تایباد شهر ایوان هاي رفیع و کتیبه های زیباست/ هندسه شگفت آور عباس آباد يادگار دوره صفويه

به گزارش خبرنگار مهر،  وی از مشایخ صوفیه و از جمله عرفای سده هشتم هجری است. مدفن مولانا زین الدین ابوبکر در میان محوطه این مجموعه تاریخی قرار دارد که درخت پسته کهنسالی سایه های خود را بر روی آن افکنده است در مجاورت آن نیز مسجد و ایوانی زیبا با انضمام دو حنجره دو طرفه در طرفین و با فضای داخلی به صورت شاه نشین صلابت خاصی را به این مجموعه بخشیده است.

از ویژگی های مهم این بنا کتیبه ی آجری بر زمینه کاشی فیروزه ای ایوان به خط ثلث به قلم جلال الدین محمد بن جعفر معماری بنا در سال ۸۴۸ ه.ق به پایان رسیده و بانی آن ”پیر احمد خوافی“ وزیر با درایت شاهرخ تیموری بوده است.

در ابتدای ورود به مجموعه آب انباری وجود دارد که ساختار معماری آن بدون پاشیر است و با رشته پلکان مستقیما به داخل مخزن منتهی می شود،  بنای واقع در میانه گورستان مجاور این مکان نیز منسوب به آرامگاه شیخ علی پدر زین الدین ابوبکر است.

شیخ زین الدین ابوبکر تایبادی

از بلوک باخرز و خواف و شهرهای جام و تایباد مانند صفحات خراسان دانشمندان و علماء و عرفایی برخاسته اند که در کتب تواریخ و تذکره ها مسطور است.

یکی از چهره های تابناک عالم عرفان که در نیمه دوم قرن هشتم هجری شهر تایباد را کانون استفاده و استفاضه از وجود خود قرار داد و شهرتش تا آنجا رسید که امیر تیمور گورکان شخصاً بدیدار او شتافت، مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی است که پس از وفات او در سال 791 هجری شاهرخ تیموری به ایجاد بنای باشکوهی مشرف به مزار او فرمان داد

ابوبکر زین الدین تایبادی دانشمند و عارف معروف و او شاگرد نظام الدین هروی است و از روحانیت شیخ الاسلام احمد جامی تربیت معنوی یافته و بعضی او را مرید ابوطاهر خوارزمی نوشته اند.

گویند در سفر به مکه چند روزی در شیراز اقامت گزید و خواجه شمس الدین حافظ را از غوغای طاعنان رهایی بخشید . قبر شریف وی هم اکنون در نزدیکی یوسف اباد تایباد موجود و ایوان رفیعی که به امر شاهرخ در آنجا ساخته اند از آثار ظریف معماری آن عصر است.       

مولانا به تیمور گورکان اندرز می دهد

صاحب کتاب حبیب السیر درباره ملاقات امیر تیمور با مولانا زین الدین ابابکر تایبادی و گفتگویی که بین آنها صورت گرفته است، چنین می نویسد: مولانا زین الدین بوبکر تایبادی جامع کمالات صوری و معنوی بود و در علوم ظاهری شاگرد نظام الدین هروی و چنانچه در نفحات مسطور است مولانا زین الدین به حقیقت اویسی بوده است و از روحانیت حضرت شیخ الاسلام احمد جامی تربیت یافته، در وقتی که امیر تیمور گورکان داعیه تسخیر هرات داشت در قصبه تایباد با جناب مولانا ملاقات كرد و زبان به نصیحت وي گشوده، سخنان سودمند فرمود.

 نقلست در اثناء قیل و قال صاحبقران ستوده خصال از آن قروه اصحاب و جد و حال سئوال کرد که شما چرا هرگز ملک غیاث الدین پیر علی را ارشاد نفرمودند تا ترک اعمال ناشایست دهد. مولانا زین الدین گفت که او را  نصیحت کردم، قبول ننمود لاجرم ایزد تعالی شما را بر وی گماشت و اگر تو نیز با بندگان خدای تعالی بر نهج عدالت سلوک ننمایی دیگری بر تو مستولی خواهد شد.

