم اوضاع متفاوت است؛ برخی مساجد اصلاً تیم ندارند، برخی تیم دارند اما با هم همراه نیستند، برخی دیگری تیم هستند اما با امام همراه نیستند و برخی نیز تیم دارند و با امام نیز همراه هستند. امکاناتی که در هر مسجد وجود دارد از منابع مالی تا زیرساخت‌ها و مکان مسجد، همه این موارد در فعال بودن مسجد مؤثرند. گرچه مهم‌ترین عنصر در فعال بودن مسجد امام است.
انواع مساجد
حجت الاسلام میرمحمدیان بر اساس عناصر چهارگانه‌ای که مطرح شد، مساجد را به شش دسته تقسیم کرد و گفت: شش سطح برای مساجد در نظر گرفته شده است. مسجد تعطیل یعنی جایی که در آن نماز جماعت نیست، مساجد دایر تنها به اقامه نماز اکتفاء می‌کنند؛ مسجد فعال افزون‌بر نمازبرنامه‌های عبادی و مناسکی دارند اما کنش اجتماعی چندانی ندارند. مساجد پویا فعالیت‌های خوبی در سطح زمینه‌های مناسکی فرهنگی و اجتماعی محله و یا شهر دارند ولی ممکن است که تیم و تشکیلات و زیرساخت‌های و یا امام قوی نداشته باشند. مساجد شاخص و الگو همه ظرفیت‌هاشان فعال است با این تفاوت که مساجد الگو ظرفیت الگو شدن برای سایر مساجد را دارند به همین دلیل تعداد آنها بسیار محدود است.
قائم مقام معاون تبلیغ و فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی خاطرنشان کرد: خاصیت این تقسیم بندی آن است که برای هر سطحی به طور ویژه و متناسب با خودش برنامه توانمندسازی خواهیم داشت و دیگر برای همه امامان یک کلاس و سرفصل را در نظر نمی‌گیریم.
وی گام سوم را مسئله شناسی عنوان کرد و گفت: امامان مختلف در سطوح گوناگون مسائل خاص خود را دارند و افزون‌بر آن هر شهر و استانی مسائل خاص خود را دارد؛ مثلاً در یک شهر مدرسه سفیران هدایت وجود دارد و اکثر امامان آن شهر خروجی آن مدرسه هستند، در نتیجه امامان این مساجد به لحاظ مهارتی قوی‌تر هستند یا جای دیگر حوزه علمیه دارد و اکثر امامان آن از حوزه علمیه هستند اما مدیر آن چندان علاقهای به فضاهای تبلیغی نداشته و امامان جماعت آنجا به لحاظ مهارت‌های تبلیغی ضعیف هستند. این‌ها از مجمله مسائل خاصی است که باید دراین گام بررسی شود.
آنچه که امام باید بداند و باید بتواند انجام بدهد
حجت الاسلام میرمحمدیان با بیان اینکه گام چهارم طراحی نقشه توانمندسازی «انتخاب سرفصل» است، تصریح کرد: همه آنچه که امام باید بداند و یا باید بتواند انجام بدهد را در قالب سه سرفصل کلی لیست کرده‌ایم. یک سری مبانی را امام باید بداند از جمله نقشه کلی اسلام، طرح قرآن برای رساندن انسان به اوج شکوفایی، شادکامی و موفقیت در این دنیا؛ در این زمینه ۹ سرفصل مشخص شده است.
وی ادامه داد: الگوی پیاده سازی امامت؛ الگوی پیاده سازی نقشه اسلام موضوع دیگری است که در ۸ سرفصل به امامان ارائه می‌شود. ایده تحقق امامت محله و ایده تحقق نظام امامت نیز در ۱۸ سرفصل تدوین شده است. افزون‌بر مبانی، باید ترسیم زیبایی از نقطه مطلوب برای امامان ارائه شود؛ به همین منظور نقش و جایگاه امام محله، فرآیند تعیّن امام محله، عِده و عُده امام محله، ویژگی‌های مسجد تراز و محله پیشرفت نیز در سرفصل‌های متعددی ارائه شده است.
مدیرعامل بنیاد هدایت به ابزار، روش و قالب‌های ارائه مهارت‌ها اشاره کرد و گفت: راهبری، تبیین، دانش‌های امامت، سبک زندگی، مهارتهار ارتباطی، مهارت‌های تربیتی، مهارت‌های تبلیغی، مهارت‌های تخصصی، مهارت‌های معنوی؛ همه این موارد نیز در سرفصل‌های متعدد و متکثری برای توانمندسازی امام، در نظر گرفته شده است. باید متناسب با مسئله شناسی و سطح مسجد یکسری از این سرفصل‌ها انتخاب و پیشنهاد می‌شود. از آنجا که می‌خواهیم نقشه توانمندسازی را طراحی کنیم بنابراین نباید همه سرفصل‌ها را برای همه در نظر گرفت.
