آداب و سنن روزه و ماه مبارک رمضان/ نهی از صوم وصال در اسلام

رؤیت هلال ماه مبارک رمضان:

یکی از آداب ماه مبارک رمضان رؤیت هلال این ماه شریف است. درکتاب «سنن النبی» به نقل از«تهذیب» شیخ طوسی (ره)ذکر شده: آنچه از سنت رسول خدا(ص) ثابت شده این است که آن حضرت خود، متصدى رؤیت هلال ماه مبارک رمضان می شد.

افطار و سحری خوردن:

خوردن افطار و سحری از سنت های ماه مبارک رمضان محسوب شده ، تاجایی که  در شریعت اسلام از«صوم وصال»؛ یعنی روزه ای که بدون خوردن افطار و سحری به روزه روز بعد متصل شود، نهی شده است. در کتاب «کافى» با ذکر سند از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: رسول خدا (ص) زمانى که «رطب» وجود داشت با آن، و در أوقات دیگر با خرما افطار می ‏فرمود.

در کتاب «مکارم» از انس بن مالک نقل شده که گفت: طعام رسول خدا (ص) شربتى: در «افطار» و شربتى در «سحر» بود. و بسیار اتفاق می ‏افتاد که شبانه روز جز یک بار خوردنى نداشت. خیلى از اوقات این شربت عبارت بود از شیر و گاهى غذاى آن حضرت نان خیس شده بود.

شیخ مفید در کتاب «مقنعة» فرماید: از آل محمد علیهم السلام روایت شده که «سحرى» خوردن مستحب است و لو با یک شربت از آب. سپس فرماید: روایت شده که بهترین غذاى سحر «خرما» و «قاووت» است: زیرا رسول خدا (ص) در «سحرها» از آن میل می کرد.

نکته مهم در تناول افطار و سحری، حلال بودن آن است. درتفسیر روح البیان از بعضی از بزرگان نقل شده است که: "افطار بر لقمه حلال در نزد من از قیام شب و روز محبوب تر است و حرام است برخورشید توحید که برقلب بنده ای بتابد که در اندرونش لقمه حرام جای گرفته است. پس بر روزه دار لازم است که ازغذای حرام اجتناب نماید؛ زیرا آن سمّ مهلک دین و سنت است".

کثرت نماز و دعاو استغفار وصدقه:

کثرت نماز و دعا و استغفار و قرآن و صدقه از دیگر آداب این ماه شریف است که در حدیثی که از حضرت امیر(ع) به نقل از حضرت رسول(ص) در آغاز ماه مبارک رمضان نقل شد، آمده است. درسنن النبی آمده است: سید بن طاوس در کتاب «اقبال» از جزء دوم تاریخ نیشابورى روایتى نقل می کند که: چون ماه مبارک رمضان فرا می ‏رسید، رنگ رخسار رسول خدا (ص) تغییر می کرد، و نماز خواندنش زیاد می ‏شد، و در دعا و درخواست از حق تعالى و بسیار زارى و تضرع می ‏کرد، و از خدا ترسان بود. در کتاب «فقیه» روایت شده که: رسول خدا (ص) وقتى که ماه رمضان فرا می رسید، تمامى اسیران را، آزاد می ‏کرد و به هر سائلى چیزى می ‏داد.

روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی:

در بین آداب روزه، مهمترین آن روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی است. در تفسیر جامع به نقل از کافى و فقیه و تهذیب روایت شده است از محمد بن مسلم که حضرت امام جعفر صادق (ع) به من فرمود: زمانى که روزه هستى پس باید گوش و چشم و زبان و دست و پا و پوست بدن تو روزه دار باشد و باید روزه داشتن تو مثل روزه افطار تو نباشد و اینگونه احادیث نیز بسیار است.

اهتمام ویژه به دهه آخرماه مبارک رمضان:

دهه آخرماه مبارک رمضان، از ویژگی های خاصی برخوردار است. دو شب مهم قدر در آن قرار گرفته است، همچنین طبق سنت پیامبر(ص)، دهه اعتکاف محسوب می شود. پیامبر بزرگ اسلام (ص) با وجود عظمت روحی و رسیدن به کمالات عالی انسانی، خود را از اعتکاف بی نیاز نمی دانست و نسبت بدان، اهتمامی خاص می ورزید. در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است: «رسول خدا (ص) در دهه آخر (ماه مبارک رمضان)، در مسجد معتکف می شدند. برای آن حضرت خیمه ای که از مو بافته شده بود، در مسجد بر پا می شد، پیامبر (ص) کاملاً برای اعتکاف مهیا می شدند و بستر خویش را جمع می کردند».

در کتاب «کافى» از امام صادق (ع) روایت شده که: چون دهه آخر ماه مبارک رمضان می ‏رسید، رسول خدا (ص) شب زنده دارى می ‏نمود و خود را براى عبادت فارغ البال می ‏ساخت. همین طور حضرت «زهرا» سلام اللَّه علیها، هیچ یک از أهل خانه خود را نمی ‏گذاشت که در آن شب بخوابند، و براى اینکه خوابشان نبرد، غذاى کمترى به آنان می داد و از روز، خود را براى «شب‏ زنده‏ دارى» آماده می کرد. و می فرمود: محروم است کسى است که از خیر این شب بی بهره بماند.

لزوم رؤیت هلال در ماه رمضان

اختلاف در رؤیت هلال مربوط به همه ماه‏های قمری است، ولى چون در ماه مبارک رمضان، به وجوب یا حرمت روزه و عید فطر بر می ‌گردد، یا در ماه ذى ‏الحجة (به جهت اعمال حج) مسئله اهمیت بیشترى پیدا می کند و انعکاس عمومى و زیادی دارد؛ از این رو مسلمانان سراسر کره زمین با وسواس و دقّت بیشتری چشم به آسمان می ‌دوزند تا تکلیف آسمانی خود را بدانند. بنابراین، اهمیت موضوع از این جهت است که به وجوب روزه (ابتدای رمضان) و حرمت آن (عید فطر) برمی گردد و این مسئله در ماه های دیگر وجود ندارد.