خبرگزاری مهر، گروه استانها: فیلم مستند «لال شو» کاری از «محمد مقیم پور بیژنی» تولید هنرهای تصویری حوزه هنری مازندران محصول مرکز مستند سوره مقام نخست مستند بخش فرهنگیان پنجاه و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم رشد را کسب کرد، فیلمی که به یکی از خرده فرهنگ‌ها و آئین‌های محلی مازندران می‌پردازد.
مستند «لال شو»، عنوانی خاص و متفاوت دارد، در این باره برایمان بیشتر توضیح دهید:
عنوان این مستند، «لالِ شو» است که از ترکیب دو کلمه لال به معنای فردلال یا کسی که حرف نمی‌زند و «شو» به معنای شب تشکیل شده، پس لال شو یعنی شب لال بازی است که در مازندران بعضی‌ها به آن سیزده شو هم گفته می‌گویند.
این شب در آبان‌ماه اتفاق می‌افتاد که در تاریخ طبری برابر با تیر ماه است، به همین دلیل سیزده شو هم نامیده می‌شود.
آن شب، شبی است که در آن برای تحقیر ایرانیان به آن‌ها گفته بودند، شما کسی را انتخاب کنید که تیراندازی کند و تیر، هر جا نشست همان جا مرز ایران و توران شود، دشمن پیش خود فکر می‌کرد مگر یک کماندار چقدر می‌تواند تیر پرتاب کند. درخت توت ساخته شده است،
درضمن چوب درخت توت بکر و سبک است، این افراد لال با استفاده از ترکه‌هایی از درخت توت آماده می‌کنند و بیشتر در روستا و مناطقی که زندگی می‌کنند، به صورت پچ پچ آوازهایی را می‌خوانند و با همین ترکه ها، در خانه‌ها را می‌زنند و صاحب خانه‌ها که از قبل منتظر آن‌ها هستند، بساطی فراهم آورده‌اند، میوه‌های محلی و جنگی؛ همان میوه‌هایی که در دوران خفگانی که آرش تیر پرتاب کرده موجود بوده و شیرینی‌های محلی بسیار ساده را برای پذیرایی آماده کرده‌اند و در سفره می‌چینند.
بعد از ضربه زدن به در توسط یک لال، او را به خانه‌شان دعوت می‌کنند و به او می‌گوئید با ترکه‌ایی که در دست داری به ما ضربه‌هایی نرمی بزن، همچنین اگر مریضی دارند، یا زنی در آرزوی بچه است یا زنی باردار است و می‌خواهد تولد بچه برایش آسان‌تر شود، یا حتی گاه درختی که بار نمی‌دهد یا گاوی که شیر نمی‌دهد، یا حتی به انبار خانه‌هایشان (زیر شیروانی منازل مناطق شمالی) باز هم درخواست ضربه ترکه را از لال برای همه این‌ها می‌کنند، چراکه معتقدند که تیری که آرش رها کرده، تنها تیری است که در تاریخ هیچ خونی را نریخته و صلح به وجود آورده است.
شما در میان انبوهی از خرده فرهنگ‌ها و آئین‌های محلی، چرا به سراغ این موضوع برای ساخت مستند «لال شو» رفتید؟
بیشتر کارهایی که انجام دادم در زمینه فرهنگ عامه و فولکلور است، البته کارهای داستانی هم هست اما درونمایه آن‌ها بیشتر اتفاقاتی است که در فرهنگ می‌افتد. پس وقتی به سوژه لال شو رسیدم با توجه به اینکه در زمان کودکی، ما هم آن را اجرا می‌کردیم و یا این لال‌ها به خانه ما نیز می‌آمدند، پس به نوعی تجربه زیسته آن را داشتم و برایم جذاب بود.
آیا این مستند به مستند محض نزدیک است؟
«لال شو»، یک مستند بازسازی است، در این نوع مستند شما می‌توانید دکوپاژ داشته باشید و از قبل بدانید که قصه چیست. ما ساخت مستند «لال شو» را با حدود بیست جلسه فیلمبرداری در بازه زمانی دو ماه در ارتفاعات بابل و سواد کوه انجام دادیم.
برای نقش‌آفرینی نیز از افراد نابازیگری استفاده کردیم که البته در حال و هوای هنری مورد نظرمان بودند، این افراد را آوردیم و در این مستند برایمان بازی کردند. در حالی که اگر اواخر آبان ماه؛ روز برگزاری این مراسم به خانه‌ها می‌رفتیم و آن را فیلمبرداری می‌کردیم، نمی‌توانستیم که آنچه که باید، برای مستند فیلمبرداری کرده و خروجی بگیریم.
شخصیت آرش کمانگیر را چگونه در مستند بازنمایی کردید؟
ما از سایه شخصیت آرش هنگام آماده و پرتاب تیر، در کار استفاده کردیم و کمی نمایش سایه‌ای هم در مستند آورده‌ایم و فیلم فرم شاعرانه نیز دارد، ریتم مستند بسیار تند است و به دلیل اینکه این مستند به صورت کلی در شب فیلمبرداری شده دارای نماهای جذاب و نورپردازی خوبی است.
تأثیر این مستند را در فرهنگ عامه چگونه می‌بینید؟
وقتی یک فرهنگ درست ارائه و تحلیل شود، تأثیرگذاری زیادی خواهد داشت، حتی ما در هشت سال دفاع مقدس نیز آرش‌های زیادی داشتیم که برای دفاع از میهن و اعتقاداتشان به جبهه رفتند و در مستند گریزی به این موضوع هم می‌زنیم؛ لال‌ها از کنار آرامگاهی رد می‌شوند که مزار یک شهید در کنار یک تک درخت آنجاست، - که پوستر مستندمان هم همان شد- و همان حس مقاومت و ماندن و فداکاری را منعکس می‌کند.
این شب بهانه بسیار خوبی است که دور هم جمع شود، ضمن اینکه ایرانیان روحیه ستم ناپذیری دارند و به خاطر همین، مدت هاست این آئین باقی مانده و اجرا می‌شود.
نظر شما