فرهنگ ریشه آئین های نورزی در استان سمنان/ نوروزخوانی و پخت سمنو

به گزارش خبرنگار مهر، آئین های نورزی ریشه در فرهنگ و رسوم مردم استان سمنان دارد که می توان آن ها را به آیین های پیش از نوروز، تحویل سال و بعد از آن تقسیم بندی کرد.

به عنوان نمونه در آئین های استقبال از نوروز شهر سمنان در گذشته ای نه چندان دور در روزهای پایانی اسفندماه شخصی موسوم به »حاجی فیروز » و «سرور» در بازار شهر سمنان فرا رسیدن بهار طبیعت و سال نو را به همگان نوید می‌داد.

او بر اسب چوبی مزین به پارچه‌های رنگارنگ سوار می‌شد و با شادمانی مضامینی را بدین شرح بیان می‌كرد:
« ارباب منی سمبلی بلیكم، ارباب منی سربالایی هی كن، ارباب منی بزبز قندی، ارباب منی چرا نمی خندی» جمعی از نوروز خوانان نیز چهره خود را با ذغال سیاه می كردند و با دست گرفتن دایره زنگی در محله های شهر گردش می كردند و ابیاتی را در ارتباط با نوروز خوانده و از هر خانه هدایایی چون، گندم، نخود، شاهدانه و ... دریافت می كردند.

پخت سمنو از دیگر آیین های استقبال از نوروز در بین سمنانی ها است، اینكار با همكاری جمعی از زنان محله و یا وابستگان صورت می گرفته و همچنان ادامه دارد. سمنو پزان همراه با آداب و اعتقادات خاصی همراه بوده و خانواده های بسیاری برای ادای نذر و یا گرفتن حاجت اینكار را انجام می دادند.

نوروز خونی در شاهرود با اشعاری در وصف بهار

در شهرستان شاهرود نیز پیک های نوروزی در روزهای پایانی سال کهنه و چند روز مانده به آغاز سال نو پیام آوران بهار در خیابان‌ها، كوچه و گذرگاه های محله‌ های شهرها و روستاها گشته و با ترانه‌خوانی و دست افشانی، بازی و نمایش، رفتن زمستان و آمدن بهار و نوروز را به مردم نوید می‌دادند.

مراسم سالی نو و مالی نو از دیگر این مراسمی است که تقریبا ۲۰ روز مانده به نوروز یك گروه چهار نفره متشکل از جوانانی در گروه های سنی ۱۲ تا ۱۷ سال از نوروز خوانان به شاهرود و بسطام می‌آمدند و اشعاری در وصف بهار، سال نو و نوروز می‌خواندند و هر چه تعدادشان کمتر بود هدایایی بیشتری هم سهم می بردند.

این جوانان در خیابان‌ها و كوچه‌ها گشته در یكی از خانه‌ها را زده و كلام خود را با این اشعار آغاز می‌كردند  »صد سلام و سی علیك، صاحبخانه سلام علیك، سلام من بگید علیك،از جانب ملا بیگ، نوروز نوسار آمده، گل در گلستان آمده، مژده دهید به دوستان، نوروز نوسار آمده»

اگر صاحبخانه در را باز نمی‌كرد آنها در وصف صاحبخانه اشعاری می‌خواندند و اگر صاحبخانه پول، گندم، جو، آرد، قند و یا كمی نقل به بچه‌ها می‌داد، تك خوان با صدای بلند می‌گفت «كربلاییش كنن... آمین، مكه‌ایش كنن ... آمین»

مژده رسیدن بهار با نوروزخوانی در دامغان

شهرستان دامغان هم از اواسط اسفند با حضور نوروز خوانانی چوب به دست از گرگان یا خود دامغان همراه فردی به نام «پس خوان» و یا كیسه دار به در خانه اهالی محله می رفتند و با چوب به در خانه می‌زدند و داخل می شدند و با خواندن اشعاری در وصف بهار، حضرت علی (ع) و صاحبخانه مژده و نوید سال نو و بهار را می دادند، صاحبخانه نیز هدایایی مثل شكر‌، برنج، شیرینی، پول به آنها می داد و شخص كیسه دار هدایا را دریافت كرده و درون كیسه‌ای كه به همراه داشت می ‌ریخت.

