چشم به راهی تنها پل تمام سنگ دنیا/ بنایی که در حسرت وعده ها "شکسته" شد

به گزارش خبرنگار مهر، استان لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم ترین گذرگاههای شمال به جنوب کشور مطرح بوده به طوریکه این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر هگمتانه ـ شوش در موقعیت ویژه ای قرار داشته و پل کشکان نیز در 50 کیلومتری جنوب خرم آباد در این مسیر احداث شده است.

پل شکسته تنها پل تاریخی تمام سنگ دنیا

پل های گاومیشان، شاپوری، پل آجری، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پلهای تاریخی لرستان هستند که بیش از هزار و 400 سال قدمت تاریخی دارند و از معماری و هنر پل سازی منحصربه فردی برخوردارند.

تعداد زیادی از این پلهای حیرت انگیز با طول بیش از 200 متر و چشمه طاق هایی به طول بیش از 30 متر جلوه هایی از فناوری و معماری پیشینیان خردمند این دیار را به نمایش گذارده اند.

این در حالیست که کارشناسان امر معتقدند که پلهای تاریخی لرستان در جهان دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند. اثر تاریخی "پل شکسته" لرستان متعلق به دوره ساسانی بوده و تنها پلی در دنیاست که تماما از سنگ ساخته شده است.

و اما در میان پلهای تاریخی لرستان پل شکسته یا پل شاپوری که نمادی از معماری غنی ایرانی در دوره ساسانی است به دلیل کم توجهی های صورت گرفته در مهجوریت به سر می برد به طوریکه ساماندهی این اثر تاریخی و آزادسازی حریم آن باید مورد توجه قرار گیرد.

یک پل و دهها مشکل

برای ساماندهی این اثر تاریخی موارد مختلفی از سوی متولیان امر مطرح می شود؛ از یک سو بحث تعیین حریم این اثر مطرح بوده و از سوی دیگر موضوع تملک اراضی موجود در حریم این بنای تاریخی بارها در سخنانی مسئولان مورد بحث قرار گرفته است.

همچنین موضوع قرار دادن این ار تاریخی در محدوده شهری نیز محل بحث اداره کل راه و شهرسازی و شهرداری است به طوریکه شهرداری معتقد است این اثر تاریخی در محدوده شهری نیست و باید از سوی اداره کل راه و شهرسازی این اثر را به محدوده شهری ملحق کرد تا شهرداری بتواند در این زمینه ورود پیدا کند.

همچنین مشکلات اعتباری میراث فرهنگی لرستان برای تملک اراضی حریم این اثر تاریخی ضرورت مشارکت دیگر دستگاهها در این زمینه را ضروری ساخته است تا برای تملک اراضی به یاری این اداره کل بیایند؛ موضوعی که تاکنون در جلسات مختلف مطرح شده است.

با این تفاسیر مرور آخرین اظهار نظرات متولیان امر در این زمینه در نوع خود قابل تامل است.

میراث فرهنگی: بحث تملک از طریق ماده پنج صورت پذیرد

اداره کل میراث فرهنگی لرستان در آخرین واکنش به موضوع ساماندهی پل تاریخی شکسته خرم آباد در جوابیه ای به رسانه ها گفت: در خصوص ساماندهی اطراف پل شکسته و تملک املاک حریم آن طی دو جلسه که با حضور شهردار خرم آباد، ریاست شورای شهر و نمایندگان و مالکان املاک واقع در حریم برگزار شد، ( قبلا نیز جلسات متعددی در محل دفتر فنی استانداری با حضور مالکان و دستگاههای اجرایی مبنی بر تبیین ساز و کارهای اجرایی تملک املاک برگزار شده که به دلیل کمبود اعتبار تاکنون محقق نشده است) با توجه به محدودیت اعتبار جهت تملک قرار بر این شد که بحث تملک از طریق ماده پنج صورت پذیرد و شهرداری نسبت به ساماندهی ضلع شمالی تا محدوده پارک بهشت اقدام کند.

همچنین در ادامه این جوابیه که در بهمن ماه سال 91 بر روی سایت اداره کل میراث فرهنگی منتشر شد، آمده است که در خصوص بخش مرمت این اثر تاریخی نیز در سال 90 از محل اعتبارات ملی 400 میلیون ریال از اعتبارات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به حفاظت، استحکام بخشی و مرمت چشمه طاقهای موجود و بدنه پل اختصاص یافت و در سال 91 نیز به منظور ساماندهی و مرمت پل، اعتباری بالغ بر 130 میلیون تومان مصوب شده که به محض تخصیص عملیات اجرایی آن آغاز می شود.

