بی‌آبی فارس در نقطه جوش/ وقتی عمق چاه به ۴۸۰ متر می‌رسد

این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده کم آبی و مدیریت بحران آب در استانهای کشور» منتشر شده است. دومین «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است. نخستین پرونده ویژه استان ها با عنوان«پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» را می توانید در اینجا بخوانید.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: خشکسالی سالهاست گریبان استان فارس را گرفته و ضربات جبران ناپذیری را بر پیکره کشاورزی، صنعت، آب شرب ، محیط زیست و... وارد کرده است.

از سویی دیگر کشاورزی سنتی و کمتر توسعه یافته استان فارس باعث شده که میزان استفاده از آب سفره های زیری زمینی نیز بیشتر از حد استاندارد باشد از این رو هر روز با افت سطح این حوزه و همچنین کمتر شدن کیفیت آن رو به رو هستیم.

کارشناسان و پژوهشگران معتقدند هر روز از کیفیت این آب کاسته می شود و این امر خطرات جبران ناپذیری را برای استان فارس در پی خواهد داشت.

پدر هیدرولوژی آبهای زیرزمینی ایران و استاد دانشگاه شیراز در خصوص وضعیت آب در استان فارس به خبرنگار مهر گفت: وضعیت بحرانی آب و کم شدن آبخوان این استان از ۵۰ سال قبل آغاز شده و طی دو سال گذشته شدت یافته است.

عزت الله رئیسی با اشاره به اضافه برداشت آب در سطح استان فارس اظهار داشت: یک سطح آب تجدید پذیر وجود دارد که مربوط به بارندگی است بدین گونه این حجم آب به طور متوسط ثابت بوده و در سالهای خشکسالی کمتر و در سالهای ترسالی بیشتر می شود.

وضعیت بحرانی آب و کم شدن آبخوان استان فارس از ۵۰ سال قبل آغاز شده و طی دو سال گذشته شدت یافته است.وی ادامه داد: زمانی که آب اضافه بر آب تجدید پذیر برداشت شود بیلان منفی می شود و این ذخیره هیدرولوژیکی با مشکل روبه رو شده به گونه ای که در برخی موارد افراد اقدام به کف شکنی برای کشاورزی می کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به خشک شدن چشمه ها  و آبخوانهای استان طی چند سال گذشته بیان کرد: طی هشت سال گذشته به دلیل وقوع پدیده خشکسالی در سطح استان فارس میزان آب تجدید پذیر کاهش چشمگیری داشت به گونه ای که به دلیل برداشتهای بی رویه شاهد ایجاد فرونشست در اکثر دشتهای استان هستیم.

رئیسی ادامه داد: به عنوان مثال ذخیره هیدرولیکی در شهرستان جهرم ۱۶۰ میلیون مترمکعب است در حالی که ذخیره دینامیک ۶۳۰ میلیون مترمکعب بوده و همین امر باعث شده که عمق چاه در برخی از مناطق این شهرستان به ۲۰۰ متر هم برسد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود پیرامون آلودگی سطح سفره آبهای زیرزمینی در استان گفت: حجم زیادی از نیترات و سایر آلاینده ها وارد سفره های آب زیرزمینی می شود از این رو زمانی که حجم آب کم باشد حل شدن این آلایندها در آب کمتر باعث افزایش آلایندگی آب می شود.

رئیسی ادامه داد:  به عنوان مثال اگر یک قاشق نمک در یک لیتر آب حل شود شوری آن کمتر از حل شدن یک قاشق نمک در نیم لیتر آب است از این رو می توان پی برد که آلودگی آب نیز در این سالها بیشتر شده است.

فروچاله در استان فارس

رئیسی با تاکید  بر ضرورت تعادل بخشی بین صنعت و کشاورزی در سطح استان گفت: اگر در استان صنعت وجود داشته باشد دیگر نیازی به کشاورزی نیست از این رو ضروری است که هر چه سریعتر برای صنعتی شدن استان گام برداشته شود در غیر این صورت طی چند سال آینده با مشکلات زیادی در حوزه آب روبه رو خواهیم شد.