نوروز خوانان اغلب پس از دریافت این اقلام این چنین صاحبخانه را دعا می‌كردند: «كربلاییش كنن، آمین، مكه ایش كنن، آمین.»

رویاندن سبزه و نگهداری آن تا سیزده فروردین سنتی کهن در گرمسار و آرادان

در شهرستان های گرمسار و آرادان هم انجام خانه تكانی و غبارروبی از وسایل زندگی، از آداب استقبال از نوروز به شمار می رود و درگذشته زنان برای این منظور دوغ آبی از گل و یا گچ بر روی دیوارخانه می مالیدند.

رویاندن سبزه نیز غالبا از اوایل اسفند آغاز شده و در این بین كاشت گندم، عدس شاهی و ... درون بشقاب و كاسه متداول بوده است برخی زنان نیز تخم شاهی را بر روی كوزه های سفالی سبز می كردند، سبزه های نوروزی در میان سفره عید نهاده و تا سیزدهم نگه داشته می شد.

انجام خریدهای نوروزی از جمله میوه، آجیل، لباس نو و نیز پخت سمنو و شیرینی محلی از دیگر آداب نوروزی در این شهرستان است. در گذشته افراد موسوم به نوروزخوان در آرادان و روستاهای منطقه با خواندن ابیاتی فرا رسیدن بهار طبیعت را به مردم نوید می دادن و از آنان هدایایی دریافت می كردند.

پخت سمنو و خانه تکانی آئین های نوروزی مهدیشهر

در شهرستان مهدیشهر هم نوروزخوانان با گردش در محله های شهر و خواندن ابیاتی بدین شرح فرا رسیدن نوروز را به همگان نوید می دادند: «سی سلام و سی علیك، مشتی جون سلام علیك، مشتی جون مهربون، نو نسته چالا میدون، اشترو بار كند (شترها را بار می كنه)، دیم بدیم قطار كند (پشت سر هم قطار می كنه)» و از صاحب خانه هدایایی دریافت می كردند.

در شهمیرزاد هم پخت سمنو، خانه تكانی، كاشت سبزه خرید نوروزی و ... آیین های متداول نوروزی است و نوروزخوانان این ابیات را می خوانند: « مشهدی عمه با خدا، تو را می برن بالا بالا، دستت برسه قفل طلا، پسر ما را بكنی زوما (داماد)، دستش بگذاری حنا، اما (ما) بیاییم مبارك با، به یاسین و به طه و تبارك، شما را سال نو باشد مبارك».

تغییر نسل ها، تغییر آداب و رسوم، کمرنگ شدن آئین ها

اما نوروز یکی از جشن های ایرانیان است که از دیرباز با آیین های خاص خود برگزار می شده و امروز با تغییر نسل ها، بسیاری از آداب و رسوم آن عوض شده اما با این وجود، اغلب افراد با حفظ برخی از این آداب به استقبال نوروز می روند تا عید و تازگی فصلی نو را به خانه هایشان هدیه کنند.

توجه و تاکید مردم از دیرباز بر نظافت کلی خانه قبل از آمدن فصل بهار رسم دیرینه خانه تکانی را به وجود آورده است.این خانه تکانی نیز به نوعی دور ریختن موارد زائد و بی فایده و حتی مخرب در زندگی است، کینه، خصومت، دشمنی و ... نیز باید در این نو شدن با محبت و عشق و صمیمیت جایگزین شود.

دور بودن از تجملات، زندگی ساده و اجرای سنت های شیرین و به یاد ماندنی نزدیکی و وابستگی خانواده ها و فامیل را بیشتر می کرد و همین صمیمیت ها موجب می شد مشکلات تقسیم شده و زودتر حل شود.

