به گزارش خبرنگار مهر، شب‌های داستان برج میلاد تهران در دومین شب برگزاری این مراسم (دوشنبه اول مهر)، جدا از داستان‌خوانی، گفتگوهایی را نیز درباره ادبیات و داستان جنگ به همراه داشت. بنا بر این گزارش، جواد افهمی كه داستان «چتر كبود» را از مجموعه داستانی خود با همین نام خواند، گفت: جنگ، برای من به عنوان یك نویسنده، دغدغه است، اما وظیفه و رسالت نیست چون معتقدم احساس وظیفه، كار داستانی را ضعیف می‌كند و آن را از چهارچوب‌های یك اثر هنری بیرون می‌آورد.
افهمی افزود: جنگ، سوژه نابی است كه می‌تواند هزاران موضوع جالب برای نوشتن به نویسنده‌ها بدهد و حتی سوژه‌های دیگر می‌توانند زیرمجموعه این موضوع قرار بگیرند، به شرطی كه نویسنده آنقدر توانایی داشته باشد كه بتواند شكلی داستانی به این سوژه‌ها بدهد.
نویسنده رمان «سوران سرد» اضافه كرد: من و امثال من از اینكه برای كشورشان می‌نویسند و افتخارات و مشكلات كشورشان را به رشته تحریر درمی‌آورند، حس خوشایندی دارند و دوست دارند همه این اتفاقات را به گوش مردم برسانند. در این میان نهادها و وزارتخانه‌های زیادی هم هستند كه در این باره مسئولیت دارند و باید به این موارد بپردازند تا نویسنده‌ها درباره تمام جنبه‌های مثبت و منفی جنگ بنویسند.
آفت‌های ادبیات جنگ از نگاه حسین پاینده
همچنین حسین پاینده، منتقد ادبی پس از افهمی، بازنمایی جنگ در رمان‌های ایرانی را بررسی كرد و گفت: امروز، ادبیات جنگ به عنوان یك ژانر ادبی پذیرفته شده و نمی‌توان آن را نادیده گرفت هرچند كه در این زمینه با مشكلاتی هم روبرو هستیم.
وی ادامه داد: یكی از بزرگ‌ترین آفت‌های ادبیات جنگ در كشور ما، سیاسی شدن آن است به این معنا كه گاهی عده‌ای آن را بیش از اندازه باشكوه جلوه می‌دهند و این كار باعث می‌شود تا اثرشان جنبه هنری خود را از دست بدهد. دام‌چاله دیگری كه گریبان‌گیر ادبیات جنگ ماست، درست در نقطه مقابل این مساله قرار دارد و این است كه عده‌ای با ژست‌های روشنفكری می‌خواهند این نوع ادبیات را نادیده بگیرند. این در حالی است كه با وجود گذشت سال‌های متمادی از جنگ جهانی، ادبیات اروپا همچنان به تولید آثار ادبی با موضوع جنگ مشغول است و این ژانر را بسیار جدی می‌گیرد. به نظر من برای نویسندگانی كه ادبیات جنگ ایران را نادیده می‌گیرند، تنها می‌توان تاسف خورد چراكه آنها بخشی از ادبیات را بی‌اهمیت جلوه می‌دهند كه بخشی از تاریخ كشورشان است و انكارناپذیر!
نویسنده كتاب «نقد ادبی و دموکراسی» در بخش دوم سخنانش گفت: ادبیات جنگ همیشه در جبهه رخ نمی‌دهد و بنابر این اصل، تمام داستان‌هایی كه پس از جنگ اتفاق می‌افتند، اما به نوعی آثار و تبعات جنگ را روایت می‌كنند، در ژانر ادبیات جنگ قرار می‌گیرند.
پاینده در ادامه به آثار اسماعیل فصیح به عنوان یكی از پیشكسوتان ادبیات داستانی جنگ اشاره كرد و گفت: بلافاصله پس از آغاز جنگ، نویسندگان ایرانی مشغول نوشتن داستان در این باره شدند كه احمد محمود و اسماعیل فصیح در این میان، جزو نخستین‌ها به حساب می‌آمدند.
استاد ادبیات انگلیسی دانشگاه علامه طباطبایی اضافه كرد: اسماعیل فصیح یكی از پركارترین نویسنده‌های ایرانی بود كه 21 رمان، 4 مجموعه داستان و دو داستان منفرد دارد كه در مجلات منتشر شده است. در این میان، 6 داستان از مجموعه داستانی «نمادهای دشت مشوش»، درباره جنگ است اما آثار او در حوزه ادبیات جنگ آنچنان كه باید و شاید در این ژانر دیده و شناخته نشد.
پاینده در ادامه با بیان اینكه غبطه و تاسف خوردن، یكی از موتیف‌های اصلی در داستان‌های فصیح است، گفت: شخصیت اصلی داستان‌های فصیح به گونه‌ای از جنگ جا مانده‌اند و در مرحله‌ای از زندگی‌شان تاسف می‌خورند كه چرا در جنگ مشاركت نكردند. این مساله در بسیاری از رمان‌ها و داستان‌های كوتاه فصیح دیده می‌شود. درواقع می‌توان گفت كه یك رابطه بینامتنی بین رمان‌ها و داستان‌های كوتاه او وجود دارد و شخصیت رمان‌ها به شكل ناپخته‌ای در داستان‌های كوتاه او حضور دارند.
وی سپس به بررسی داستان «زمستان 62» پرداخت و گفت: از آنجاكه وقایع این داستان در بحبوحه جنگ می‌گذرد، بسیاری از منتقدان و خوانندگان، این داستان فصیح را برجسته‌ترین اثر جنگی او می‌دانند در حالی كه داستان‌های «ثریا در اغما» و «ماه و زائر عارف بختور» نیز از جمله داستان‌های خوب و تامل‌برانگیز فصیح در حوزه ادبیات جنگ به شمار می‌آیند.
