فضای سبزی که آژیر قرمز می کشد/توقف گسترش فضای سبز اراک در سه دهه اخیر

به گزارش خبرنگار مهر، در گذشته ای نه چندان دور، بیش از سه دهه قبل اراک باغ شهری بود که سرسبزی و طراوتش به روح انسان لطافت می بخشید، با توسعه فضای شهری و صنعت این درختان جای خود را به ساختمان هایی دادند تا خاطرات سبز اهالی آن زمان را زیر هجمه سنگینشان له کنند و ریه های شهر را تنگ و تنگ تر کنند.

با ورود صنایع مختلف، باغ شهر اراک ظرف کمتر از چند سال به شهری پر از دود و آلودگی تبدیل شد. صنایع رشد غول پیکری پیدا کردند اما گسترش فضای سبز اراک زیر پا ماند. تا انجا که حتی محیط زیستی ها در جدال با مسئولین دیگر از جمله شهرداری در امار واقعی سرانه فضای سبز با یکدیگر توافق ندارند.

امیر انصاری مدیرکل حفاظت محیط زیست مرکزی میزان سرانه فضای سبز برای هر نفر در اراک از دید سازمان حفاظت محیط زیست را ۱۰ متر مربع می داند و می گوید: این مقدار از نظر شهرداری برای هر نفر ۲۱ متر مربع اعلام شده است.

در ارائه آمارها فضای پارکی به جای فضای سبز محاسبه می شود

مدیرعامل خانه تشکل ها ی مردمی استان مرکزی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به مصوبه طرح جامع کاهش آلودگی هوا و افزایش فضای سبز اراک در این طرح گفت: تصویب طرح جامع کاهش آلودگی هوا  که در سال 86  خیلی ها را خوشحال کرد اما این طرح خلا هایی بسیار داشت.

سیاوش آقاخانی با بیان اینکه، طرح در زمان تصویبش خوب و قابل قبول بود، افزود: وقفه در عملی کردن مصوبات و تخصیص نگرفتن اعتبار از مشکلات اصلی این طرح بود.

وی با اشاره به کمبود فضای سبز در شهر اراک، ادامه داد: ایجاد یک هزار فضای سبز به عنوان یکی از مصوبات طرح خوب به نظر می آید ولی این طرح اجرایی نشد.

این فعال زیست محیطی تعریف استاندارد فضای سبز شهری را مقدار فضای سبزمشجر و تاثیرگذار که در مالکیت و اختیار مدیریت شهری است دانست و گفت: اما شهرداری در آمارهایش فضای پارکی را که در ان وسایل پارک گذاشته شده و هیچ فضای سبزی هم وجود ندارد را جزو سرانه فضای سبز لحاظ می کند.

آقاخانی ادامه داد: سرانه استاندارد فضای سبز برای هر شهروند در شهر اراک باید به 27 متر مربع برسد که با توجه به آلودگی بالاتر نیز می رود اما آمارهای ارائه شده از سوی شهرداری و فضای سبز سرانه کنونی فضای سبز اراک را 16 متر مربع اعلام می کند.

وی تاکید کرد: به جرات می توان گفت که این رقم واقعی نیست، زیرا در محاسبات شهرداری فضای پارکی مورد محاسبه قرار گرفته و محاسباتی که از طریق نقشه هوایی با توجه به تعریف فضای سبز از سوی موسسات زیست محیطی انجام شده، این سرانه را 9 متر مربع تخمین زده شده است.

آقاخانی با اشاره به اینکه آمار دادن ها مشکلی از آلودگی هوای اراک حل نمی کند، اظهار کرد: نبود مدیر متخصص در شهرداری باعث ارائه چنین آمارهایی می شود که در آن به جای فضای سبز شهری موثر، چمن ها و وسایل بازی و سنگفرش های پارک ها نیز محاسبه شود.

اراک در کمتر از بیست سال با مشکل کمبود درخت روبرو است

وی با تاکید بر اینکه اثربخشی فضای سبز شهری باید مداوم باشد، افزود: متاسفانه 80 درصد درختان اراک از گونه هایی هستند که در فصل پاییز و زمستان خزان دارند، که به دلیل حجم بالای آلودگی در فصل سرما، تاثیری در کاهش آلودگی ندارند.

آقاخانی پراکنش نامناسب فضای سبز در اراک را از دیگر مشکلات کنونی فضای سبز شهری عنوان و اظهار کرد: با توجه به اینکه کانون آلودگی شهر اراک در هسته مرکزی قرار دارد، اما تعداد درختان و فضای سبز آن نسبت به برخی مناطق شهر بسیار کم است.

مدیرعامل موسسه زیست محیطی کیمیای سبز به وقوع بحران کمبود درخت در بیست سال  آینده در اراک اشاره و تصریح کرد: حدود نیمی از درختان شهر اراک از نوع اقاقیا هستند که بین سال های  48 تا 52 کاشته شده اند. این درختان در بهترین حالت 60 تا 70 سال عمر می کنند بنابراین هم اکنون بیشتر عمر آن ها طی شده و در 10 سال آینده کم کم از چرخه خارج می شوند و خشک می شوند و یکباره با کمبود درخت روبرو خواهیم شد.

