به گزارش خبرنگار مهر، کشت دوم رویداد جدیدی در کشاورزی اردبیل نبوده و تا همین دیروز به عنوان یکی از افتخارات این حوزه محسوب می شد چرا که در واقع تعبیری از حاصلخیزی خاک و توانمندی های کشاورزی محسوب می شد و می توانست سود اقتصادی ناشی از تولید محصول کشاورزی را نه یک بار که دو بار تضمین کند.
با این وجود بی توجهی به چگونگی ابعاد اجرای این مهم کشت دوم را به یک چالش در کشاورزی این استان تبدیل کرده است. بهره کشی بی رویه و چند باره از خاک و آبیاری های سنتی بدون توجه به اصول علمی موجب شده نفس خاک دشت اردبیل و مغان در کشت دوم به شماره بیفتد و از طرف دیگر منابع آبی نیز در بحران خشکسالی دهان به گلایه بگشاید.
هر چند کشت دوم مزیت سودآفرینی برای کشاورز را همچنان دارا است با این وجود این روزها متولیان امر و پژوهشگران صدای ناتوانی زمین را به مراتب رساتر از سکه های جیب کشاورز می شنوند و تاکید دارند که همین کشت دوم حتی کشت اول کشاورزی اردبیل را با بحران مواجه خواهد ساخت.
حذف کشت دوم ضرورت پایدار شدن کشاورزی مغان
عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در این خصوص تاکید دارد که حذف کشت دوم ضرورت پایدار شدن کشاورزی در منطقه مغان است و در هر دوره کاشت، خاک ورزی انجام می شود و بخشی از بافت خاک از بین می رود.
قدیر نوری در گفتگو با مهر متذکر شد که در عین حال آبیاری چند باره موجب می شود نمک خاک افزایش یابد و در ادامه برای تنظیم نمک خاک باید از طریق زهکشی اقدام به شستشوی خاک شود.
به گفته نوری این دو معضل در منطقه مغان به شدت مشاهده می شود و با کشت دوم و حتی اقدام به کشت سوم نمی توان از منابع آبی و خاکی حفاظت کرد.
استفاده از بذر مقاوم به خشکسالی
در واقع تاکید اساتید دانشگاه توقف کشاورزی نیست، بلکه بیشتر بازنگری در شیوه های کشاورزی است که به اعتقاد نوری در وضعیت فعلی افت آب دشت اردبیل و از بین رفتن بافت خاک باید به صورت جدی مورد توجه باشد.
تا جایی که این استاد دانشگاه تاکید دارد تغییر الگوی کشت از محصولات پر مصرف به کم مصرف راهکار قابل تاملی است. علاوه بر این استفاده از بذور مقاوم به خشکسالی به عنوان نیازمندی احیای منابع طبیعی توصیه می شود.
نکته اینجاست که نه تنها پیشنهاد کارشناسان در بازنگری محصولات زراعی مورد توجه نیست، حتی شیوه های کشاورزی نیز خود به از بین رفتن منابع طبیعی دامن زده است.
بطوریکه یکی از راه‌های ممکن، ارزان و قابل اجرا برای افزایش مواد آلی در اراضی کشاورزی، برگرداندن بقایای محصولات زراعی به خاک است که به دلیل قیمت بالای آن در اغلب مواقع توسط کشاورز به فروش می رسد.
کمبود منابع آبی کشت دوم
بهره کشی بی رویه از خاک تنها دلیل نگرانی کارشناسان از انجام کشت دوم نیست. مدیر عامل آب منطقه ای استان اردبیل تاکید دارد که منابع آبی مورد نیاز برای کشت دوم در مغان را نداریم و کشت دوم در طراحی شبکه مغان فقط برای شش درصد شبکه تدارک دیده شده و این در حالی است که عملا کشت در ۱۰۰ درصد شبکه انجام می شود.
داوود نجفیان تاکید کرد: در این طراحی حتی استراحت زمین زراعی "آیش" با تناوب دو سال یکبار در نظر گرفته شده اما عملا مورد غفلت واقع می شود.
وی با بیان اینکه تناوب زراعی به بافت خاک و منابع آبی ضربه می زند، اضافه کرد: در بیله سوار و بخش خصوصی پارس آباد شاهد پوشش ۱۰۰ درصد اراضی در کشت دوم هستیم.
