آثاری که کمتر برای گردشگری معرفی شده است/اراک را با کلاه فرنگی و کلیسای مسروپ بشناسید

به گزارش خبرنگار مهر،  اراک،  شهری دویست ساله در خود آثار و جاذبه هایی را جای داده است که گاه برخی از آن ها منحصر بفرد است. آثار تاریخی و بناهای این شهر در ایام نوروز مقصد گردشگرانی است که در مسیر مسافرت های خود از این شاهراه عبور می کنند.

قلعه حاج وکیل یا کلاه فرنگی، یادگاری از  دوران اوج صادرات فرش

یکی از بناهای زیبا و تاریخی شهر اراک قلعه کلاه فرنگی حاج وکیل در خیابان نیسانیان است. این بنا در دوره قاجار و زمانی که شرکت های تجاری انگلیس به تجارت فرش اراک مشغول بودند، ساخته شده است. این قلعه در آن زمان متعلق به یک کمپانی انگلیسی به نام زیگلر بود که پس از انحلال توسط یک از متمولین شهر که معروف به حاج وکیل خریداری شد و از آن زمان به این نام شهرت یافت.

.

از آنجاییکه این بنا در ابتدا به منظور استفاده یک کمپانی فرش ساخته شده بود شامل کارگاه های تولید فرش، رنگرزی و محل های مسکونی بود.

ساختمان فعلی بخش کوچکی از کل مجموعه اولیه است که در ساختمان های مسکونی جدید محصور شده است. این بنا شامل حیاط، ایوان، شبستان، قسمت هم کف و بالا خانه است و مساحتی حدود نهصد مترمربع را شامل می شود و در محوطه ای به مساحت سه هزار و هشتصد مترمربع قرار دارد.

این بنا در بخش شمالی برون گرا و در بخش جنوبی دارای یک بخش نیمه درون گرا (یک حیاط مرکزی) است. بخش برون گرای شمالی شامل یک ایوان سرتاسری است که از ستون های آجری متعددی تشکیل شده است و سر ستون های آن دارای تزیینات ساده و زیبایی است.

از زیرزمین این بنا به عنوان انبار استفاده می شده و در بالای طبقه هم کف کلاه فرنگی بسیار زیبایی دیده می شود. بخش هایی از پوشش بیرونی این بنا به وسیله کاشی های نره لعاب دار تزیین شده است. در داخل بنا تزیینات خاصی وجود ندارد. پنجره های قلعه نیز توسط شبکه های چوبی محافظت می شود. این بنا در خیابان نیسانیان اراک قرار دارد.

کلیسای مسروپ مقدس با عمر یک قرن

کلیسای مسروپ مقدس بزرگترین کلیسای اقلیت های اراکی یک قرن پیش در دوران قاجاریه ساخته شد. این کلیسادر محله مسکونی و قدیمی ارامنه ،در مجاورت خیابان شهید دکتر چمران (نیسانیان ) شهر اراک قرار دارد .

در سنگ نوشته بالای سر در ورودی این بنا به خط ارمنی آمده است: ((کلیسای مسروپ مقدس در زمان خورن و با همیاری ارامنه کزاز ،کمره هفت جامپلق و بور به سال 1914 میلادی ساخته شده است )).

وجود شرایط مناسب اقتصادی در اراک و دهکده های ارمنی نشین لیلیان، مهاجران و شازند در این منطقه از جمله عوامل ساخت این کلیسا بوده است .

این بنا در یک محوطه بزرگ ساخته شده است و دارای چهار ساختمان مدرسه ،تالار اجتماعات ،منزل کشیش و کلیسا است . علاوه بر آن ،در سمت جنوب غربی حیاط با ساخت و نصب یک چلیپای بزرگ ،نماد شهدای ارامنه در طول تاریخ مانند شهدای ارامنه در جنگ تحمیلی را گرامی داشته اند .

