عکس‌های انقلاب و جنگ در انبارها می‌سپارد جان!

خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر:  700 هزار نگاتیو و عکس انقلاب و دفاع مقدس در شرف نابودی است؛ این رقم تنها بخشی از تعداد بی شمار عکس‌ها و تصاویر به جا مانده از 8 سال جنگ است، جنگی که بیش از 25 سال از آن گذشته و به عنوان یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود اما با این وجود تاکنون هیچ نهاد و سازمانی چندان نگران از بین رفتن اسناد تصویری آن دوره نبوده و نیست.

این برهه مهم از تاریخ کشورمان، عکاسان نوپایی را که در انقلاب تازه پا گرفته بودند به وادی عکاسی جنگ کشاند و چون آهن، تفتیده ساخت. آنها دوشادوش رزمندگان وظیفه خود را در قبال ثبت و ضبط تاریخ جنگ تحمیلی به خوبی انجام دادند و حاصل کارشان را به سختی روانه رسانه های آن روزگار کردند، به شوق آن که سهمی در تاریخ این مملکت داشته باشند.

با انتشار همین عکس‌ها بود که دنیا به مظلومیت ایران در جنگ تحمیلی شهادت داد، اما امروز بودجه ای صرف حفظ و ساماندهی این عکس ها و تصاویر نمی شود و هیچ نهاد و ارگانی مسئولیت حفظ و نگهداری این آثار را به دوش نمی کشد.

عکس از جهانگیر رزمی

فرهاد سلیمانی یکی از عکاسانی که سالها در زمینه حفظ و پاسداری نگاتیوهای انقلاب و جنگ در قالب یک گروه عکاسی فعالیت داشته است، با تاکید بر این موضوع که هیچ کس خودش را در این زمینه مسئول نمی داند می‌گوید: شاید اگر از سوی نهاد ریاست جمهوری نسبت به اهمیت این موضوع تأکید شود، بتوان به همه اسناد تصویری در همه آرشیوهای دولتی دسترسی پیدا کرد تا بتوان نسبت به گردآوری، ساماندهی و حفاظت آنها اقدام جدی کرد.

اما این در حالی است که هر ارگانی مرتبط با این موضوع، نه تنها هیچ دغدغه ای برای حفاظت این آثار ندارند بلکه این وظیفه را به گردن نهادهای دیگر می اندازد و در این میان این اسناد تاریخ انقلاب و جنگ تحمیلی است که در آرشیو یا بهتر است بگوییم انبار رسانه ها و دیگر نهادهای مرتبط با جنگ تحمیلی خاک می خورد و هر روز به مرز نابودی نزدیک تر می شوند.

محمدحسین حیدری از دیگر عکاسانی است که در دوران جنگ تحمیلی حضور داشته وتصاویر بسیاری را در قاب دوربینش ثبت کرده است.

به گفته او عکس ها و نگاتیوهای بسیاری از دوران انقلاب و جنگ در انبارهای سازمان های مختلف وجود دارد که تنها در یکی از آنها حدود 700 هزار فریم نگاتیو به بدترین شکل ممکن نگهداری می شود و امروز این عکسها و نگاتیوهای که  26 سال پیش به صورت تک فریم خریداری شده  و چکیده بهترین آثار تصویری جنگ و انقلاب محسوب می شود، در این نهاد در حال از بین رفتن است. این عکاس هشدار می‌دهد که در صورت نابودی آنها دیگر هیچ نسخه‌ای از این اسناد وجود ندارد.

عکس از بهرام محمدی

شاید بد نباشد در این خصوص تجارب دیگر کشورها  در خصوص حفظ و نگهداری این آثار مورد توجه مسئولان کشورمان قرار گیرد. کشورهای اروپایی و آمریکایی از جنگ های تاریخ کشورشان موزه ها ساخته اند و جزئی ترین ابزار و اسناد تصویری مرتبط با جنگهایشان را به گنجینه موزه ها سپرده اند تا خوب حفاظت شود و برای نسل های آتی به یادگار بماند و از این رهگذر بازدیدکنندگان بسیاری را نیز به این موزه ها می کشانند تا شاهد روایت های تصویری از تاریخ جنگ‌هایشان باشند.