وی با اشاره به اینکه هدايت الكتريكي آب نشان دهنده يونهاي موجود در آب است زيرا يونها جريان الكتريسته را هدايت مي كنند، افزود: يونهاي منفی به طرف قطب مثبت ويونهاي مثبت  به طرف قطب منفی حركت مي كنند، هدايت آب خالص بسيار كم است وبا افزايش غلظت يونها، هدايت آن بالا مي رود.

وي با بيان اينكه آب خالص دارای مقاومت بالای الکتریکی و هدایت ویژه پایین است، ادامه داد:  آب خالص قابلیت هدایت الکتریکی ندارد ولی با حل شدن املاح هدایت الکتریکی آن افزایش می یابد و از این نظر که قابلیت هدایت الکتریکی ویژه نسبت معین و مستقیمی با TDS (مواد محلول موجود در آب) دارد.

رییسی بيان كرد: اندازه گیری آن به‌منظور کنترل کیفیت آب از اهمیت زیادی برخوردار است، در مسائل مربوط به آب و خاک با اندازه گیری هدایت الکتریکی محلول خاک و آب آبیاری توسط دستگاه هدایت سنج (کنداکتیومتر) درجه شوری یا میزان املاح حل شده در آب را مشخص می کنند.

وی در خصوص راهکارهای جلوگیری از افزایش بحران آب در سطح استان فارس افزود: یکی از راهکارهای اساسی و مهمترین اقدام، نصب کنتور برای کشاورزان است زیرا این روش باعث مدیریت آب کشاورزان می شود.

پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران با تاکید بر اینکه در صورت محدود بودن آب، کشت محصولاتی که به آب زیادی نیاز دارند، متوقف می شود، ادامه داد: این امر باعث می شود که در زمانهای خشکسالی حداقل ۲۰ درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی شود.

وی یکی از راهکارهای دیگر را تغییر الگوی کشت دانست و بیان کرد: در این راستا با نصب کتنور می توان میزان مصرف آب برای کشاورزان را مدیریت کرد از این رو کشاورز دیگر تمایلی برای کشت محصولات پرآب ندارد.

رئیسی با تاکید بر اینکه این امر باید به عنوان یک قانون درآیند، گفت: هیچ کشاورزی برای نصب کنتور و محدود کردن مصرف  آب کشاورزی خود تمایل ندارد به همین دلیل برای نصب کنتور علاقه ای نشان نمی دهد اما اگر این موضوع به صورت یک قانون درآید کشاورز موظف به اجرای آن است.

پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران با اشاره به اینکه حجم قابل توجهی از آب در سطح استان صرف کشاورزی می شود، بیان کرد: متاسفانه استان فارس طی چند سال گذشته به دنبال صنعت نرفته و در این حوزه بسیار ضعیف عمل کرده است.

وی گفت: زمانی که صنعتی در استان وجود ندارد مردم به سمت کشاورزی روی برده و همین امر باعث هدررفت آب طی چند سال گذشته شده و همواره یکی از افتخارات استان رتبه اول در تولید محصولات کشاورزی بوده است.

۹۲ درصد از آب استان فارس صرف کشاورزی، شش درصد از آن صرف آب شرب  و تنها دو درصد صرف صنعت می شود.مديرعامل شركت آب منطقه اي فارس نیز در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ۹۲ درصد از آب این استان صرف کشاورزی می شود، گفت: شش درصد از آن صرف آب شرب در سطح استان و تنها دو درصد صرف صنعت می شود.

حمیدرضا دهقانی ادامه داد: متاسفانه برداشت بی رویه از آب در سطح استان برای کشاورزی نگران کننده است و این موضوع طی چند سال گذشته مشکلاتی را به وجود آورده است.

وی با بیان اینکه ۱۰۲ دشت در سطح استان وجود دارد، افزود: وضعیت دشتهای استان به دلیل برداشتهای بی رویه طی چند سال گذشته بحرانی شده به گونه ای که در تعدادی کمی از دشتهای استان در رستم نورآباد اجازه برداشت آب وجود دارد و  در مابقی دشتها شرایط بحرانی است.

