به گزارش خبرنگار مهر، دومین جلسه از سلسه نشستهای پاتوق کتاب دفتر مطالعات و توسعه کتابخوانی نشر معارف به نقد و بررسی کتاب "دا" اختصاص داشت که با حضور سیده زهرا حسینی راوی این کتاب و علیرضا کمره‌ای پژوهشگر ادبیات پایداری برگزار شد.
تنها ذره‌ای از رویدادهای زمان جنگ را در "دا" به تصویر کشیده‌ام
در ابتدای این نشست که به صورت پرسش و پاسخ برگزار می‌شد، سیده زهرا حسینی در پاسخ به این سوال که "آیا او واقعاً معتقد است سالهای اول جنگ به آن اندازه که در کتاب "دا" آمده، ملتهب و پرحادثه بوده است؟" گفت: رویدادهایی که در کتاب "دا" هست، تنها نمونه‌ای از آن اتفاقاتی بوده که در جنگ رخ داده است و من هم تنها ذره‌ای از آنها را به تصویر کشیده‌ام.
وی با ذکر مثالی کوشید بخشی از این خاطرات را توضیح دهد؛ "ما در خرمشهر زمان جنگ و به دلیل کمبود آب آشامیدنی، از تانکرهای آبی که از شهرهای دیگر می‌آوردند و به صورت جیره‌بندی بسیار اندک استفاده می‌کردیم تا روزی که علما مسئله غسل شهدا را منتفی اعلام کردند".
مقاومت 34 روزه خرمشهر بنیاد اندیشه ما پس از جنگ بوده است
علیرضا کمره‌ای نیز در پاسخ به این سوال گفت: حوادثی که در روزهای اولیه جنگ رخ داده، بسیار متراکم تر از آن چیزی است که در کتاب "دا" آمده است و اگر قرار باشد حوادث جزء به جزء بیان شود ما با انبوهی از مسائل و رویدادهای ریز و درشت روبرو می‌شدیم که کاری سترگ تر نیاز دارد اما بنا به دلایلی خرمشهر نقطه استراتژیک ما در زمان جنگ بود و حوادث 34 روز اشغال آن، بنیاد اندیشه ما را پس از جنگ شکل داده است.
این پژوهشگر ادبیات پایداری با بیان اینکه "پیشرفت ادبیات جنگ همانند خود جنگ روندی تجربی داشته است" افزود: سیری که در جریان خاطره نویسی جنگ اتفاق افتاد سیر معناداری است که از سال 64 به بعد صورت جدی به خود می‌گیرد و موجودیت یافتن دفتر ادبیات و هنر مقاومت به جریان تولید این خاطرات شکل داد.
نمی‌خواستم پیشتر از این خاطرات کتاب "دا" را روایت کنم
در ادامه سیده زهرا حسینی در پاسخ به این سوال که "چرا اکنون و در زمان حاضر به فکر روایت کردن خاطراتش از زمان جنگ افتاده است؟" گفت: اعتقاد من این است که "ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است" و بنا به دلایلی هم نمی‌خواستم آن زمان (مثلاً 10 سال پیش) این خاطرات را روایت کنم. البته لطف خدا هم شامل حال من شد که سیده اعظم حسینی (تدوینگر کتاب) سر راهم آمد و باعث شد ریزترین چیزهایی که در ذهنم بود، بیرون بکشم و او آنها را روی کاغذ بیاورد.
وی اضافه کرد: نسل امروز که با آن واقعیت‌ها یا بیگانه است یا از آنها دور، در هر دو حالت الان دیگر باید آنها را بشناسد و درباره‌شان قضاوت کند تا مشخص شود که حرف‌هایی که زده می‌شد مبنی بر این که "ما (ایرانی‌ها) جنگ طلب بوده‌ایم" چقدر صحت داشته و دارد.
تدوین "دا" نیاز به یک دوره گذار داشت که طی شد
کمره‌ای هم لزوم گذشت زمانی را برای تبدیل شدن یک واقعیت به خاطره، یکی از دلایل تاخیر در تدوین کتاب "دا" برشمرد و گفت: خاطره زمانی شکل می‌گیرد که روایت شود در واقعه یک رخداد زمانی به وقوع می‌پیوندد که روایت شود. باید یک مرحله گذار و رسشی بر خاطرات سیده زهرا حسینی طی می‌شد تا بدین گونه موثر می‌افتاد.
مدیر پژوهش دفتر هنر و ادبیات حوزه هنری اضافه کرد: هر کس بگوید این کتاب (دا) یک رمان است، ناشی است. رمان نویسنده مشخصی دارد و حوادث آن به گونه‌ای دیگر بیان می‌شود. اما خاطره‌گویی‌هایی مانند "دا" که آکنده از جزئی‌نگری و گفتگوهای تپنده است، صورت دیگری دارد. در هویت این کتاب هر دو حسینی (راوی و تدوینگر دا) حضور بالسویه دارند و کتاب هم ماهیتی "گفتارنوشت" دارد.
دقت در به ذهن سپردن خاطرات را از پدرم آموختم
در ادامه این نشست سیده زهرا حسینی در پاسخ به این سوال که "چگونه تمام وقایعی که در کتاب "دا" گفته، در خاطرش مانده است؟" گفت: خانم حسینی (تدوینگر کتاب) تمام چیزهایی را که من گفته‌ام، نوشته است؛حتی گاهی به همان لهجه‌ای که من می‌گفتم. به ذهن سپردن خاطرات را هم از بچگی یاد گرفته‌ام؛ پدری داشتم که آدمی بسیار منظم و دقیق بود و از ما می‌خواست که همیشه دقت را در کارهایمان لحاظ کنیم.
وی افزود: من با خاطرات جنگ 20 سال زندگی کرده‌ام و پس از آن مدت و در زمان‌هایی که مثلاً در آشپزخانه، مشغول تکه تکه کردن گوشت می‌شدم، به یاد تکه‌های گوشت شهدایی که در خرشمهر قطعه قطعه شدند، می‌افتادم و حتی مقطعی بود که من اصلاً نمی توانستم گوشت بخورم و نمی‌خوردم.
ذهنیت تاریخمندی نداریم
همچنین کمره‌ای در پاسخ به این سوال که "بیان خاطرات 20 سال پیش به چه درد نسل امروز می‌خورد؟" گفت: متاسفانه این سوال از این آسیب ناشی می‌شود که ما ذهنیت تاریخمندی نداریم و چون از گذشته سوال نمی‌کنیم، در رصد آینده هم دچار مشکل و پراکندگی ذهنی می‌شویم. اما گر پرسیده شود که "آیا می‌توانیم به صرف داشته‌ها و پنداشته‌های گذشته دلخوش باشیم؟" آنوقت باید بگویم که نه! روایت‌ها برآمده زمان خودشان هستند و اگر حسینی هم 20 سال دیگر این خاطرات با بیان کند، ممکن است به گونه‌ای دیگر درآید.
نظر شما