تونی جات و به‌تصویرکشیدن زیر و بم طوفان قرن بیستم در قالب کتاب

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «پس از جنگ» نوشته تونی جات تحولات اروپای پس از جنگ جهانی دوم را بررسی می‌کند. نویسنده از سال‌های پس از جنگ جهانی دوم آغاز می‌کند و نظم کهن اروپا را برمی‌شمارد. سپس تحولات سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی قاره‌ اروپا طی شصت سال پس از جنگ را با دیدی کلی و در عین حال به صورت کشور به کشور مورد مطالعه و تحلیل قرار می‌دهد. ترجمه فارسی این کتاب که نامزد نهایی جایزه‌ پولیتزر و برنده‌ جایزه‌ کتاب اروپا بود،

پس از جنگ؛ تاریخ اروپا بعد از ۱۹۴۵ نوشته تونی جات تاریخدان فقید آمریکایی روایتی است که اروپای بعد از جنگ جهانی دوم را به تصویر کشیده، جنگی که به مراتب خانمان براندازتر و ویرانگرتر از جنگ بزرگ بود. اشغال بیش از نیمی از اروپا، بمباران‌های پی در پی، نسل کشی‌ها، اردوگاه‌های مرگ، اتلاس اقتصادی و هزاران پیامد اجتماعی دیگر دگرگونی‌های ژئوپلوتیکی به همراه آورد که تاثیر آن تا سال‌ها بعد و حتی هنوز هم به جای مانده است. اما فرزام امین صالحی چه نیک این اثر جدی تاریخی را ترجمه کرده، کتاب در ۲۴ فصل وقایع پس از جنگ ۱۹۴۵ تا شیوه جدید در اروپا در سال ۲۰۰۵ میلادی را مرور می‌کند. کتابی که در ۱۰۲۷ صفحه توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده و نویسنده در مقدمه آورده است که در دسامبر ۱۹۸۹ تصمیم به نوشتن این کتاب گرفته است.

او تازه از پراگ برگشته بود جایی که نمایشنامه نویس‌ها و مولفین جامعه مدنی واتسلاو هاول داشتند یک دولت پلیسی کمونیستی را سرنگون می‌کردند و ۴۰ سال «سوسیالیسم واقعاً موجود» را به زباله دان تاریخ می‌ریختند. مترجم هم در مقدمه‌ای که در ابتدای این اثر آورده اینطور تشریح کرده است که در اثر جنگ جهانی دوم در فرانسه رژیم دست نشانده پتن سرنگون شد و جبهه خلق زمام امور را در دست گرفت. در انگلستان محافظ کارها از مصدر قدرت کنار رفتند و دولت کارگری بر سر کار آمد. در سرتاسر اروپا دولت‌های رفاه و آشتی ملی زمام امور را در دست گرفتند.

اروپا تقسیم بندی نوینی از سر گذراند و عملاً به دو اردوگاه تقسیم شد. روزها اروپای شرقی را در اختیار گرفتند و پیمان ورشو شکل گرفت. اروپای غربی هم در کنار آمریکا در پیمان ناتو متشکل شد. صلح در جهان دو قطبی بعد از جنگ جهانی دوم ناپایدار و به موی بند بود. دوران جنگ سرد فرا رسید. فاجعه هیروشیما هم یکی دیگر از پیامدهای جنگ بود. شبح جنگ اتمی بر فراز اروپا و سایر نقاط جهان در چرخش بود. آتش انتقام جویی از همکاران دشمن آلمانی، تر و خشک را با هم همه دنبال جاسوس می‌گشتند. آمریکا با طرح مارشال و در پوشش کمک به اروپا برای بازسازی اقتصادی هجومانی جهان را در اختیار می‌گرفت و به برنده اصلی جنگ بدل شده بود. استالینیسم هم در شرق اروپا بیداد می‌کرد. صلح عملاً به آلت دست ابرقدرت‌ها برای ستم بر مللی بدل شده بود که هنوز از زیر بار مصیبت‌های جنگ کمر راست نکرده بودند. در جبهه متفقین غربی که پیروزی نوعی خوشبینی موقت و امید به آینده به بار آورده بود، «طوفان زاد و ولد» نسلی را در دهه ۱۹۶۰ به عرصه آورد که به فرهنگ، هنر، سیاست و زندگی سنتی شک کردند و در همه شئون اجتماعی به دنبال دگرگونی بودند.

موسیقی، سینما، خانواده مذهب و همه نهادهای اجتماعی به تغییرات عظیمی دچار شد. در ایتالیای شکست خورده، که رابطه تنگاتنگ واتیکان با فاشیسم موسولینی مردم را به نهاد واتیکان و دستگاه دولتی بدبین کرده بود، سیلی از انتقادات در قالب سینمای سیاسی و نئورئالیستی شکل گرفت که منجر به اصلاح قوانین کلیسا در شورای واتیکان دوم شد. حق طلاق به رسمیت شناخته شد و نقش کلیسا در زندگی عرفی به شدت کاهش پیدا کرد. نویسنده وقایع اروپا پس از جنگ را ز نظر تاریخی و اجتماعی به دقت ترسیم می‌کند او آنچه را که در اروپای پس از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاده است را در دسته‌بندی‌های منظم به مخاطب عرضه می‌کند تا بتواند یک سفر ارزشمند تاریخی را با مطالعه این کتاب ارزشمند تجربه کند.

اروپا در هیچ دوره‌ای از تاریخ به اندازه قرن بیستم دستخوش طوفان و مصیبت نشد. تونی جات در مقام شارح بی‌رقیب تاریخ اروپا و استاد فلسفه تاریخ همه زیر و بم این طوفان را به تصویر می‌کشد. قلم شیوا و بیان رسای او خواننده را تا به آخر به دنبال خود از کوچه‌های تاریخ عبور می‌دهد. متن به حدی پرکشش است که احساس می‌کنید دارید رمان نفسگیری را می‌خوانید که دوست ندارید تمام شود. این کتاب قصه اروپا را از جنگ جهانی دوم به بعد می‌گوید و لذا از ۱۹۴۵ آغاز می‌شود به قول آلمانی‌ها از ساعت صفر؛ ولی مثل هر چیز دیگر در قرن بیستم جنگ ۳۰ ساله که در سال ۱۹۱۴ آغاز شد به پس زمینه ماجراهای آن شکل می‌دهد، سالی که قاره اروپا سیر فاجعه باری را در پیش گرفت جنگ جهانی اول خود یک میدان کشتار هولناک برای همه شرکت کنندگان بود نیمی از جمعیت مذکر بین ۱۸ تا ۵۵ سال صربستان در جنگ کشته شدند ولی جنگ چیزی را حل نکرد. همینطور نویسنده سرگذشت تمام کشورهای اروپایی را با ذکر جزئیاتی ارزشمند در دوران پس از جنگ جهانی دوم روایت کرده است.

اکرم سادات حسینی شبستری