مدیر عامل آب منطقه ای استان اردبیل از جمله تاکیدات شورای عالی آب را اولویت دادن آب شرب عنوان کرد و گفت: در حال حاضر تامین آب کشت دوم نه تنها به کشت اول بلکه به شرب نیز صدمه می زند.
وی یادآور شد: اگر سال گذشته ۱۵ میلیون متر مکعب از سهم آبی بخش کشاورزی کم نمی کردیم امسال سد یامچی که به مصرف شرب می رسد خشک بود.
نجفیان تاکید کرد: در وضعیت خشکسالی هدف اصلی تامین آب شرب است و امسال دغدغه اصلی تامین آب کشت پاییزه است.
مشکل عمده کشت دوم اجاره بگیر ها است
به گفته وی مشکل عمده تخصیص آب کشت دوم اجاره اراضی کشاورزی است و وقتی کشاورز مالک است نسبت به زمین خود و حفظ آن تلاش می کند اما اجاره بگیر ها عملا در این خصوص کوتاهی دارند.
مدیر عامل آب منطقه ای استان معتقد است اجازه کشت دوم باید به مالکان و کشاورزان مالک داده شود تا به این منظور در حفظ منابع از توان کشاورز نیز استفاده شود.
به نظر می رسد تاکیدات این مسئول حداقل در کوتاه مدت نمی تواند اجرایی شود، چرا که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نظری متفاوت داشته و چندان با توقف کشت دوم موافق نیست.
تولیدات کشت دوم مغان شاخص است
عدیل سروی معتقد است کشاورزی استان به دلیل تولیدات شاخص در کشت دوم یک نیاز است و با وجود اینکه به تمامی ایرادات و اشکالات کشت دوم معتقدیم نمی توان به رقم محصولات تولیدی در کشت دوم بی توجه بود.
وی تولید ۳۰۰ هزار تن علوفه در کشت دوم و تولید سویا را قابل توجه خواند و افزود: در صورتی که برخی دستگاه ها خواستار توقف کشت دوم هستند باید تمامی ابعاد آن را بررسی کنند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اضافه کرد: به جای توقف کشت دوم آب موجود از ابتدا باید به صورت بهنیه مدیریت شود تا به مشکل کم آبی در کشت اول و دوم برنخوریم.
وی تاکید دارد که کاهش سطح سفره های آبی تقصیر جهاد کشاورزی نیست و باید بررسی شود کلید آب در دست چه کسی است و چه کسی آب را تخصیص می دهد.
سروی معتقد است آبیاری در کشاورزی به ویژه در دشت اردبیل به دلیل کاهش حجم سفره های آبی باید با مدیریت بهینه همراه باشد و از شیوه های جدید در این خصوص استفاده شود.
شیوه های جدیدی که سروی به آن تاکید دارد امروز البته از سوی همان دستگاه های منتقد کشت دوم پیشنهاد می شود. بطوریکه تاکیدات مکرر آب منطقه ای در سال های اخیر موجب شد تا طرح آبیاری قطره های و تحت فشار مورد توجه قرار گیرد و برای اولین بار نگاه کشاورز از زمین زراعی خود به بحران کم‌آبی معطوف شود.
با این وجود آموزش و مجاب کردن کشاورزان برای اجرای ایده های بهینه سازی کشاورزی بیش از همه از دستگاه متولی آن انتظار می رود.
از سویی به عقیده عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی به دلیل واردات مواد غذایی در وضعیت فعلی نیاز نداریم یک زمین را دوبار در سال بکاریم.
نوری با تاکید به کاهش درآمد کشاورز با توقف کشت دوم اضافه کرد: در عین حال باید به تبعات کشت دوم به دلیل از بین بردن منابع توجه شود و با در نظر گرفتن معیشت کشاورز اقدامات مناسب صورت گیرد.
افت ۱۰۰ درصدی سطح سفره های زیر زمینی اردبیل در حالی گزارش می شود که اردبیل با کمبود بارش نیز مواجه بوده و مطابق اظهارات مسئولان هواشناسی استان این دغدغه در سال های آتی نیز به قوت خود باقی است.
در کنار استفاده بی رویه از آب، استفاده از کود شیمیایی، ادوات کشاورزی که به بافت خاک صدمه می زند و به کار بستن شیوه های اشتباه در کشاورزی موجب شده توقف کشت دوم این روز ها به عنوان نیاز جدی کشاورزی اردبیل تلقی شود. نیازی که برای احیای منابع طبیعی که نسل های آینده نیز در آن سهیم اند تاکید دارد.
..............................
گزارش: ونوس بهنود
