ترکیه به سوی نظام سیاسی ریاستی و فدرالیسم پیش می رود

به گزارش خبرگزاری مهر، انتخابات عمومی ترکیه را که قرار است در روز یکشنبه 7 ژوئن 2015 برگزار شود، می توان عرصه رقابت 4 جریان سیاسی محافظه کار و اسلامگرا (حزب عدالت و توسعه) ، سکولار و توده گرا (حزب جمهوری خلق)، ملی گرای ترک (حزب حرکت ملی) و ملی گرایی کردی (دموکراتیک خلق ها) دانست.

بیست و پنجمین دوره انتخابات پارلمانی که در ترکیه بیشتر با عنوان انتخابات عمومی از آن نام برده می شود و به سبب تاثیر مستقیمی که بر انتخاب نخست وزیر و ترکیب کابینه دارد، مهمترین و تاثیرگزارترین انتخابات این کشور نیز به شمار می رود در روز یکشنبه 7 ژوئن 2015 (17 خرداد 1394) در 81 استان ترکیه برگزار خواهد شد. در این انتخابات 56.6 میلیون واجد شرایط رای دهی به پای صندوق های رای خواهند رفت.

نظام انتخاباتی در انتخابات عمومی ترکیه بر پایه نظام تناسبی است و رای دهندگان در ترکیه نه به نامزدها بلکه بیشتر به احزاب رای می دهند. یکی دیگر از ویژگی های انتخابات عمومی ترکیه حدنصاب 10% برای ورود احزاب به مجلس ترکیه است و این قانون نیز از سال 1983 و توسط نیروهای ارتش که آن هنگام و پس از کودتای سال 1980 هنوز بر سر کار بودند وارد قانون انتخابات ترکیه شده است. این بدان معنی است که هر یک از احزاب شرکت کننده در انتخابات عمومی برای این که بتوانند وارد پارلمان شوند، حتما باید بیش از 10% از آراء ماخوذه در کل کشور را به دست آورند که این موضوع در تمامی انتخابات دهه های اخیر ترکیه یکی از پرچالش ترین موضوعات بوده است.

از دیگر موضوعاتی که در انتخابات پارلمانی ترکیه مطرح است، تلاش حزب عدالت و توسعه برای تبدیل نظام سیاسی پارلمانی کنونی به سیستم سیاسی ریاستی است که با مخالفت های شدیدی در داخل ترکیه روبرو است.خبرگزاری مهر در رابطه با موضوعات مطرح شده، مصاحبه ای را با پروفسور جونیت آکین استاد دانشگاه آرل استانبول انجام داده است که در زیر می آید.

حدود یک ماه دیگر بیست و پنجمین دوره انتخابات مجلس در ترکیه برگزار می شود. نظر و پیش بینی شما در خصوص این انتخابات چیست؟

بر اساس نظام سیاسی فعلی ترکیه، تمامی احزابی که موفق به کسب حداقل 10 درصد آرا می شوند، حق ورود به مجلس را پیدا می کنند و حزب های کوچکتر حذف می گردند. در حال حاضر در مجلس ترکیه 3 حزب فعالیت دارند و برخی نمایندگان مستقل هم با ائتلاف درون پارلمان مانند یک حزب چهارم عمل می کنند. این نظام سیاسی در تاریخ 7 ژوئن مجددا مورد آزمایش قرار می گیرد. در این انتخابات حزب حاکم فعلی یعنی حزب عدالت و توسعه، حزب جمهوری خلق، حزب حرکت ملی و حزب دموکراتیک خلق که بیشتر سیاست های مربوط به مسائل کردها را دنبال می کند، شرکت خواهند کرد.

فعالیتهای انتخاباتی به تازگی شروع شده است و نظرسنجی های انجام شده نشان می دهد که حزب عدالت و توسعه همچنان پیشتاز است. اما مساله بزرگ این است که رئیس جمهوری فعلی ترکیه رجب طیب اردوغان سعی در تغییر نظام سیاسی کشور دارد. برای تحقق این تغییر، درصد رای بسیار بالایی مورد نیاز است و حزب عدالت و توسعه نیز هم اکنون در این خصوص فعالیت می کند. در داخل حزب عدالت و توسعه نیز اختلاف نظرهایی در رابطه با این موضوع مشاهده می شود. برخی افراد موافق نظام ریاستی هستند و برخی دیگر، با وجود اردوغان، مخالف این نظام سیاسی هستند.

رئیس جمهوری پیشین ترکیه عبدالله گل  نیز مخالفت خود با سیستم ریاستی را اعلام کرده بود. نظر شما در خصوص مخالفت وی با این طرح چیست؟

عبدالله گل بسیار راحت تر اظهار نظر می کند. وی تا کنون بسیار با احتیاط صحبت کرده است و به شکلی آشکاری مخالفت نکرده است. از سویی دیگر ناخشنودی خود از اوضاع سیاسی کشور و سیستم ریاستی را نیز اعلام می کند. همچنین اطلاع داریم که در میان اعضای حزب عدالت و توسعه گروه مخالف بزرگی وجود دارد. این افراد هرچند که با صدای بلند اعلام نظر نمی کنند، اما این وضعیت کاملا واضح و آشکار است.