آقاخانی گفت: هرچند که هم اکنون هم به دلیل سن بالا و شرایط آب و هوایی این درختان تاثیر زیادی در هوا ندارند.

وی ادامه داد: قطعا فضای سبز با  پراکنش مناسب و کافی در گرو تدوین برنامه ای جامع که این امر در این سال ها با توجه به نبود نگاه مدیریتی درست انجام نمی شد که البته با پیگیری های صورت گرفته خوشبختانه در سال جاری در این خصوص برنامه ای مدون شد که امیدواریم اجرایی شود.

آقاخانی با انتقاد از هزینه نشدن بخش تخصیص یافته اعتبارات بخش فضای سبز در برنامه کاهش آلودگی گفت: بخشی از اعتبارات این مصوبه در اختیار شهرداری و منابع طبیعی قرار گرفت که متاسفانه شهرداری هیچ اقدامی نکرد و منابع طبیعی نیز آن پول را صرف سنگفرش کردن و برق کشی پارک شهید رجایی کرد و با پولی که برای کاشت درخت تخصیص یافته بود، هیچ درختی کاشته نشد.

وی تاکید کرد: مسئولین وقت باید در این خصوص پاسخگو باشند.

فرهنگ و نگاه مدیران تغییر کند

آقاخانی با بیان اینکه درختان اولین قربانیان توسعه شهری هستند، ادامه داد: هم اکنون به دلیل احداث تقاطع های غیرهم سطح که البته هیچ کدام توجیه ترافیکی ندارد، زیرا در مناطق کم تردد و بدون مشکل در حال ساخت هستند، تعداد زیادی از درختان شهر کنده و جابجا می شوند.

ویبا بیان اینکه در پروسه جابجایی بسیاری از درختان آسیب می بینند، اظهار کرد: نکته قابل توجه این است که جابجایی درختان چقدر اصولی انجام می شود؟ بارها مشاهده کرده ایم که خیلی از آن ها موقع جابجایی آسیب دیده اند و یا ریشه هاشان به طور کامل از زمین بیرون آورده نشده و حتی در موقع کاشت مجدد نیز بدون دقت کاشته شده اند.

 آقاخانی گفت: توسعه محوری شهر آن هم در قبال از بین بردن بافت های مرکزی و قدیمی ای که برای اهالی شهر ارزش اجتماعی و نوستالژی دارد بزرگترین اشتباه است، این توسعه باید در کنار حفظ آن ها صورت بگیرد، هم اکنون ما شاهد عقب نشینی های غیر اصولی در شهر هستیم که از دو سوی یک خیابان صورت می گیرد، که هم هزینه های بیشتری دارد و هم باعث می شود درختانی که در دو طرف مسیر قرار دارند، قطع شوند.

ضرورت مشارکت صنایع در ایجاد فضای سبز

نماینده مردم اراک و کمیجان نیز با انتقاد از فضای سبز اندک موجود در شهر اراک گفت: در حال حاضر 6.9 درصد فضای سبز در کلان شهر اراک موجود است که این میزان نیز قبل از انقلاب در شهر ایجاد شده است.

عباس رجایی در ادامه بر ضرورت مشارکت صنایع شهر اراک در توسعه فضای سبز این شهر تاکید کرد و گفت:  اگر صنایع به اندازه 30 درصد فضای عمومی دراختیار فضای سبز در اراک ایجاد کنند بخش عمده ای از مشکلات این حوزه مرتفع می شود.

وی با بیان این که موضوع محیط زیست امروز به یک دغدغه جهانی تبدیل شده گفت: بی توجهی به مسائل زیست محیطی موجب گرم شدن هوا و کاهش بارش برف و باران در شهر اراک شده است.

رجایی با تاکید بر ضرورت توجه به چارچوب مسائل زیست محیطی در شهر اراک افزود: باید در راستای کاهش آلایندگی کلان شهر اراک چاره اندیشی کرد و یکی از راه های پیش رو دراین مسیر توسعه فضای سبز کلان شهر اراک است.

گونه های درختی سازگار با اقلیم اراک برای فضای سبز انتخاب شوند

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور اراک و دکترای جغرافیای ژئو پلتیک نیز به خبرنگار مهر گفت: حفظ و ایجاد فضای سبز به عنوان ریه ها و فیلترهای طبیعی در شهر اراک بسیار مهم هستند.

سهراب عسگری افزود: با توجه به ارتفاع شهر اراک از دریا که نزدیک به یک هزار و 700 متر است، شهر اراک را با کمبود اکسیژن روبرو کرده است، به طوری که تک تک درختان و برگ ها در آن نقش حیاتی دارند.

وی با اشاره به اینکه هر یک درخت برای پنج نفر اکسیژن تولید می کند، اظهار کرد: قطعا افزایش و حفظ فضای سبز در زیبایی شهر، حفظ رطوبت خاک و کنترل فرسایش آن موثر است.