سبک‌های مختلف توانمندسازی
حجت الاسلام میرمحمدیان، «سبک توانمندسازی» را پنجمین گام در طراحی نقشه دانست و گفت: باید مشخص شود که به چه سبکی می‌خواهیم امامان خود را توانمند کنیم. سبک آموزشی یا استاد محور، سبک تربیتی یا مربی محور، سبک انتخابی یا مخاطب محور، سبک رشد جمعی یا گروه محور، سبک تربیت در صحنه یا عملیات محور، سبک هوشمند یا سیستم محور. پیشنهاد ویژه ما در بنیاد هدایت استفاده از سبک راهیاری است؛ راهیار در هر موقعیتی، سبک مناسب با آن را انتخاب می‌کند صرفاً به آموزش، مدل گروهی یا عملیات اکتفا نمی‌کند بلکه به اقتضای شرایط سبک مورد نظر را پیاده می‌کند. راهیاری در حقیقت ترکیب این سبک‌هاست.
وی با بیان اینکه ابزار، قالب و روش در گام ششم انتخاب می‌شود، اظهار کرد: در عرصه توانمندسازی ابزارهای مختلفی وجود دارد، ابزار آموزش مستقیم، پشتیبانی حرفه‌ای، توانمندسازی رویداد محور، الگونمایی و هویت بخشی و تقویت گفتمانی، توانمندسازی شبکه پایه، تأمین محتوای مکتوب، تأمین محتوای مجازی، مشاوره، خدمات مالی و غیره. کسی دارد نقشه توانمندسازی امامان را طراحی می‌کند باید این قالب‌ها را در آن سرفصل‌ها ضرب کند و از دل آن نقشه توانمندسازی را دربیاورد.
مدیرعامل بنیاد هدایت با اشاره به گام هفتم، گفت: در این مرحله نقشه توانمندسازی امامان و کنشگران مسجدی را با استفاده از اطلاعات به دست آمده، طراحی می‌کنیم. جدولی طراحی شده که در آن سطوح مختلف مساجد و قالب‌ها آمده است تا قالب هر سرفصلی که بناست ارائه شود، متناسب با ظرفیت و سطح مسجد تعیین شود.
قائم مقام معاون تبلیغ وفرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی، مدیران کل تبلیغات اسلامی را در سطح استان و مدیران ادارات تبلیغات اسلامی را در سطح شهرستان، مسئول طراحی نقشه توانمندسازی دانست و گفت: پس طراحی نقشه با دو سوال جدی مواجه می‌شویم؛ اینکه نیروی انسانی لازم برای این کار و منابع مالی آن را باید چه‌طور تأمین کنیم؟ متناسب با سرفصل‌ها و قالب‌هایی که برای توانمندسازی درنظر گرفته‌ایم، منابع انسانی و مالی را مشخص می‌کنیم و باید تلاش کنیم که در این راستا از ظرفیت‌های بومی و ملی موجود بیشترین بهره را ببریم.
حجت الاسلام میرمحمدیان با بیان اینکه در گام دهم باید یک برنامه اجرایی متناسب با نقشه طراحی شده، ارائه شود، تأکید کرد: پیشنهاد می‌کنیم که این برنامه پنج ساله طراحی شود اما هر سال بازنگری و بازخوردگیری شود تا نقشه توانمندسازی ارتقا پیدا کند.
وظایف بنیاد هدایت درعرصه توانمندسازی امامان و کنشگران مسجدی
وی در بخش دیگر سخنان خود به وظایف بنیاد هدایت در عرصه توانمندسازی امامان و کنشگران مسجدی پرداخت و گفت: ما افزون‌بر طراحی نرم افزاری، مشاوره می‌دهیم و راهیاران منطقه‌ای، استانی و شهرستانی را توجیه می‌کنیم. همچنین دائماً در حال سفر و سرکشی به استان‌ها و شهرستان‌های مختلف هستیم تا میدان را نسبت به این فرآیندها توجیه کنیم.
مدیرعامل بنیاد هدایت بنیاد هدایت افزود: از وظایف ما یکی گفتمان سازی است که در قالب محصولات رسانه‌ای، نمایشگاه و نشست‌های تبیینی کارهای مختلف شکل می‌گیرد. در حوزه راهیاری، خدمات گوناگونی از سوی راهیاران منطقه‌ای و استانی ارائه می‌شود. برای توانمندسازی شبکه‌ای نیز سامانه تجربه نگار و فناوری گعده را اجرایی کرده‌ایم.
حجت الاسلام میرمحمدیان با اشاره به حیطه آموزش، به عنوان یکی دیگر از وظایف بنیاد هدایت، گفت: برای هر امامی یک پرونده آموزشی تشکیل می‌شود و آموزش‌های حضوری و مجازی برای آنها داریم. هویت بخشی و الگونمایی یکی دیگر وظایف مجموعه است که به واسطه سایت و کانال‌های اخبار هدایت، محله همدل، رایو بانور و رادیو محله انجام می‌شود.
وی وظیفه دیگر بنیاد هدایت را «عملیات» خواند و تأکید کرد: در حقیقت عملیات برای ما جنبه توانمندسازی دارد؛ عملیات بهانه‌ای است برای اینکه امامان و کنشگران مسجدی توانمند شوند. عملیات‌های محله همدل، محله اربعینی، مهمونی محله، محله قرآنی از جمله عملیات‌هایی بودند که به مناسبت‌های مختلف تا کنون برگزار شده است.
نظر شما