برداشت آب در ۶۷ دشت استان  فارس ممنوع است

مديرعامل شركت آب منطقه اي فارس با اشاره به اینکه برداشت آب در ۶۷ دشت استان ممنوع است، تصریح کرد:  وضعیت در عمده دشتهای استان از جمله دشتهای جنوب و شرق بسیار نگران کننده است.

وی اظهار داشت: هم اکنون برداشت آب در دشتهای فسا، جهرم، لار و فیروزآباد دچار مشکل شده به گونه ای که عمق چاه آب شرب در برخی از این دشتها به ۴۸۰ متر هم می رسد.

دهقانی در خصوص آلودگی آبهای زیرزمینی نیز بیان کرد: پایین رفتن سطح آب در کیفیت سفره ها نیز تاثیر گذاشته به گونه ای که فلزات در برخی از سفره ها زیاد شده است.

مديرعامل شركت آب منطقه اي فارس با تاکید  بر رعایت الگوی مصرف آب در سطح استان گفت: در این راستا مردم باید همکاری کنند در غیر این صورت در آینده ای نزدیک برای تامین آب شرب نیز با مشکل روبه رو خواهند شد.

وی با تاکید بر رعایت عدم کشت محصولات پر مصرف اظهار داشت: برای کشت هر کیلو هندوانه حدود ۵۰۰ کیلو آب و برای هر کیلو برنج دو هزار لیتر آب مصرف می شود از این رو ضروری است کشاورزان از کشت محصولاتی که آب زیادی مصرف می کنند خودداری کنند.

ایجاد فروچاله در دریاچه ارژن

دهقانی با بیان اینکه شش درصد از کل چاه های غیر مجاز کشور در فارس است، گفت: علاوه بر این ۱۳ درصد از چاه های مجاز کشور نیز در این استان است از این رو طی چند مدت اخیر برای پر کردن چاه های غیر مجاز اقدامات زیادی انجام شده و یک هزار و ۱۰۰ حلقه چاه مسدود شده است.

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی نيز در اين رابطه به خبرنگار مهر با بیان اینکه مشکلات آب بخش عظیمی از استان را تهدید می کند، گفت: تامین آب در آینده ای نزدیک در تمامی بخش ها از جمله کشاورزی، صنعت و... با مشکل  مواجه می شود.

جعفر قادري با اشاره به اینکه  آب سفره هاي زيرزميني به دليل خشكساليهاي اخير بيلان منفي داشته كه اين امر ناشي از مصرف بيشتر از ظرفيت است،بيان كرد: با توجه به مصرف زياد آب در استان شاهد هستيم كه روز به روز ميزان آبهاي كيفي در فارس رو  به اتمام است و اين امر در آينده مشكلاتي را به وجود مي آورد.

نماینده مردم شیراز با اشاره به مصارف بی رویه آب با وجود خشکسالی در استان اظهار داشت: طی چند سال گذشته به دلیل خشکسالی مشکلات زیادی در استان به وجود آمد به گونه ای که تعدادی از دریاچه ها از جمله بختگان، پریشان و... خشک شدند.

وي با تاكيد بر لزوم كنترل توسعه كشاورزي در استان فارس، افزود: در اين راستا بايد محصولاتي كه آب كمتري نياز دارند در استان فارس استفاده شود و از اين طريق جلوي رشد كمي و توسعه كشاورزي را در استان گرفت.

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی با تاكيد بر لزوم مديريت استفاده از منابع آبي موجود گفت: علاوه براين بايد به بخش صنعت نيز توجه شود و از اين طريق نسبت به انتقال آب از دريا به استان اقدام كرد.