عسگری با تاکید بر اینکه باید برای فضای سبز برنامه داشت، افزود: در این برنامه و انتخاب گونه های درختی باید باید به اینکه درختان سازگار با اقلیم اراک، مقاوم در برابر کم آبی و دارای رشد سریع انتخاب شوند، توجه کرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور اراک، با اشاره به اینکه با منابع کم هم می توان مشکل کمبود فضای سبز در اراک را رفع کرد، اظهار کرد: در بحث فضای سبز باید به سمت برنامه های ویژه چون کشف استعدادهای جدید و گیاهانی که برای آلودگی هوای اراک مناسب باشند، رفت.

عسگری با اشاره به اینکه طرح های تحقیقاتی جهاد کشاورزی باید بخش کشف، تولید و تکثیر گونه های جدید سازگار با آب و هوای اراک را در صدر قرار دهد، ادامه داد: متاسفانه در شهر اراک سازمان ها و ادارات مانند جزیره کار می کنند و بدون رایزنی با یکدیگر در خصوص یک هدف مشخص هر کدام راه خود را می روند؛ در حالیکه باید حلقه مفقوده بین آن ها پیدا شود و منابع طبیعی ، شهرداری، محیط زیست و جهاد کشاورزی در تعامل بیشتری با هم باشند.

این استاد دانشگاه و فعال محیط زیست، تاکید کرد: اراک دیگر ظرفیت گسترش انسانی و صنعتی را ندارد و نباید فکر کرد که می تواند با خوترمیمی طبیعی مشکلات زیست محیطی اش حل شود.

حل مشکلات آلودگی هوای اراک نیازمند عزمی جهادی است

استاندار مرکزی نیز ضمن گلایه از عملیاتی نشدن مصوباتِ فضای سبز طرح کاهش آلودگی در اراک گفت: عدم کاشت حتی یک درخت در راستای اجرای این مصوبه در شهر اراک جای تاسف است مصوبه ای که طرح ایجاد یک هزار هکتار فضای سبز در اراک را متعهد می شود.

محمدحسین مقیمی با تاکید بر ضرورت شروع عملیات اجرایی ایجاد هزار هکتار فضای سبز درختکاری شده در شهر اراک گفت: توجه به انتخاب گونه های درختی مقاوم در برابر سرما با مصرف آب کم باید در اجرای این طرح مورد توجه قرار بگیرد.

وی گفت: شهرداری ، شورای شهر، منابع طبیعی و جهاد باید در قالب کمیته ای متخصص به منظور اجرایی این شدن این مصوبه مهم ضمن تامین آب، زمین، درخت و استفاده از نیروی مردمی پروژه ایجاد هزار هکتار فضای سبز درختکاری را در اراک استفاده کنند.

مقیمی در ادامه با تاکید بر ضرورت اجرای دقیق برنامه پنجم توسعه در راستای کاهش آلایندگی هوا گفت: اجرای دقیق برنامه پنجم توسعه بستر حل مشکلات آلودگی هوا را حل می کند.

وی با بیان این که اجرای دقیق این برنامه ضامن حل مشکلات آلایندگی هوای اراک است گفت: توجه به اجرایی شدن مصوبات دولت در کنار اجرایی شدن برنامه پنجم توسعه بستر توسعه استان را فراهم می کند.

مقیمی تاکید کرد: رفع مشکلات آلودگی هوای اراک نیازمند یک حرکت جهادی عمومی است و سمن ها نقش بسیاری در تحقق این مهم دارند.

این روزها نفس هایمان با امید پیگیری مسئولین در خصوص اجرایی شدن مصوبات طرح جامع کاهش آلودگی بالا و پایین می رود. ایجاد یک هزار هکتار فضای سبز، ظرف پنج سال، انتظاری است که از سال 86 در راستای اجرایی شدن مصوبات طرح کاهش آلودگی از مسئولین می رفت.

و هر آنچه امروز از دود، گرد و غبار، کم ابی سهم ماست میراثی است که سهل انگاری و کوتاهی انسان در حفظ محیط زیست برایمان آورده است. امید که نگاه درست و برنامه ریزی کاربردی در حل مشکلات کنونی شهر اراک در کنار فرهنگ حفظ و احترام به محیط زیست، آینده ای سبزتر و پراکسیژن تر به یادگار بگذارد تا شاهد آژیر قرمز فضای سبز اراک نباشیم.

رنگ سبز و سبزه در سراسر حوزه مدیترانه رنگ دل دادگی شناخته شده چنانچه در ایران و بسیاری از کشورها رسم است برای مسافران در هنگام بازگشت سبزه می اندازند و به او هدیه می دهند. درخت سبز آفتاب را تحمل كرده و سايه‌ی خود را به بشر تقديم می‌كند. سبزه ای که مايه‌ی دوام حيات موجودات هستند.

....

گزارش: سمیه انصاری فر