این منتقد ادبی در ادامه اظهار داشت: اگرچه فصیح، توصیف دقیقی از اهواز و آبادان زمان جنگ دارد و با دقتی رئالیستی، این رمان‌ها را می‌نویسد ولی به هیچ عنوان نمی‌توان او را یك مستندنگار انگاشت چراكه او به خوبی و در بخش‌های مختلف داستانش، با زیركی صنایع ادبی را هم به كار می‌برد؛ به عنوان مثال در همین داستان زمستان 62 وقتی دكتر فرجام كه از آمریكا آمده و جلال آریان (راوی داستان) در كنار یكدیگر قرار می‌گیرند، دكتر فرجام كه شخصیتی ایده‌آلیستی است، آمده تا در زمینه آی‌تی به جبهه و دست‌اندركاران آن كمك كند و در یكی از قسمت‌های داستان، كتاب "در انتظار گودو" بكت را برای خواندن به آریان می‌دهد. البته آریان اصلاً كتاب را نمی‌خواند اما خواننده متوجه می‌شود كه شخصیت این دو، دقیقاً همانند دو ولگرد نمایشنامه بكت است كه منتظر یك منجی هستند. و این همان تلمیحی است كه فصیح به كار گرفته و اثر او را از یك خاطره یا اثر مستند متمایز می‌كند و رنگ و بویی هنری به آن می‌بخشد.
وی ادامه داد: البته این تنها حقه ادبی او نیست. با اینكه فصیح، یك رئالیست در حوزه ادبیات جنگ به حساب می‌آید و در دیگر سبك‌ها، طبع‌آزمایی نكرده است اما در فصل آخر رمان كه دكتر فرجام شهید می‌شود، به شیوه نگارش سیلان ذهن نزدیك می‌شود.
«ثريا در اغما» كمای روشنفكران ايرانی را درباره جنگ نشان می‌دهد
پاینده سپس به بررسی رمان «ثریا در اغما» پرداخت و گفت: به نظرم درخور توجه‌ترین رمان مرحوم فصیح، رمان «ثریا در اغما» است. در این رمان، جلال آریان به دلیل اینكه خواهرزاده‌اش به نام ثریا ضربه مغزی شده و كسی را در پاریس ندارد، از ایران به فرانسه می‌رود و در این میان با مهاجران ایرانی كه هر كدام نماینده قشری از جمعیت ایران هستند، روبرو می‌شود. این رمان در زمان جنگ می‌گذرد و در واقع یك جامعه‌شناسی تمام عیار درباره هموطنان خارج از كشور است.
وی با بیان اینكه اخلاق، صفات و روحیات این مهاجران توسط فصیح با طنزی قوی و به دقت توصیف شده افزود: در این كتاب، نظامیان فراری شاهنشاهی كه در هنگام بروز مشكل از كشور خارج شده‌اند، شاعرانی كه معتاد هستند و پس از خروج از كشور، شعر نمی‌نویسند، اساتید دانشگاه، نویسندگان و ... همه و همه مورد انتقاد شدید نویسنده قرار می‌گیرند چراكه این اقشار ظاهراً فرهنگی و روشنفكر فقط در كافه‌ها می‌نشینند، سیگار می‌كشند و برای وطن‌شان ابراز دلتنگی می‌كنند اما نسبت به سرنوشت كشورشان بی‌اعتنا هستند.
این استاد دانشگاه در پایان سخنانش گفت: فصیح با نگارش این رمان بخشی از واقعیتی را نشان داد كه ناشی از جنگ بوده و عنوان رمان نیز اشاره به كمای روشنفكران ایرانی دارد و بی‌تفاوتی آنها را به نقد و چالش می‌كشد.
علیرضا محمودی ایرانمهر، سومین میهمان شب‌های داستان در برج میلاد تهران بود كه داستان «ابر صورتی» را از مجموعه داستانی به همین نام از خودش برای حضار خواند و خبر داد که مجموعه داستان «بریم خوشگذرونی» كه به زبان انگلیسی ترجمه شده، در نمایشگاه كتاب فرانكفورت امسال رونمایی می‌شود.
در این مراسم همچنین كامران محمدی، نویسنده كتاب‌های «آنجا که برف‌ها آب نمی‌شوند»، «بگذارید میترا بخوابد» و «اینجا باران صدا ندارد» برای داستان‌خوانی روی سن رفت و گفت: موضوع جنگ، در هر سه كتاب پیشین من دیده می‌شود ولی هیچ كدام از این آثار هم اكنون در بازار نیستند و امكان انتشار مجدد آنها هم وجود ندارد، چون هر سه كتاب را نشر چشمه چاپ كرده است.
وی همچنین اظهار داشت: امیدوارم توقیف نشر چشمه هرچه زودتر برداشته شود، چرا كه فكر می‌كنم رفع توقیف از یك انتشارات بسیار راحت‌تر از بازگشایی خانه سینماست.
كامران محمدی، در پایان این مراسم، بخشی از رمان «اروپا» را خواند كه در مراحل پایانی نگارش است. بخشی از این داستان روایتی درباره برج میلاد تهران را به تصویر می‌کشید.
شب‌های داستان در برج میلاد از 31 شهریور تا 6 مهرماه، هر شب از ساعت 18 تا 20 در سالن شماره 6 مركز همایش‌های برج میلاد برگزار می‌شود و میزبان علاقه‌مندان ادبیات داستانی است. در شب سوم (2 مهر) احمد دهقان، علی اصغر حداد، محسن فرجی و شهریار عباسی داستان‌خوانی خواهند داشت.
نظر شما