فعالیت 25 پایگاه امدادی در حوزه استحفاظی دانشگاه علوم پزشکی سمنان در ایام نوروز

ستاد نوروزی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سمنان در برنامه ویژه ای برای نوروز ۹۴ مسئول و جانشین این ستاد و نمایندگان شبکه های بهداشتی درمانی شهرستان های تابعه را به مراکز ذیصلاح معرفی و ستاد مرکزی EOC را راه اندازی کرده است.

در این ایام در مراکز وابسته به واحد خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان از جمله سمنان، دامغان و آرادان سه ایستگاه سلامت فعال شده و ۳۰ دستگاه آمبولانس و ۲۵ پایگاه امدادی و یک دستگاه اتوبوس آمبولانس برای ارائه خدمت به مسافران نوروزی به کار گرفته شده است.

هفت گروه بهداشت محیط برای بازدید از مراکزی چون مهمانسرا ها و رستوران ها و ... ایجاد و برنامه آنکالی برای پیشگیری و مبارزه با بیماری ها در واحد های تابعه شبکه های بهداشتی تدوین شده و تجهیز و تکمیل امکانات بیمارستانی ( تجهیزات پزشکی و دارویی) در راستای ارائه سرویس مناسب درمانی در ایام عید نوروز به صورت کامل انجام پذیرفته است.

بخشی از اجرای طرح اسکان اضطراری همراهان مصدومان جاده ای با تخصیص فضای مناسب در بیمارستان ها هم در این ستاد در دست انجام است و ستاد دانشگاه در مرکز هدایت عملیات بحران دانشگاه مستقر است و تلفن۳۳۳۵۰۲۰۰-۰۲۳ و نمابر ۳۳۳۵۰۴۲۰-۰۲۳ به صورت شبانه روزی پاسخگوی مردم و مسافران خواهد بود.

خدمت رسانی ۹۵ پزشک متخصص و فوق تخصص شاهرودی به صورت شبانه روزی در ایام عید

 دانشگاه علوم پزشکی شهرستان شاهرود نیز برای خدمت رسانی به مسافران نوروزی ستاد تسهیلات سفرهای نوروزی دانشگاه را فعال کرده و در جلسات متعدد هماهنگی کمیته بهداشت و درمان و حوادث جاده ای آمادگی ارائه خدمات توسط  بیمارستان های امام حسین (ع)، فاطمیه (س)، امام رضا (ع) با ۶۶۰ تخت بستری، اورژانس و بیماران خاص با کلیه امکانات تشخیصی و درمانی در کلیه رشته های تخصصی پزشکی با پوشش توسط ۹۵ نفر پزشک  متخصص و فوق تخصص و ۳۸ نفر پزشک عمومی بصورت شبانه روزی را ساماندهی کرده است.

ارائه خدمات امداد پزشکی توسط ۱۷ پایگاه اورژانس در شهر و جاده های مواصلاتی بصورت شبانه روزی با امکانات تجهیزاتی،پزشکی و پرسنلی مورد نیاز از جمله ۲۵ دستگاه آمبولانس مدرن و یك دستگاه آمبولانس امداد ویژه مناطق سخت دسترس، یک دستگاه اتوبوس آمبولانسی با 10 تخت بستری و پایگاه امداد هوایی با یک فروند بالگرد، یکدستگاه کانکس ایستگاه سلامت در میامی، ارائه خدمات امداد و نجات توسط سه پایگاه جمعیت هلال احمر که مجهز به چهار دستگاه آمبولانس و سه دستگاه خودروی امداد و نجات و با کلیه امکانات و پرسنل مورد نیاز بصورت شبانه روزی ارائه خدمات بهداشتی و درمانی توسط ۲۰ مرکز درمانی روستایی با امکانات پزشکی و پرسنلی مورد نیاز پشتیبانی برنامه توسط ستاد مدیریت بحران و ستاد تسهیلات سفرهای نوروزی دانشگاه با آمادگی کلیه مدیران و مسئولان دانشگاه و بیمارستان های تابعه از دیگر خدمات ارائه شده این ایام دانشگاه علوم پزشکی شاهرود است.