نظام ریاستی تا چه حد برای ترکیه مناسب است؟

ترکیه دارای یک نظام سیاسی است که تقریبا از جنگ جهانی دوم ادامه دارد. یعنی در ترکیه نظام سیاسی پارلمانی حاکم است و دولت بیشتر با  محوریت مجلس و توسط قویترین و قدرتمندترین حزب مجلس تشکیل می شود. این نظام سیاسی با وجود تمام کاستی ها، همچنان در ترکیه قابل اجرا است و حتی حزب عدالت و توسعه نیز در طول 12 سال حکومت خود، در چارچوب  این نظام حرکت کرد و مشکل بزرگی هم بوجود نیامد. به همین دلیل اظهارات اردوغان در خصوص خطر حکومت های ائتلافی و موضوعات مشابه آنچنان طرفدار ندارد. این اظهارات در بین خودشان و در میان رای دهندگان به خود این حزب نیز بازتاب خوبی ندارد. زیرا نظام ریاستی ممکن است برای دموکراسی خطر ایجاد کند و مسیر کشور را به سوی دیکتاتوری و خودکامگی سوق دهد. در این خصوص نگرانی هایی وجود دارد و این نگرانی ها ممکن است بر روی آرا تاثیرگذار باشد.

مساله دیگری که ترکیه با آن درگیر است، درخواست حزب دموکراتیک خلق ها که سعی در جذب آرا هموطنان کرد دارد، مبنی بر تغییر نظام قانون اساسی و تبدیل یکپارچگی ترکیه به یک ساختار  فدرالی است. این حزب با میزان 10 درصدی آراء خود پای میز چانه زنی نشست و در ازای سیستم ریاستی، از حزب عدالت و توسعه خواستار خودمختاری و فدرالیسم است.

آیا حزب دموکراتیک خلق از ایجاد سیستم ریاستی حمایت می کند؟

به طور آشکار خیر، ولی کاملا واضح است که با حزب عدالت و توسعه مذاکراتی انجام داده اند. حزب دموکراتیک خلق برای کسب آرای جریان های چپ همواره موضعی در مخالفت با اردوغان داشته است، اما در واقع هم حزب عدالت و توسعه و هم حزب دموکراتیک خلق، با هدف خودمختاری کامل فعالیت کرده و در این خصوص با یکدیگر مذاکره می کنند.

سیاست های خارجی حزب عدالت و توسعه به خصوص در قبال سوریه و عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟ این سیاست ها بر روی نتایج انتخابات ماه آتی چه تاثیری دارند؟

قطعا حزب عدالت و توسعه در قبال سوریه و عراق اشتباهات زیادی انجام داده است. ترکیه از مرزهای خود پا فراتر گذاشته و به هر گروهی که مخالف بشار اسد بود، اجازه ورود به سوریه داد و حتی به این افراد تسلیحات نظامی داد. به همین دلیل سیاست اردوغان و حزب عدالت و توسعه در قبال سوریه بسیار اشتباه است و حتی در داخل ترکیه نیز مخالفت های بسیاری با این سیاست ها شد. از سویی دیگر اردوغان باعث تشدید درگیری مذهبی در منطقه شد.

اما در عراق موضوع کمی متفاوت است. ترکیه در عراق بیشتر با مسعود بارزانی ارتباط برقرار کرد. ترکیه از سویی سعی در حفظ این رابطه با اقلیم کردستان عراق داشت ولی از سویی دیگر در مسئله کوبانی نمی توانست به نفع پ ی د که شاخه سوریه ای پ ک ک می باشد وارد عمل شود و این سیاست خارجی ترکیه را متناقض ساخته است. تمامیت ارضی عراق اهمیت بالایی دارد. عراق نباید به دلیل تفرقه های قومی و مذهبی فرو پاشیده شود. ترکیه در عراق هم از گروه های سنی و هم گروه های کرد و در راس آنها دولت خودمختار کردستان عراق حمایت می کند که به نظر من این موضع بسیار اشتباه است. البته در این میان روابط اقتصادی نیز مطرح است.

در هر حال باید اعتراف کرد که سیاست خارجی در انتخابات ترکیه تاثیر زیادی ندارد و زندگی روزمره مردم و موضوعات اقتصادی اصلی ترین عوامل تاثیر گذار در انتخابات هستند.

با سفر رجب طیب اردوغان به تهران، روابط اخیر میان ایران و ترکیه که کمی متشنج شده بود تا حدودی بهبود یافت. به نظر شما آینده روابط این دو کشور چگونه خواهد بود؟

شاید یکی از معدود سیاست های خارجی درست حزب عدالت و توسعه، اهمیت دادن به روابط با ایران بود. هر دو طرف از این رابطه سود بردند. اما اخیرا تغییراتی در خصوص برخی حوزه ها مشاهده شد. اردوغان در قبال بحران یمن به شکل کاملا آشکاری علیه ایران موضع گرفت و به ایران انتقاداتی وارد کرد. از عکس العمل جامعه ایرانی و مخالفت تعدادی از نمایندگان ایرانی با سفر اردوغان به تهران نیز باخبر هستیم.

اردوغان با سفر به ایران گام مثبتی برداشت و سعی در تلطیف فضای روابط میان دو کشور داشت. این بسیار مهم است، زیرا روابط بین دو کشور ایران و ترکیه، برای ملت های هر دو کشور سود بسیاری به همراه دارد. اگر خاورمیانه به سوی دوقظبی شدن مذهبی حرکت نکند، این روابط می تواند گسترده تر هم بشود. در حال حاضر در برهه زمانی بسیار حساسی هستیم و امیدوارم روابط میان دو کشور حداقل با همین میزان ادامه پیدا کند.