باید آب دریا به نواحی مرکزی و شرق فارس منتقل شود

وي با اشاره به ظرفيتهاي موجود در غرب استان بيان كرد: در اين رابطه بايد با استفاده از اين ظرفيتها آب را از دريا به نواحي مركزي و شرق فارس منتقل كنيم زيرا با ادامه اين روند در سالهاي آينده با مشكلاتي روبه رو خواهيم بود.

قادري با تاکید بر اینکه باید مصرف آب در استان مدیریت شود، اظهار داشت: متاسفانه تغییر الگوی مصرف و استفاده از شیوه های نوین آبیاری در سطح استان به صورت جد پیگیری نمی شود.

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از عدم استقبال از کشت گلخانه ای در سطح استان بیان کرد: در حال حاضر وضعیت فارس برای کشت گلخانه ای بسیار نامطلوب است به گونه ای که فارس از استانهای سیستان و بلوچستان، یزد و کرمان نیز عقب تر است.

وی تاکید کرد: مسئولان استان باید برای ترویج استفاده از کشت گلخانه ای اقدام کنند تا حتی الامکان برای آینده با مشکل در حوزه آب روبه رو نشویم.

قادری با اشاره به اینکه وضعیت آب در روستاها و برخی از شهرهای استان بحرانی است با اشاره به انتقال آب شيرين استان فارس به سمت جنوبي خليج فارس گفت: در اين راستا با استفاده از آب شيرين كن همانگونه كه آب از فارس به خليج فارس مي رود عكس آن يعني انتقال آب از دريا به اين استان نيز بايد مورد توجه قرار گيرد و با استفاده از آب شيرين كن آب دريا را شيرين و وارد فارس كرد.

وی در خصوص آلودگی آب نیز افزود: با توجه به بیلان منفی آب در سطح استان افزایش الودگی اب نیز دور از ذهن نیست.

رئیس مرکز تحقیقات جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز نیز در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه وضعیت آب در بسیاری از دشتهای استان فارس بحرانی است، گفت: علوه بر این دشتها وضعیت آبهای سطحی در برخی از رودخانه های استان از جمله کر، سیوند و... نیز بحرانی است.

جعفر ناظم السادات با بیان اینکه برخی از دشتهای استان از جمله دشت کربال کاملا خشک است، اظهار داشت: متاسفانه حجم بسیار زیادی از آب در سطح استان در حوزه کشاورزی مصرف می شود که این امر بسیار نگران کننده است.

وی ادامه داد: متاسفانه طی چند سال گذشته و به دنبال خشکسالی شدید در سطح استان کشاورزان اقدام به استفاده از آبهایی کردند که از میلیونها سال قبل ذخیره شده بود و این مصرف بی رویه آنقدر ادامه دداشت که استان از نظر آبی در وضعیت بسیار بحرانی است.

این استاد دانشگاه شیراز در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آلودگی آب در سطح استان بیان کرد: زمانی که آب سفره های زیرزمینی کاهش یابد آلودگی آب افزایش پیدا کرده زیرا سموم و املاح آب بیشتر می شود.

 ناظم السادات با اشاره به اینکه هم از نظر کشاورزی و هم تامین اب شرب استان با مشکلات زیادی روبه روست، بیان کرد: در این راستا ضروری است مسئولان امر هر چه سریعتر تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند زیرا در آینده برای تامین آب شرب نیز با مشکل روبه رو خواهیم شد.

وی با اشاره به محدودیت اب در برخی از دشتهای استان فارس گفت: در این راستا باید از نقطه نظرات نخبگان در حوزه آب استفاده شود تا بتوان با یک تصمیم گیری درست از ایجاد بحران های بیشتر جلوگیری کرد.

به گزارش مهر، به هر حال وضعیت چندان مناسبی در حوزه آب استان فارس مشاهده نمی شود و با ادامه این روند بحران اساسی در حوزه تامین آب مردم استان فارس را در بر خواهد گرفت.

در این خصوص باید وضعیت مصرف آب در بخش کشاورزی کنترل و مدیریت آب از سوی متولیان امر برای مصرف کنندگان عمده آب که حوزه کشاورزی محسوب می شود با جدیت دنبال شود.