سیدعباس میرهاشمی نام آشنایی برای همه عکاسان انقلاب و جنگ تحمیلی است. او از جمله نخستین عکاسانی بود که به فکر جمع آوری و حفاظت اسناد تصویری انقلاب و دفاع مقدس افتاد و تا امروز نیز در کنار دیگر دوستانش به شکل خودجوش در این راستا فعالیت می کند.  

این عکاس قدیمی نسبت به رفتار و نگرش متفاوت مدیران ارگان ها و سازمان های مختلف در خصوص حفظ و ساماندهی این آثار انتقاد دارد و معتقد است میزان شناخت هر یک از مدیران این ارگان ها نسبت به موضوع عکس ها و نگاتیوهای انقلاب و دفاع مقدس و ضرورت حفظ و نگهداری آن ها متفاوت است، برخی همچون مسئولان روزنامه اطلاعات که بخش وسیعی از این آثار را در اختیار دارد، درست رفتار کردند و این اسناد تصویری را به دست متخصصان آن سپردند تا به خوبی حفاظت و ساماندهی شود و برخی هم نظیر روزنامه کیهان و سازمان صداوسیما ممانعت هایی را در روند کار ساماندهی این آثار ایجاد کردند و با تصور این که خودشان می توانند این آثار را ساماندهی کنند، در نهایت ناموفق عمل کردند.

او به ضرورت کار پژوهشی روی این آثار تأکید می کند و معتقد است که هر یک از این عکس ها و نگاتیوها حاوی اطلاعات بسیاری درباره رویدادهای مختلف آن روزگار است که باید تا دیر نشده از درون این آثار و یا از دل خاطرات خالقان آن بیرون کشیده و مستند شود.

عکس از کاوه گلستان

فرهاد سلیمانی هم یکی از دلایل عدم همکاری نهادها و سازمان های مختلف برای سپردن نگاتیوها و عکسهای انقلاب و جنگ تحمیلی به دست متخصصان، وضعیت نامناسب آرشیوهایشان می داند و بر این باور است که برخی از آرشیوهای عکسهای انقلاب و دفاع مقدس آنقدر بی نظم و آسیب دیده است که مسئولانش روی آن را ندارند که این آثار را به کسی نشان دهند.

او معتقد است که اگر این مهم از سوی وزارت ارشاد و مقامات مملکتی مورد توجه قرار گیرد می تواند منجر به نجات اسناد تصویری این برهه از تاریخ معاصر کشورمان شود.

عکس از رسول ملاقلی پور

با این حال، جنگ هنوز هم ناگفته‌های بسیار دارد، برخی از این ناگفته‌ها را دیگر نمی‌توان از لابه‌لای عکس‌های آن زمان و از میان گنجه ها یا انبار ها برکشید و دوباره شنید...

برخی از این اسناد تصویری با گذشت بیش از سه دهه از انقلاب از بین رفته است ولی هنوز هزاران فریم نگاتیو و عکس در خانه های مردم، آرشیو عکاسان و یا انبارهای ارگان های دولتی و غیردولتی وجود دارد که شرایط مطلوبی ندارند، حالا بیایید یک بار هم که شده کلاهمان را قاضی کنیم، اگر این اسناد در اختیار دیگر کشورهای دنیا بود تا امروز با آنها چه کرده بودند و چگونه برای حفاظت و ساماندهی و نمایش آن در موزه هایشان تلاش می کردند!

تا دیر نشده باید با یک جدیت و عزم ملی فکری به حال این آثار کنیم.

گزارش از فاطمه حامدی خواه