تیم های بازرسی در زمینه های بهداشتی با تعداد ۳۰ نفر بازرس بهداشت، حوزه نظارت بر موادغذایی، آرایشی و بهداشتی و دارویی با تعداد چهار نفر بازرس حوزه امور درمانی با تعداد دو نفر بازرس، حوزه اورژانس ۱۱۵ با تعداد دو نفر بازرس بمنظور بازدید و اطمینان از عملكرد کلیه مراكز بهداشتی و درمانی، رستوران ها و اماکن فروش و تولید مواد غذایی، فعالیت و ارائه خدمات پزشکی و دندانپزشکی توسط هشت درمانگاه عمومی وابسته به ارگان های دولتی ۴۷ درمانگاه سوء مصرف مواد در سطح شهرستان هم مواردی است که در ایام نوروز به مردم و مسافران خدمت رسانی خواهد شد.

مسافران نوروزی می توانند در صورت نیاز به ارتباط با ستاد تسهیلات بهداشت، درمان سفر های نوروزی دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی و درمانی شاهرود و حوزه های وابسته با شماره ۳۲۳۷۴۵۸۲، مركز مدیریت حوادث و فوریت های پزشكی  ۱۱۵ شاهرود ۳-۳۲۳۷۴۵۸۱، ستاد هدایت و اطلاع رسانی بیماران ۳۲۳۷۴۵۸۰، ستاد فوریت های غذایی و دارویی۲۰ - ۳۲۳۹۳۸۱۹ ، ستاد فوریت های بهداشت محیط ۳۲۲۴۳۶۸۶، بیمارستان امام حسین (ع ) ۱۴- ۳۲۳۴۲۰۰۰، بیمارستان فاطمیه (س ۲- ۳۲۲۲۱۸۶۱، بیمارستان خاتم الانبیاء (ص ) ۱۵-۳۲۳۹۲۹۱۳ و مركز بهداشتی و درمانی عظیما با شماره۲ - ۳۲۲۳۷۴۴۱  تماس حاصل کنند.

اعلام محدودیت های ترافیکی در راه های استان سمنان

عبور و مرور انواع موتورسیكلت در ایام اجرای طرح نوروزی در تمامی آزادراه ها و بزرگراه ها و محور هایی که ضرورت ایجاب کند در استان سمنان ممنوع خواهد بود.

عبور و مرور انواع تریلر، كامیون و تانكرهای حامل مواد سوختی و فاسد شدنی یا دارای مجوز از پلیس راهور ناجا از این امر مستثنی بوده و ممنوعیت تردد این قبیل از وسایل نقلیه فقط در راه هایی اعمال می شود كه مقررات یكطرفه شدن عبور و مرور در آنها اجرا می شود و یا ممنوعیت تردد در طول سال دارند.

جابجایی محمولات ترافیكی که از قبل پروانه عبور اخذ کرده اند در تمامی راه های اصلی برون شهری كشور از ساعت ۱۴ روز بیست و ششم اسفند تا ساعت ۲۴ روز هفتم فروردین و همچنین از ساعت هفت روز یازدهم فروردین تا ساعت ۲۴ روز چهاردهم فروردین ۹۴ ممنوع است.

محدودیت برای خودروهای حامل محصولات سوختی

برای روزهای هشتم تا یازدهم فروردین ماه، صرفاً برای محمولات ترافیكی اضطراری دارای ضرورت ملی حسب تشخیص مرجع صادر كننده مجوز عبور محموله صادر می شود.

ورود کلیه خودروهای ترانزیت حمل مواد سوختی به داخل كشور از ساعت هشت روز بیست هشتم اسفندماه تا ساعت ۲۴ روز هفتم فروردین ۹۴ و نیز از ساعت یک روز دوازدهم فروردین الی ساعت ۲۴ روز چهردهم فروردین ممنوع است، مضافاً به اینكه خودروهای مذکور در سایر ایام محدوده زمانی نوروز سال ۹۴ صرفا در ساعات روز، مجاز به تردد بوده و در ساعات شب ملزم به توقف در محل های ایمن بین راهی خواهند بود.