امیر تیمور گورکان فرمود که کیست شخصی که او را بر من استیلا دهد . جناب مولانا گفت عزرائیل ، امیر صاحقران از شنیدن این سخن فال نیک گرفته ، گفت هیچ یک از سلاطین را بر من ظفر دست نخواهد داد و انتقال من از دار الملال به اجل طبیعی خواهد بود .

تاریخ وفات مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی

مؤلف کتاب حبیب السیر تاریخ وفات مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی را به شرح زیر بدست میدهد ، وفات مولانا در نیمروز پنجشنبه سلخ محرم الحرام سنه 791 ه ق روی نمود و ملک عمادالدین زوزنی در تاریخ وفاتش این قطعه را نظم فرمود: سنه احدی و تسعین بود تاریخ/گذشته هفتصد از سلخ محرم/ شـده نصف النهــار از پنجشنبه/ که روح پاک مولانای اعظم/سوی خلد برین رفت و ملائک/همه گفتند از جان خیر مقدم

و دیگری از فضلا در این باب گوید: وی در آخر محرم هفتصد و نود و یک هجری در قریه تایباد از دیهات بوشنج از اعمال هرات وفات یافت و در مورد تاریخ وفات او گفته اند: تاریخ وفات قطب اوتاد/ یک نقطه به بند آخر صاد "صا در حروف ابجد مساوی عدد 791 است".

میل تاریخی کرات

در قرون و سده های پیشین، میل آجری کرات راهنمای کاروانیان و مسافرانی بود که راه خواف به باخرز را طی می كردند. امروزه این اثر تاریخی در 25 کیلومتری تایباد در کنار روستایی به همین نام واقع شده است. بنای مزبور با بلندی 25 متر دارای ساختار دو قسمتی است به طوری که بخش تحتانی هشت ضلعی و بخش فوقانی آن استوانه ای است. از جمله تزیینات معماری این میل می توان به وجود (شرفه) گره چینی های آجری و بقایایی از یک کتیبه معقلی اشاره نمود.  ویژگی های این بنای تاریخی اسلوب معماری دوره سلجوقی را به همراه دارد.

مجموعه تاریخی جوزقان

سفال های پراکنده موید سکونت در این منطقه از صدر اسلام تا دوران صفویه است. ضلع جنوب غربی این محوطه به قلعه کهنه مشهور بوده و در مرکز آن تپه (سنگ کن) به چشم می خورد.

 همچنین قبرستان قدیمی آن نیز مدفن عرفایی به نام های شاه مضراب، پیر بزه و پیر سفیدپوش است.

اين مكان در فاصله 34 کیلومتری غرب تایباد و نزدیک به روستای جوزقان، محوطه ای کهن به همین نام قرار دارد

رباط سنگی تایباد

در گذشته توقفگاه کاروانیان و مسافران این ناحیه بوده است. قرائن معماری و آوارهای باقی مانده از رباط نشان می دهد ورودی بنا دارای طاقی سرپوشیده است که به حیاط مرکزی آن منتهی می گردد و آبگیری سنگی نیز برای تامین آب مصرفی کاروانیان و احشام در آن تعبیه شده بود.

 سفالهای پراکنده پیرامون این رباط سنگی موید بنیان اثر در دوره سلجوقی و استفاده از آن تا دوران تیموری است.

هندسه شگفت آور روستای عباس آباد

این بنای مستحکم که به فاصله کمی از رباط عباس آباد واقع شده با قلعه زورآباد تربت جام قابل مقایسه است.

قلعه شامل برج و بارو بوده و داخل آن از انتظام هندسی شگفت آوری برخوردار است .بقایای این بنا معماری اواخر دوره صفویه را القاء می کند.

.....................................................

گزارش: اویس چهاریاری