خرد فردوسی زنده کردن تاریخ است/ "چو گرگی در مرغزار" کیست

دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در این همایش درباره« خرد و فردوسی» به سخنرانی پرداخت و گفت: فردوسی، عارف، فیلسوف، حکیم، شاهر، حماسه سرا و خردمند بود. او با اینکه فیلسوف مصطلح نیست اما به مانند فیلسوف و حکیم سخن می گوید.

وی در تبیین معنی «خرد» و تفاوت آن با فیلسوف و عاقل گفت: خرد علم و آگاهی تحقق یافته در تاریخ است. خرد عقل تعین یافته در تاریخ است و فردوسی به این معنی «خردمند» است و چون خردمند است به تاریخ ایران توجه دارد.

دکتر دینانی با بیان اینکه تاریخ ایران از شکوفاترین ابعاد تاریخ بشر است، افزود: شاهنامه فردوسی یک اثر حماسی است که در تاریخ نظیر ندارد. هومر و سوفولکوس، ایلیاد و اودیسه و شاهنامه سه شاهکار ادبی تاریخ بشر است که اهل فلسفه شاهنامه فردوسی را از همه برتر می دانند.

 

وی در ادامه به مقوله «تراژدی» اشاره کرد و افزود: تراژدی، سرنوشت بی پایان بشر است. انتخاب بین دو خوب و یا دو شر برای برگزیدن شری که کمتر است را تراژدی می گویند که همه انسانها به نحوی در زندگی با این وضعیت روبه رو می شوند. هیچ حماسه ای بدون تراژدی نیست و شاهنامه پر از تراژدی است و اصلا خود زندگی فردوسی تراژدی است.

 

این استاد فلسفه با رد اتهام شعوبیگری که به فردوسی زده می شود، یادآور شد: فردوسی اگر درباره شاه سخن می گوید بحث عدالت را مطرح می کند و اگر شاهی عادل نباشد از نظر او بی ارزش است و آن را "چو گرگی در مرغزار" می خواند.

 

وی تأکید کرد: برای فردوسی «فره ایزدی» یعنی خرد اهمیت دارد. در داستانهای ایرانی این مطلب وجود دارد که زنی یک روز صبح هنگام دوشیدن شیر گاوش متوجه می شود که شیر گاوش کم شده و بر سر می کوبد و وقتی به او می گویند که چیزی نشده مقداری شیرش کم شده شاید علف کم خورده می گوید نه اندیشه پادشاه منحرف شده است. وقتی فردوسی بحث شاه را مطرح می کند به این معنی است.

 

دکتر ابراهیمی دینانی با بیان اینکه فردوسی شیعه خالص بود، تأکید کرد: هیچ کتاب حماسی و شعر در عالم به اندازه شاهنامه از توحید و خدا سخن نگفته است.

 

این استاد برجسته فلسفه، با بیان اینکه فردوسی تاریخ را زنده کرد، افزود: خرد فردوسی، زنده کردن تاریخ تحقق یافته است. فروید تمام نظریه های روان‌شناسی اش و حتی اصطلاحاتش را از تاریخ تراژدیهای یونان گرفته است؛ ای کاش ما می توانستیم از تراژدیهای شاهنامه تاریخ خود را کشف کنیم. عدل، فره ایزدی و نور خدا همیشه در ایران مطرح بوده است و عدالت بدون خرد امکان ندارد و در ایران بحث عدالت همیشه مطرح بوده است و شاه بدون عدل، اصلا بی ارزش بوده است.

 

در بخشی از این همایش، دکتر نجفقلی حبیبی استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز در مورد« سهروردی و فردوسی» طی سخنان کوتاهی گفت: سهروردی به فره کیانی که در شاهنامه فردوسی فراوان بدان اشاره شده، تأکید ویژه دارد.

 

وی به تفاوت دیدگاه سهروردی و فردوسی اشاره کرد و گفت: فردوسی اندیشه های ایرانی را از دید حکمت عملی نگریسته اما سهروردی بر مبنای فلسفی و نظری بدان پرداخته است.