در صورت نیاز به اعمال محدودیت های پیش بینی نشده در محورهای تحت پوشش استانها به منظور كنترل و تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه روسای قرار گاه های پلیس راه با هماهنگی پلیس راه ناجا بصورت مقطعی و منطقه ای تصمیمات مقتضی اتخاذ می کند.

رانندگان وسایل نقلیه باربری و حاملان مواد سوختی و فاسد شدنی هنگامی كه فاقد بار هستند، در محورهایی كه محدودیت تردد تریلر، كامیون و كامیونت اعمال می شود، مجاز به تردد نیستند.

مركز اطلاعات و كنترل ترافیك پلیس راهور ناجا با شماره تلفن ۱۲۰ و ۸۸۲۵۵۵۵۵ (ده خط) به طور شبانه روزی پاسخگوی وضعیت راه های كشور و امداد رسانی احتمالی به هموطنان عزیز كشورمان است.

ترافیک نسبتا سنگین در محور شاهرود - میامی

ترافیک سنگین محور شاهرود – میامی در روزهای منتهی به سال نو با نزدیک شدن به لحظات تحویل سال بیشتر شده است، سفر در جاده های پر تردد ممکن است باعث بروز خستگی در رانندگان شود، لیکن از مسافران عبوری از این محور درخواست می شود در مکان های مشخص شده برای اسکان موقت مسافران، برای لحظاتی توقف داشته باشند.

رعایت نکات ایمنی از قبیل نشاندن فرزندان در صندلی های عقب، همراه داشتن لوازم و وسایل مورد نیاز حتی زنجیر چرخ، داشتن سوخت کافی، استراحت به موقع و همکاری با مجموعه عوامل راهداری و ناجا می تواند تضمین کننده سفری امن برای مسافران باشد.

فعالیت شبانه روزی ۲۰ پایگاه امدادی هلال احمر استان سمنان طی ایام نوروز

۲۰ پایگاه امدادی در استان سمنان در ایام نوروز فعالیت می کنند و افزایش پایگاه های امدادی در راستای خدمات دهی به مسافران نوروزی صورت گرفته و جمعیت هلال احمر با همکاری اورژانس ۱۱۵، نیروی انتظامی و میراث فرهنگی فعالیت ها و اقداماتی را در راستای انجام خدمات مناسب به مسافران نوروزی در دست اقدام دارد.

در هر ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر از جاده‌های استان سمنان پایگاه‌های امدادی دارند و در ایام نوروز نیز عملیات اعزام آمبولانس و خودروهای امدادی در مواقع ضروری و تصادفات احتمالی انجام خواهد شد؛ اسکان اضطراری در پایگاه‌های هلال احمر نیز با توجه به شرایط خاص جوی پیش‌بینی شده است تا مسافران بتوانند به خوبی به سفر خود ادامه دهند.

بالگرد امدادی هلال احمر با توجه به کمبودهای کلی بالگرد که در هلال احمر کشور وجود دارد، تنها هفت روز در استان سمنان مستقر خواهد بود، اولویت امداد هوایی در جاده کویر و محور دامغان - جندق است چرا که در این محورها، دسترسی به نیروهای امدادی کمتر سخت‌تر بوده و امکانات درمانی نیز کمتر است.

در فاصله زمانی ۲۵ اسفندماه جاری تا ۱۵ فروردین ماه ۹۴، ظرفیت پایگاه های امدادی استان سمنان دو برابر می شود. ایام تعطیلات نوروز در هر ۲۴ ساعت قریب ۱۰۰ نفر از اعضای جمعیت آماده خدمت رسانی به مسافران نوروزی و مردم استان هستند.