شهرداری: اراضی این محوطه باستانی باید از سوی میراث فرهنگی تملک شود

این در حالیست که شهردار مرکز لرستان نیز امروز سه شنبه در جلسه شوراي اداري شهرداري با یادآوری اینکه ساماندهي پل شكسته شاپوري آرزوي ديرينه مردم شهر خرم‌آباد بوده، گفته است که بايستي همه با هم تلاش كنيم كه از اين اثر باستاني صيانت كنيم.

هرمز نصيري افزود: شهر خرم آباد يك كلكسيون بي نظيري از آثار تاريخي و فرهنگي است و همه مردم و مسئولين بايستي براي حفظ و احياي پيشينه تاريخي و فرهنگي اين شهر تلاش كنند.

وي افزود: شهرداری پيش از اين هم اعلام کرده كه براي برای ساماندهی محوطه باستانی پل شکسته و ایجاد مجتمع تفریحی فرهنگی در این محدوده آمادگي دارد و چنانچه زمينه آن فراهم شود، طی همین امروز پروژه ساماندهي را كليد خواهد زد.

شهردار خرم آباد با اشاره به اینکه اراضی این محدوده باستانی در تملک شخصی است، گفت: هرچند که پل تاریخی شاپوری در خارج از محدوده خدماتی شهرداری است اما در صورتی که اراضی این محوطه باستانی از سوی میراث فرهنگی تملک شود و در محدوده خدماتی شهر خرم آباد قرار گیرد، شهرداری آمادگی دارد در اولین فرصت نسبت به ساماندهی این اثر باستانی همکاری های لازم را به عمل آورد.

وی افزود: یکی از شاخصه های فرهنگی شهر خرم آباد تعدد آثار تاریخی در محدوده شهری آن است و مردم این شهر تعلق خاطر زیادی به این آثار باستانی دارند و ما هرچه در توان داریم باید برای حفاظت و بهره برداری هرچه بیشتر از این ظرفیتهای ملی به کار بریم.

شهردار خرم آباد با تأکید بر اینکه ساخت این مجتمع فرهنگی تفريحي می تواند یک ظرفیت ملی محسوب شود، اظهار داشت: همه ما باید با همکاری همه جانبه مردم و مسئولان سعی در حفظ این بنای جهانی داشته و آن را به عنوان یادگاری در سطح ملی و استانی حفظ کنیم.

تصمیماتی که روی کاغذ باقی ماند

این سخنان در حالی مطرح می شود که پیش از این نیز بارها در زمینه ساماندهی و تعیین تکلیف تملک اراضی حریم این بنای تاریخی وعده های مختلفی داده شده است به طوریکه پیش از این سرپرست قبلی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان از همکاری شورای شهر و شهرداری خرم‌آباد برای تملک زمین‌های اطراف پل شکسته به منظور حفظ حریم این اثر تاریخی خبر داده و گفته بود که در جلساتی که در شورای شهر برگزار شده تصمیم گرفته شد تا با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان و این دو نهاد، زمین‌های اطراف پل شکسته از طریق ماده 5 از مالکان حقیقی خریداری شود.

این در حالیست که همچنان این تصمیمات بر روی کاغذ باقی مانده و حرکت موثری در این راستا صورت نمی گیرد؛ موضوعی که موجب شده است که شهردار خرم آباد با یادآوری اینکه در ابتدا این بنای تاریخی بیش از 19چشمه طاق داشته است، هشدار دهد در صورتیکه برای صیانت از این بنای تاریخی بیش از این تعلل کنیم ممکن است در آینده اثری از این بنا باقی نماند.

به نظر می رسد زمان آن رسیده تا وعده های داده شده و تصمیمات گرفته شده جنبه عملیاتی به خود بگیرد و این امر می تواند با نشستن متولیان امر دور یک میز و برداشتن موانع اجرای تصمیمات محقق شود.

از 19 چشمه طاق پل شاپوری تنها پنج طاق باقی ماند

بنابر این گزارش پل شکسته (شاپوری) در زمان شاپور اول ساسانی همزمان با ساخت قلعه فلک الافلاک در یک کیلومتری جنوب قلعه در شهر خرم آباد ساخته شد. این پل که بیش از 330 متر طول دارد از بزرگترین پلهای سنگی ایران است که برای عبور کاروانیان و سپاهیان ایرانی از شوش به سمت هگمتانه احداث شد.

پل شکسته یا پل شاپوری که در گویش لری به آن "طاقِ پیل اِشکِسَه" گفته می شود، بدون شک یکی از شاهکارهای معماری لرستان است که عمر آن به دوره ساسانیان و شاپور اول ساسانی می رسد.

این پل بیش از ۱۹ چشمه طاق داشته که در حال حاضر فقط پنج چشمه طاق از آنها بر جای مانده ‌است. چشمه طاقهای پل به صورت جناقی ساخته شده اند و پایه‌های پل و موج شکنهای آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده‌ اند.

این پل عظیم و دیدنی مربوط به دوره ساسانی و به شماره 1058 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.