نقشه کلیسا مستطیل شکل و از سه قسمت تشکیل شده است: قسمت مردم نشین، محراب و دو اتاق جانبی در مجاورت محراب. در مرکز کلیسا چهار ستون هشت ضلعی قسمتی از وزن طاق های باربر و گنبدهای یک پوش را تحمل می کنند . وزن سایر گنبدها و طاق ها بر روی جرزها انتقال می یابند .

روشنایی این کلیسا از نورگیرها ی بلند واقع در جهت های مختلف آن تامین می شود. تمام پنجره های کلیسا شیشه های رنگی دارند و در پیرامون پنجره ها و لبه های بام کادربندی با آجر اجرا شده است. این مکان برای انجام دعا و نیایش در روزهای شنبه، یکشنبه و اعیاد خاص ارامنه استفاده می شود. همچنین ناقوس این کلیسا در جسن های ملی چون دهه فجرنیز به صدا درمی آید.

مدرسه سپهداری اراک

مدرسه سپهداری یا همان حوزه علمیه حضرت امام خمینی(ره) در انتهایی ترین گذر بازار اراک (گذر ششم) میزبان مهمانانی چون آقا نورالدین عراقی،  آیت الله شیخ عبدالکریم حائری، آیت‌الله خمینی، آیت‌الله گلپایگانی، سید احمد خوانساری، آیت الله اراکی و آیت الله کمره‌ای، مرحوم گواری و ذوالفنون و... بوده است.

این مدرسه با 25 حجره در اطراف حیاط، همزمان با تأسیس بازار اراک در سال 1228 هجری قمری به‌دستوریوسف‌خان گرجی - سپهدار اعظم - ساخته شد سبک و نوع معماری این بنا اقتباسی از معماری دوره صفویه است.

این بنای آجری، طرح چهار ایوانی دارد که دو ایوان شمالی و جنوبی بلندتر و عظیم‌تر هستند، ایوان ورودی و گنبد آجری و کلاه‌خودی این بنا از هر طرف، دیده می‌شود.

سردر و لچکی این حجره‌ها با کاشی‌های خشتی هفت‌رنگ تزیین شده است. گنبد مسجدِ واقع در این مدرسه، بزرگ‌ترین گنبد آجری در بافت قدیمی اراک است که سطوح بیرونی کاسه‌ گنبد، ساده و پوشش آن از کاهگل است؛ اما قسمتی از سطوح داخلی گنبد و نیز دیوارهای فضای مربع‌شکل آن، با کاشی‌های خشتی و معرق و با نقوش هندسی و کتیبه تزیین شده است

ضلع جنوبی مدرسه شامل یک دالان باریک بعنوان رابط بین مدرسه و چهار سوی بازار، ایوان و گنبدخانه و نیز دو نمازگاه در دو سوی آن که به اجرای ماسم مذهبی و نمازگران اختصاص دارد

.

بقعه آقا نورالدین

در دروازه تهران شهر اراک، بقعه آقا نورالدین در میان قبرستان قدیمی شهر اراک واقع شده است. آقا نورالدین از مشاهیر و پیشوایان دینی شیعه در اراک بوده است که در دوره قاجاریه زندگی می کرده است.

ساختمان بنا در ضلع شمالی قبرستان قرار گرفته و بوسیله دیوار ها و حصارهای آجری از بخش جنوبی قبرستان جدا شده است. این بنا به صورت چند ضلعی متوازن ساخته شده و از یک ایوان ورودی، روضه و نمازخانه تشکیل شده است. بر روی روضه گنبدی دو پوش به ارتفاع حدود 15 متر ساخته شده است که قوس و کمربند آن به صورت کامل با کاشی های معرق لاجوردی و طلایی پوشش داده شده است.

بر روی مقبره آقانورالدین ضریح نقره ای قلمکار بسیار زیبایی نصب گردیده است. دیوارها و سقف روضه به طرز باشکوهی آینه کاری شده است. در حیاط و صحن سنگ قبرهای بسیار قدیمی دیده می شود همچنین در ضلع شمالی حیاط آرامگاههای اختصاصی وجود دارد که با ستون های سنگی و آجری و نقوش اسلیمی و گلبوته های مینیاتوری از جنس آجر احداث و تزئین شده اند.