برپایی ۴ ایستگاه سلامت هلال احمر در ایام نوروز

چهار ایستگاه سلامت در شهرستان‌های شاهرود، دامغان، سمنان و گرمسار ارائه خدمات کنترل فشار خون در مسافران و زائران حرم رضوی و حساس کردن آنان به این موضوع را بر عهده خواهند داشت. طرح سحاب نیز با هدف ارتقای آگاهی و تغییر نگرش شهروندان برای کاهش حوادث جاده‌ای در تعطیلات نوروزی اجرا خواهد شد.

فعالیت ۱۲ ساعته پایگاه‌های جوانان هلال احمر از هشت صبح تا ۲۰ شب در تعطیلات نوروز و سه پایگاه بصورت ۲۴ ساعته در ایام شلوغ سفرها از ۲۸ اسفند تا دوم فروردین ماه در سمنان، شاهرود و آرادان از دیگر اقدامات هلال احمر استان سمنان است.

روزانه ۱۳ هزار ظرفیت برای اسکان و استراحت مسافران تجهیز شده اند

خدمت رسانی به مسافران هشت استان بزرگ کشور به ویژه زائران حرم رضوی را از اولویت های اجرایی طرح نوروزی است و مسیر تهران ـ مشهد، جاده جدید قم ـ گرمسار، نقاط حادثه خیر جاده های شرقی استان، محور جندق و مسیرهای خروجی استان به سمت شمال کشور از مهمترین راه های تحت پوشش طرح نوروزی استان سمنان است.

برای رفاه حال مسافران و گردشگران نوروزی بیش از ۱۳ هزار ظرفیت روزانه برای اسکان و استراحت مسافران ایام عید نوروز در هتل ها، مهمانپذیرها، مدارس و مهمانسراهای دستگاه های اجرایی تجهیز شده است.

برنامه ریزی برای اسکان ۱۳ هزار مسافر نوروزی طی شبانه روز در استان سمنان انجام شده و تمام اقامتگاه های در نظر گرفته شده در این طرح، آمادگی کامل برای اسکان مناسب و تامین امنیت لازم را دارند.

۵۸۶ کلاس آماده اسکان مسافران نوروزی در شاهرود

ستاد تسهیلات سفرهای نوروزی شاهرود هم آمادگی کامل در پذیرایی از زائران حرم رضوی دارد و قریب به ۵۸۶ کلاس درسی شامل، ۴۸۰کلاس در شهرستان شاهرود، ۸۰کلاس در بسطام، ۲۶ کلاس درسی در بیارجمند و سالن های ورزشی همچنین مساجد آماده میزبانی از زائران علی ابن موسی الرضا(ع) را دارند.

سه نمایشگاه نوروزی در شهرستان شاهرود برگزار شده و هم اکنون ۵۰ غرفه در ورودی شهر، از سمت تهران و در مسیر تقاطع میدان الغدیر آماده تحویل به ادارات و نهادهای دولتی است.همچنین ۱۵غرفه در میدان آزادی و ۵۰غرفه دیگر در ورودی شهر بسطام از سمت شاهرود آمادگی دارد تا نسبت به ارائه خدمات به مسافران نوروزی اقدام کند لیکن معرفی پتانسیل های موجود در شهرستان شاهرود، افزایش مدت ماندگاری و بهبود شرایط اقتصادی از جمله اهداف برگزاری این نمایشگاه ها است.

۱۷پایگاه امداد جاده ای در شهرستان شاهرود وجود دارد که این تعداد با توجه به ابعاد جاده ها، استاندارد ملی (به ازای هر ۳۰ کیلومتر یک پایگاه امدادی) را کسب کرده است همچنین استقرار پایگاه هوایی در نقطه پیک حادثه ساز شهرستان میامی، آمادگی سه بیمارستان و پنج پایگاه امدادی درون شهری از دیگر اقدامات دانشگاه علوم پزشکی شهرستان در بحث میزبانی مسافران نوروزی است.

گزارش از الهام صادقی