مقبره حاج آقا محسن اراکی

آرامگاه و مقبره حاج آقا محسن اراكي در يكي از دروازه هاي قديمي شهر اراك كه به دروازه شهرجرد معروف مي باشد، واقع شده است. تاريخ ساخت آرامگاه فوق به سال 1273 هجری قمری بر مي گردد.

بناي مورد نظر از اثار دوره قاجاريه بوده و داراي گنبدي كوتاه و عرقچين آن شكل منظمي دارد پلان اثر فوق چند ضلعي بوده و درب ورودي اصلي از قسمت جنوب مي باشد اصل بنا از يك ايوان آجري كه رو به جنوب ساخته شده و اطاق آرامگاه و همچنين دو اطاق در دو سوي ايوان و نيز دو اطاق ديگر در دو طرف آرامگاه تشكيل شده است. داخل ايوان با كاشي معقلي در رسم بنديها كار شده كاشيها به رنگهاي زرد، آبي ، سفيد و مشكي است و نقشها شامل پنج پري، تزنجهاي تركيبي و سه پري و هفت پري مي باشند.

علت  شهرت حاج آقا محسن اراكي به واسطه خدمات علميه ايشان مي باشد كه شامل قضاوت در اراك و نواحي آن برگزاري حوزه درس و بحث و موقوفات بسيار زياد ايشان مي باشد. عمده ترين خدمت ايشان تاسيس حوزه علميه قم مي باشد كه در اين راه سهم بسياري داشته اند .

بنای تاریخی کاروانسرا

این بنا مربط به دوران صفویه است درفاصله 40 کیلومتری شرق اراک، نزدیک روستای انجدان و امان آباد قرار دارد.

فرم کلی این بنا تقریبا مربع با چهار ایوان در جهات اصلی و یک حیاط مرکزی است. در نمای خارجی ضلع شمالی در قسمت دروازه ورودی دارای 12 طاق نما می باشد که طاق نماهای اطراف ورودی بزرگتر از باقی طاق نماها بزرگتر و دارای برآمدگی بیشتر است.

در دوطرف دالان ورودی دو اتاق به صورت قرینه برای سرایدار تعبیه شده است. وسط هر ضلع داخلی رباط مذکور به جز ورودی، یک ایوان رفیع قرار داشته و در طرفین آن ها در هر ضلع سه حجره با ایوان هایی کوچک قرار دارد.

ورودی انبارها و مالبندها در این بنا به صورت دو به دو با هم قرینه بوده و سرتاسر پشت حجره ها را شامل می شوند.

در ساخت سقف کاروانسراها از دو شیوه طاق زنی استفاده شده ، قوس ها و زنجیره ها  از نوع جناقی تاق و تویزه زده اند و نوع دیگر به شکل گهواره ای می باشد. این بنا بعنوان عامالمنفعه در اختیار کاروانیان بود و نزدیکی آن به بقاع شاه غریب و شاه قلندر انجدان اهمیت ان را دو چندان کرده است

.

بقعه پير مراد

اين بنا در روستاى مرادآباد در ۱۴ کيلومترى جنوب شرقى اراک قرار دارد. طرح بيرونى بنا به شکل کثيرالاضلاع منتظم است که بر هر ضلع آن طاق نمايى و بر فراز آن‌ها گنبدى از نوع دوپوش وجود دارد.

زمينه طاق نماها با خط بنايى به شيوه گره‌چينى با آجر تزئين شده است. ساختمان اصلى بقعه به قرن هفتم و هشتم هجرى و دوران تیموریان مربوط است.

شهر اراک همیشه بعنوان شهری صنعتی معرفی شده است؛ اما این شهر دویست ساله در خود آثار و جاذبه هایی را جای داده است که شاید کمتر معرفی شده است اما بازدید از مکانهای این شهر صنعتی سبب می شود این شهر نوپا را بهتر بشناسید.